هر دو شاخص بین‌المللی بازار نفت به کانال ۷۰دلار سقوط کردند و وست‌‌‌تگزاس اینترمدییت آمریکا هر بشکه ۷۳دلار خرید وفروش شد. دلیل افت قیمت نفت سعی بانک‌های مرکزی برای کنترل تورم با افزایش نرخ بهره است که چشمانداز اقتصادی را راکد و تقاضا را کاهش می‌دهد. این درحالی است که اطلاعات نهادهای بین‌المللی حاکی از افزایش صادرات نفت خام و گازوئیل روسیه است. تحریم‌‌‌های تازه گروه هفت نیز از امروز آغاز می‌شود. بر اساس این تحریم‌‌‌ها تمامی فرآورده‌‌‌هایی که قیمتی بالاتر از نفت خام دارند (مثل بنزین) تا سقف ۱۰۰دلار و فرآورده‌‌‌هایی که با اعمال تخفیف فروخته می‌‌‌شوند (مثل نفتا) تا سقف ۴۰ دلار خریدوفروش می‌‌‌شوند و درغیر این‌‌‌صورت آن محموله مشمول تحریم‌‌‌های غربی می‌شود. در همین حین خبرها حاکی از آن است که هند پیروی از سازوکار سقف قیمتی برای نفت خام روسیه را رد کرده بود، در حال تسویه محموله‌‌‌های خریداری شده با درهم امارات است؛ خبری که قاعدتا به گوش آمریکایی خوش نخواهد آمد. با این همه هیچ‌کدام از متغیرهای مذکور آنگونه که باید بازار را متاثر نکرده است. بازاری که ناظران دلیل بی‌حسی آن را چشمانداز اقتصاد رکود می‌دانند.
سقف قیمتی تازه برای نفت روسی
بازار نفت به کانال ۷۰ دلار سقوط کرد. در آخرین معاملات هفته گذشته هر بشکه نفت برنت ۸۰/ ۷۹دلار و هربشکه نفت خام آمریکا ۴۰/ ۷۳دلار معامله شد و به‌‌‌ترتیب در بازه زمانی هفتگی کاهش ۹۰/ ۲ و ۴۹/ ۲ درصدی را ثبت کردند. سیاست‌‌‌های ضدتورمی سخت‌‌‌گیرانه بانک‌های مرکزی و افزایش نرخ بهره درکنار آمار افزایش شغل در ایالات متحده، چشمانداز سرمایه‌گذاری را تحت‌تاثیر قرار داده و باعث شده بازیگران این صنعت محتاط‌‌‌‌‌‌تر قدم بردارند. چین نیز که درگیر کنار گذاشتن سیاست کووید صفر و افزایش تقاضای انرژی بود، همچنان معامله‌‌‌گران بازار را امیدوار نگه داشته است. با این حال اوپک معتقد است نمی‌توان روی بازگشایی چین سرمایه‌گذاری کرد. این کارتل سیاست کاهش تولید خود را حفظ و اعلام کرد درحال بررسی تاثیرات بازگشایی چین و تحریم‌‌‌های روسیه روی بازار است آن هم در حالی که اتحادیه اروپا عزم خود را برای اعمال تحریم‌‌‌های تازه بر نفت روسیه جزم می‌کند. قدرت‌‌‌های اقتصادی غربی تحریم‌‌‌های تازه‌‌‌ای علیه روسیه اعمال می‌کنند.
روز جمعه گروه هفت با متحدانش تصمیم گرفت از دسامبر پیش‌‌‌رو بر فرآورده‌‌‌های نفتی روسیه سقف قیمتی اعمال کند. پیش از این همین ائتلاف سقف قیمتی ۶۰دلار را برای هر بشکه نفت خام روسیه اجرایی کردند. گروه هفت سعی دارد در حالی که جریان عرضه نفت روسیه در بازار جهانی را حفظ کند، درآمدهای نفتی روسیه را به‌‌‌سبب حمله به اوکراین محدود کند. این ائتلاف که شامل گروه هفت، اتحادیه اروپا و استرالیاست، برای هر بشکه فرآورده‌‌‌هایی که بیشتر از نفت خام تعیین قیمت می‌‌‌شوند، مثل بنزین و گازوئیل، سقف ۱۰۰دلاری و برای فرآورده‌‌‌های دیگری که با تخفیف معامله می‌‌‌شوند، مثل نفتا و نفت کوره، سقف ۴۵دلاری تعریف کردند.
پس از اعلام موافقت اتحادیه اروپا، جنت یلن در بیانیه‌‌‌ای با اشاره به اینکه تحریم‌‌‌های تازه از ۵فوریه (امروز) آغاز می‌شود گفت: «سقف قیمتی تعریف‌‌‌شده نقش اساسی در اتحاد جهانی ما در پیگیری قانونی جنگ غیرقانونی روسیه ایفا می‌کند. در این بسته تحریمی، همچون بسته گذشته، شرکت‌های خدمات و بیمه، کشتیرانی و شرکت‌های دلالی به عنوان ابزار و بازوی اجرایی عمل می‌کنند و محموله‌‌‌های خریداری شده بالای سقف قیمتی را پوشش نمی‌‌‌دهند.» وزیر خزانه‌‌‌داری ایالات‌متحده در بیانیه‌‌‌اش گفت تحریم‌‌‌ها و سقف قیمتی دو انتخاب به ولادیمیر پوتین رئیس‌‌‌جمهور روسیه می‌دهد: «جنگ بی‌‌‌رحمانه‌‌‌اش را پشتیبانی کند یا از اقتصاد ناپایدارش حمایت کند.» داده‌‌‌های وزارت دارایی روسیه نشان می‌دهد درآمد ماهانه این کشور از بخش نفت و گاز به پایین‌‌‌ترین حد از آگوست ۲۰۲۰ رسیده است.
همچنین برای کم کردن تاثیر تحریم‌‌‌ها و سقف قیمتی، علاوه بر صادرات نفت خام، صادرات گازوئیل روسیه در ماه جاری شدت پیدا کرده است. وزیر خزانه‌‌‌داری ایالات متحده مدعی است تحریم‌‌‌ها علاوه بر اینکه بودجه نظامی و غیرنظامی روسیه را تحت‌تاثیر قرار داده، باعث شده کشورهایی مثل هند و چین سقف قیمتی را «در خریدهای سنگین» لحاظ کنند. به گفته یلن، اقدام گروه هفت زنجیره تامین بودجه نظامی روسیه را تخریب می‌کند: «کار کرملین را برای تجهیز نیروهای خود و ادامه این تهاجم بی‌‌‌دلیل سخت می‌کند.»
خرید هندی‌‌‌ها با درهم
صندوق بین‌المللی پول رشد اقتصادی روسیه در سال ۲۰۲۳ را به‌‌‌سبب افزایش صادرات و بسته‌‌‌های حمایتی دولت روسیه ۹/ ۲درصد افزایش داد؛ نشانه‌‌‌ای که به گفته برخی ناظران بازار می‌تواند سند «تغییر مسیر» تامین بودجه روسیه باشد زیرا «صادرات نفت منبع اصلی درآمد» روسیه است. به گفته این ائتلاف سقف قیمتی از ۵فوریه یا «بسیار زود بعد از آن» اجرایی خواهد شد، برای محموله‌‌‌هایی که قبل از این تاریخ بارگیری شدند نیز «استثنای زمانی» در نظر گرفته شده است.
اگر نفتکشی با پرچم روسیه محموله‌‌‌ای که خارج از سقف قیمتی خریداری شده را حمل کند، بازوهای اجرایی اتحادیه اروپا آن را از بیمه، سرمایه‌گذاری و خدمات کشتیرانی محروم می‌کند و تا ۹۰روز حق بارگیری نخواهد داشت. البته کشتی‌‌‌هایی که پرچم کشورهای اروپایی را حمل می‌کنند مشمول جریمه ملی خواهند شد اما اتحادیه اروپا قصد دارد سازوکار تازه‌‌‌ای برای جریمه کشتی‌‌‌های اروپایی تعریف کند. گروه هفت و متحدانش در ماه مارس به بازبینی سقف قیمتی نفت خام روسیه می‌‌‌پردازد. به گفته کارشناسان با اجرای این تحریم‌‌‌ها اروپا نیاز به جایگزینی واردات روزانه ۶۰۰ تا ۶۵۰هزار بشکه گازوئیل دارد.
به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی صادرات گازوئیل روسیه در دسامبر به ۲/ ۱میلیون بشکه در روز رسیده است که مقصد ۷۲۰هزار بشکه آن اروپاست. ناظران بازار انتظار دارند پس از ۵فوریه و اعمال سقف تازه تحریمی، شرایط بازار حامل‌‌‌های انرژی تغییر می‌کند و اروپا برای جایگزینی باید به واردات گازوئیل و بنزین از ایالات‌متحده آمریکا، خاورمیانه و آسیا روی بیاورد. شرکت ملی نفت کویت اعلام کرد اولین محموله نفتی شامل ۳۸هزار تن گازوئیل به مقصد اروپا ارسال شده است. ناظران بازار در مورد دلیل عدم افزایش قیمت گازوئیل باوجود خریدهای بالا در سه‌‌‌ماه آخر ۲۰۲۲ و هم‌‌‌اکنون می‌گویند: «اروپا در سه ماه آخر سال گذشته میلادی صادرات گازوئیل از روسیه را شدت داد؛ که در کنار هوای گرمی که وارد اروپا شد و کنترل مصرف گاز، بازار وارد شوک نشد.»
رویترز از برخی منابعش مدعی شده هندوستان بیشتر پول نفت روسیه را در هاب صادراتی دبی امارات متحده عربی، به‌‌‌جای دلار با درهم پرداخت می‌کند. پس از اعمال تحریم‌‌‌های غربی، روسیه برای مقابله‌‌‌به‌‌‌مثل به‌‌‌دنبال معامله نفت با روبل روسیه بود، برنامه‌‌‌ای که چین نیز آن را تعریف کرده و قصد معامله به یوآن را دارد. هند که یکی از مشتری‌‌‌های اصلی روسیه پس از جنگ با اوکراین است، از ترس از دست دادن نفت تخفیف‌‌‌خورده روسی به سمت پرداخت پول نفت با ارزی غیر از دلار آمریکا روی آورد. به گزارش رویترز بانک دولتی هند در حال تسویه پرداخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با درهم است. به گفته این منبع بانک دولتی هند در خصوص «تسویه محموله‌‌‌های نفتی بسیار محتاط» عمل می‌کند حتی زمانی که مقامات دولتی هند اعلام کردند از سازوکار سقف قیمتی پیروی نخواهند کرد. این درحالی است که پانکاج جین، وزیر نفت هند ماه گذشته گفت که شرکت‌های هندی در پرداخت هزینه نفت روسیه با مشکلی مواجه نیستند، زیرا آخرین اقدامات غرب بر مکانیزم تسویه تجاری تاثیری ندارد.
فرزین محمدی