در هفته‌های اخیر که شاهد افزایش مصرف گاز در کشور بودیم همچون گذشته، بار دیگر انگشت اتهام به سمت مردم نشانه گرفته شد و مردم متهم اصلی مصرف گاز معرفی شدند. در این میان مقایسه‌هایی هم بین مصرف گاز ایران با کشورهایی همچون چین یا قاره اروپا هم انجام شد بدون اینکه مبنای صحیحی داشته باشد.
در این که مصرف گاز در کشور ما بهینه نیست تردیدی نیست اما چرا همواره مردم به عنوان متهم اصلی افزایش مصرف معرفی می شوند؟ اگرچه بخش اعظم گاز تولیدی در ایران صرف مصرف خانگی می شود و فرهنگ مصرف گاز در بین اغلب مردم در ایران به دلیل عدم فرهنگ‌سازی صحیح و پایین بودن قیمت گاز، فرهنگ درستی نیست اما این همه ماجرا نیست.
بخش مهمی از هدررفت انرژی و بویژه گاز در خانه‌ها به دلیل عدم رعایت اصول ساختمان‌سازی، عدم بهینه‌سازی موتورخانه‌ها و همچنین پایین بودن راندمان بخاری‌های ساخت داخل است که مردم چاره‌ای جز استفاده از آن ندارند. از سوی دیگر بازدهی مصرف انرژی در نیروگاهها و صنایع بسیار پایین‌تر از استاندارد جهانی است و بخش مهمی از گاز از این طریق هدر می رود. به این آمار باید هدررفت گاز از طریق فلرینگ در میادین نفت و گاز را هم اضافه کرد که سالانه ۱۴ میلیارد دلار برآورد می شود و ایران از این نظر در دنیا چهارم است.
محمود خاقانی، مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت ایران در گفتگو با خبرآنلاین گفته:« مشکل اصلی ما این است که ما در صنعت گاز و نفت نتوانسته‌ایم فناوری‌های جدید را بکار گیریم، علاوه بر اینکه میزان هدر رفتن گاز در سیستم گازرسانی ما به اندازه مصرف یک سال ترکیه است. دولت سیزدهم بدون سر و صدا بهای انرژی مصرفی برای مصرف‌کننده را افزایش داده است اما این موضوع کماکان باعث نشده‌است مصرف‌کننده کم مصرف کند، چراکه به طور کلی سیستم مصرفی ما نه تنها در بخش خانگی بلکه در بخش صنایع از راندمان خوبی برخوردار نیست؛ یک متر مکعب گاز زمانی که به نیروگاه ما وارد می‌شود ۳ کیلووات ساعت برق تولید می کند اما در ترکیه یک متر مکعب گاز ۵ تا ۶ کیلووات ساعت برق تولید می‌کند. شما انتظار دارید مصرف‌کننده مصرف خود را کاهش دهد اما نمی‌گویید چطور اینکار را انجام دهد؛ سیستمب که مصرف کننده به واسطه آن خود را گرم می‌کند و یا خوراک می‌پزد انرژی زیاد مصرف می‌کند.»
در این میان دولتمردان به جای یافتن راههای اصلی بهینه‌سازی مصرف و همچنین یافتن راهکارهایی برای افزایش تولید و جلوگیری از افت فشار و کاهش تولید گاز در میادین در حال تولید، صرفا به مقایسه‌های اشتباه که پایه صحیحی ندارد روی می‌آورند.
مثلا می‌گویند مصرف گاز ایران به اندازه چین است! درحالیکه تنوع منابع انرژی در چین بسیار بیشتر از ایران است و سهم گاز در انرژی مصرفی چین، تنها ۸.۶ درصد است درحالیکه این رقم در ایران بالای ۷۱ درصد است. بخش مهم انرژی مصرفی چین از ذغالسنگ و نفت تامین می‌شود، نه گاز!
همچنین برخی مسئولان یا نمایندگان مجلس مدعی شده بودند که مصرف گاز در ایران بیشتر از اروپا است! این آمار هم عجیب است چراکه بر اساس آخرین گزارش شرکت بریتیش پترولیوم میزان مصرف گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی ۲۴۱.۱ میلیارد مترمکعب و مصرف گاز طبیعی در تمام کشورهای عضو «اتحادیه اروپا» ۳۹۷.۱ میلیارد مترمکعب بوده است. ضمن این که باید توجه داشت اولا میزان برودت هوا در اغلب کشورهای اروپایی بسیار بیشتر از ایران است که نیاز به گرمایش را افزایش می‌دهد و ثانیا سهم غالب انرژی در اغلب کشورهای اروپایی، گاز نیست. سهم برق، انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای در اغلب کشورهای اروپایی برای تامین انرژی بیشتر از گاز است و حتی بخش اعظم برق تولیدی در اروپا، حاصل نیروگاههای گازی نیست.
از همه این موارد گذشته، باید در نظر داشت که ایران دارای دومین ذخایر غنی گاز جهان است اما اروپا چنین منابعی در اختیار ندارد و ۹۰ درصد گاز موردنیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کند! در چنین شرایطی مقایسه مصرف گاز ایران با کشورهای دیگر، تنها یک پوشش برای پنهان کردن سوءمدیریتی است که در بهینه‌سازی مصرف و جلوگیری از افت تولید گاز در کشور جریان دارد.
📝 حمیدرضا شکوهی