روزهای پایانی سپتامبر ۲۰۲۲ بودکه خطوط لوله نورداستریم ۱و ۲ واقع در بستر دریای بالتیک که وظیفه انتقال حجمی‌برابر با ۱۱۰میلیارد متر‌مکعب گاز از مبدا روسیه به اروپا را برعهده داشتند، بر اثر حادثه‌‌‌‌‌‌‌ای مشکوک منفجر شد. بلافاصله پس از این حادثه رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها و دولتمردان بسیاری از کشورهای ذی‌نفع، رایزنی‌ها در مورد علت حادثه را آغاز و انگشت اتهام را به‌سوی یکدیگر نشانه گرفتند. کرملین به‌عنوان مثال، در اولین اظهار‌‌‌‌‌‌‌نظرها این حادثه را اقدامی خرابکارانه و تروریستی از سوی ایالات‌متحده و اروپا اعلام کرد. نورداستریم مجموعه‌‌‌‌‌‌‌ای از خطوط لوله انتقال گاز طبیعی واقع در اروپاست که با گذار از بستر دریای بالتیک، گاز را از مبدا روسیه به آلمان منتقل کرده و شامل دو خط لوله می‌شود که از شمال‌غربی روسیه تا نزدیکی شمال‌شرقی آلمان امتداد داشته و به‌عنوان نورداستریم ۱ شناخته می‌شود. دو خط لوله دیگر نیز از همین منطقه در روسیه آغاز شده و به لوبمین در آلمان می‌رسد که به نورداستریم ۲ مشهور است.
تحقق سناریوی ۵ ماه پیش «دنیای‌اقتصاد»
در همین ارتباط «دنیای‌اقتصاد» در گزارش مورخ نهم مهرماه ۱۴۰۱ خود، چهار سناریوی احتمالی مرتبط با انفجار در خطوط لوله نورداستریم، از امکان وقوع حادثه طبیعی مانند زلزله گرفته تا احتمال خرابکاری تعمدی را بررسی کرد. در این گزارش اشاره‌شده بود که خبر‌‌گزاری فرانسه ساعاتی پس از حادثه به نقل از مرکز لرزه‌‌‌‌‌‌‌نگاری سوئد گزارش کرد قبل از نشت گاز از خط لوله نورداستریم، وقوع دو انفجار در زیر دریا ثبتشده بود. سازمان زمین‌‌‌‌‌‌‌شناسی دانمارک نیز در آن زمان اعلام کرد این سیگنال‌ها شبیه سیگنال‌های زلزله نبوده و بیشتر به سیگنال‌های ثبتشده از انفجار شباهت داشته‌‌‌‌‌‌‌اند. زلزله‌‌‌‌‌‌‌شناسان دانشگاه اوپسالای سوئد نیز اعلام کردند انفجار دوم‌برابر با قدرت انفجار بیش از ۱۰۰کیلوگرم دینامیت بوده و افزوده بود انفجار در عمق آب اتفاق‌افتاده است و نه در بستر دریا.
«دنیای‌اقتصاد» در آن گزارش نوشت: مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌‌‌‌‌‌‌ای که از سوی اتحادیه اروپا منتشر شد، نگرانی عمیق خود را در مورد نشت گاز خطوط لوله نورداستریم ۱ و ۲ در دریای بالتیک ابراز کرد. وی تاکید کرده بود: «این حوادث تصادفی نبوده و همه شواهد موجود نشان می‌دهد نشتی گاز در نتیجه اقدامی خرابکارانه و عمدی رخ‌داده است.»
از دیدگاه گزارشگر «دنیای‌اقتصاد» حادثه یا خرابکاری در خطوط لوله نورداستریم و متعاقب آن، افتتاح خط لوله بالتیک برای جبران بخشی از ناترازی عرضه و تقاضای گاز در سطح قاره سبز، درست در زمانی رخ‌داد که روسیه و اروپا در حال مذاکره برای حصول توافق درباره مناقشه اوکراین بودند. در نتیجه این اتفاق عملا فرصت مذاکره و امید به تفاهم طرفین از بین رفت، چراکه روسیه ابزار چانه‌زنی خود یعنی فرصت تامین گاز اروپا را از‌‌‌‌‌‌‌دست‌‌‌‌‌‌‌رفته دید. علاوه‌بر همه، با افتتاح خط لوله بالتیک قدرت توزیع گاز در اختیار لهستانی قرار گرفت که دشمنی دیرینه با روسیه داشته و دارد.
«دنیای‌اقتصاد» در ادامه گزارش خود و به نقل از نشریه آلمانی اشپیگل نوشت؛ سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا موسوم به سیا، هفته قبل از حادثه به تعدادی از کشورهای اروپایی از جمله آلمان هشدار داده بود خطوط لوله گاز نورداستریم ممکن است طی حملاتی در آینده نزدیک مورد هدف قرار گیرند. این هشدار نه‌تنها از صراحت کافی برخوردار نبود بلکه سازمان سیا، حتی از بردن نام روسیه به‌عنوان متهم تهاجم احتمالی نیز طفره رفته بود. همچنین در گزارش یادشده به مقاله روزنامه آلمانی تاگس اشپیگل اشاره‌شده بود مبنی‌بر اینکه خطوط لوله گاز نورداستریم ۱ و۲ روسیه ممکن است با استفاده از زیردریایی یا غواصان کاملا حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای مورد حمله قرار گرفته باشند. این روزنامه در گزارش خود نوشته بود؛ این حادثه به‌‌‌‌‌‌‌هیچ‌‌‌‌‌‌‌وجه عادی نبوده و با توجه به اینکه لوله‌‌‌‌‌‌‌ها در عمق و کف دریا قرار دارند، انجام عملیات خرابکارانه نیازمند فناوری پیش‌‌‌‌‌‌‌رفته، تجهیزات و افراد کاملا آموزش‌‌‌‌‌‌‌دیده بوده‌است.
گفتنی است در گزارش مهرماه، «دنیای‌اقتصاد» ضمن بررسی بی‌‌‌‌‌‌‌طرفانه سناریو‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی، از اوکراین، روسیه و لهستان به‌عنوان متهمان ردیف اول تا سوم، یادشده بود. متهم ردیف چهارم یا «ذی‌نفع اصلی» اما ایالات‌متحده معرفی شد. همچنین با استناد به گزارش وقت یورونیوز و به عقیده تحلیلگران بازار انرژی، ایالات‌متحده در نهایت تنها برنده این بازی می‌توانست باشد؛ کشوری که از یک‌سو از صادرات بیشتر گاز به اروپا منتفع می‌شد و از سوی دیگر از تداوم تنش بین اتحادیه اروپا و روسیه به‌منظور تضعیف هر دو طرف جنگ و وابسته نگاه‌‌‌‌‌‌‌داشتن اروپا به خود، استقبال می‌کرد. موضوعی که در آن زمان فراتر از هر سناریوی دیگر، به احتمال دست‌داشتن آمریکا در این اقدام خرابکارانه دامن می‌زد.
موضع جنجالی سیمور هرش
سیمور هرش، روزنامه‌‌‌‌‌‌‌نگار برجسته آمریکایی در وبلاگ خود که در روزهای پایانی هفته گذشته به سرخط اخبار رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها تبدیل شد، علت انفجار در خطوط لوله نورداستریم را عملیات بمب‌‌‌‌‌‌‌گذاری در اعماق دریا توسط غواصان نیروی دریایی آمریکا دانست. هرش، برنده «جایزه ادبی پولیتزر»، درگزارش خود و به نقل از منبعی ناشناس آورده است در ژوئن گذشته، نیروی دریایی آمریکا به نروژ در نصب مواد منفجره روی خطوط لوله نورداستریم در بستر دریای بالتیک کمک کرد. ایالات‌متحده و نروژ اما در واکنش، این ادعا را به اتفاق رد کردند. هرش ادعا کرده غواصان نیروی دریایی که تحت‌پوشش رزمایش ناتو فعالیت می‌کردند، مواد منفجره با قابلیت کنترل بی‌‌‌‌‌‌‌سیم را در مسیر خطوط لوله نورداستریم واقع در بستر دریای بالتیک که از روسیه تا آلمان امتداد دارد جای‌گذاری کرده و حدود سه ماه بعد یعنی در ماه سپتامبر، مجموع سه خط از چهار خط لوله موجود را با هدایت از راه دور، منفجر و تخریب کردند.
این روزنامه‌‌‌‌‌‌‌نگار برجسته حتی به‌طور مستقیم به جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا اشاره کرد و مدعی شد تخریب خطوط لوله، تصمیم شخص رئیس‌جمهور ایالات‌متحده بود. به‌عقیده هرش، هدف بایدن از این اقدام ممانعت از دسترسی کرملین به درآمد میلیاردی حاصل از صادرات گاز طبیعی روسیه بود. او ادامه داد این ایده در مرحله نخست، در سال۲۰۲۱ بین مقامات امنیتی کاخ‌سفید مطرح‌شده بود. هرش در گزارش خود، حادثه مربوط به خطوط لوله نورداستریم را عملیاتی خرابکارانه و تعمدی از سوی واشنگتن خواند که سازمان سیا البته مجری این عملیات بوده‌است. این گزارش همچنین ادعا می‌کند که تصمیم برای انجام انفجار خرابکارانه در خطوط لوله نورداستریم، پس از ۹ماه رایزنی و گفت‌وگوی جدی و فوق‌‌‌‌‌‌‌محرمانه میان حلقه نزدیکان بایدن در کاخ‌سفید، نهایی شده‌است. در مقاله هرش، موضوع اصلی رایزنی‌‌‌‌‌‌‌های محرمانه، چگونگی اجرای عملیات نبوده‌است بلکه اجتناب از برجای گذاشتن کوچک‌ترین سرنخ از آمران و عاملان این اقدام خرابکارانه، در راس اولویت‌های کاخ‌سفید عنوان‌شده‌است.
بشنوید از مواضع دو طرف
آدرین واتسون؛ سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ‌سفید در واکنش به این اتهامات، اظهارات هرش را از پایه بی‌‌‌‌‌‌‌اساس و نادرست خواند. او درگفت‌وگو با رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها اعلام کرد این گزارش «کاملا تخیلی» و زاده ذهن هرش است. کاخ‌سفید این گزارش را یک توهم نامید و سازمان سیا هم آن را کاملا جعلی خواند. در آن‌سوی میدان و به گزارش شبکه روسی راشا‌‌‌‌‌‌‌تودی، کرملین مدتهاست ادعا می‌کند تنها طرفی که از خروج خطوط لوله نورداستریم از مدار گازرسانی منتفع می‌شود، ایالات‌متحده است که متعاقب این حادثه، حجم عرضه گاز طبیعی مایع این کشور به اروپا به‌شدت افزایش داشته است.
گفتنی است سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه هفته گذشته ایالات‌متحده را به دخالت مستقیم در انفجارهای خطوط لوله نورداستریم متهم کرد. روسیه با مهر تایید زدن به مقاله هرش اعلام کرد این موضوع باید توسط نهادهای نظارتی بین‌المللی و با جدیت پی‌‌‌‌‌‌‌گیری شود. دولت روسیه با جدیت خواستار اجرای عدالت در این مورد است. رئیس دومای مجلس نمایندگان روسیه، در این زمینه از جامعه جهانی خواست این مقاله منتشرشده را نقطه آغازی برای انجام تحقیقات بین‌المللی بداند، تا از این مسیر بانیان این اقدام خرابکارانه شناسایی و به‌سزای عمل خود برسند. در همین چارچوب، دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین اعلام کرد بی‌اعتنایی جامعه جهانی به این موضوع منصفانه نیست. او افزود این مقاله حتی در رسانه‌‌‌‌‌‌‌های غربی منعکس و بازنشر نشده‌است.
پیمان قناعتی‌فرد روزهای پایانی سپتامبر ۲۰۲۲ بودکه خطوط لوله نورداستریم ۱و ۲ واقع در بستر دریای بالتیک که وظیفه انتقال حجمی‌برابر با ۱۱۰میلیارد متر‌مکعب گاز از مبدا روسیه به اروپا را برعهده داشتند، بر اثر حادثه‌‌‌‌‌‌‌ای مشکوک منفجر شد. بلافاصله پس از این حادثه رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها و دولتمردان بسیاری از کشورهای ذی‌نفع، رایزنی‌ها در مورد علت حادثه را آغاز و انگشت اتهام را به‌سوی یکدیگر نشانه گرفتند. کرملین به‌عنوان مثال، در اولین اظهار‌‌‌‌‌‌‌نظرها این حادثه را اقدامی خرابکارانه و تروریستی از سوی ایالات‌متحده و اروپا اعلام کرد. نورداستریم مجموعه‌‌‌‌‌‌‌ای از خطوط لوله انتقال گاز طبیعی واقع در اروپاست که با گذار از بستر دریای بالتیک، گاز را از مبدا روسیه به آلمان منتقل کرده و شامل دو خط لوله می‌شود که از شمال‌غربی روسیه تا نزدیکی شمال‌شرقی آلمان امتداد داشته و به‌عنوان نورداستریم ۱ شناخته می‌شود. دو خط لوله دیگر نیز از همین منطقه در روسیه آغاز شده و به لوبمین در آلمان می‌رسد که به نورداستریم ۲ مشهور است.
تحقق سناریوی ۵ ماه پیش «دنیای‌اقتصاد»
در همین ارتباط «دنیای‌اقتصاد» در گزارش مورخ نهم مهرماه ۱۴۰۱ خود، چهار سناریوی احتمالی مرتبط با انفجار در خطوط لوله نورداستریم، از امکان وقوع حادثه طبیعی مانند زلزله گرفته تا احتمال خرابکاری تعمدی را بررسی کرد. در این گزارش اشاره‌شده بود که خبر‌‌گزاری فرانسه ساعاتی پس از حادثه به نقل از مرکز لرزه‌‌‌‌‌‌‌نگاری سوئد گزارش کرد قبل از نشت گاز از خط لوله نورداستریم، وقوع دو انفجار در زیر دریا ثبتشده بود. سازمان زمین‌‌‌‌‌‌‌شناسی دانمارک نیز در آن زمان اعلام کرد این سیگنال‌ها شبیه سیگنال‌های زلزله نبوده و بیشتر به سیگنال‌های ثبتشده از انفجار شباهت داشته‌‌‌‌‌‌‌اند. زلزله‌‌‌‌‌‌‌شناسان دانشگاه اوپسالای سوئد نیز اعلام کردند انفجار دوم‌برابر با قدرت انفجار بیش از ۱۰۰کیلوگرم دینامیت بوده و افزوده بود انفجار در عمق آب اتفاق‌افتاده است و نه در بستر دریا.
«دنیای‌اقتصاد» در آن گزارش نوشت: مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌‌‌‌‌‌‌ای که از سوی اتحادیه اروپا منتشر شد، نگرانی عمیق خود را در مورد نشت گاز خطوط لوله نورداستریم ۱ و ۲ در دریای بالتیک ابراز کرد. وی تاکید کرده بود: «این حوادث تصادفی نبوده و همه شواهد موجود نشان می‌دهد نشتی گاز در نتیجه اقدامی خرابکارانه و عمدی رخ‌داده است.»
از دیدگاه گزارشگر «دنیای‌اقتصاد» حادثه یا خرابکاری در خطوط لوله نورداستریم و متعاقب آن، افتتاح خط لوله بالتیک برای جبران بخشی از ناترازی عرضه و تقاضای گاز در سطح قاره سبز، درست در زمانی رخ‌داد که روسیه و اروپا در حال مذاکره برای حصول توافق درباره مناقشه اوکراین بودند. در نتیجه این اتفاق عملا فرصت مذاکره و امید به تفاهم طرفین از بین رفت، چراکه روسیه ابزار چانه‌زنی خود یعنی فرصت تامین گاز اروپا را از‌‌‌‌‌‌‌دست‌‌‌‌‌‌‌رفته دید. علاوه‌بر همه، با افتتاح خط لوله بالتیک قدرت توزیع گاز در اختیار لهستانی قرار گرفت که دشمنی دیرینه با روسیه داشته و دارد.
«دنیای‌اقتصاد» در ادامه گزارش خود و به نقل از نشریه آلمانی اشپیگل نوشت؛ سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا موسوم به سیا، هفته قبل از حادثه به تعدادی از کشورهای اروپایی از جمله آلمان هشدار داده بود خطوط لوله گاز نورداستریم ممکن است طی حملاتی در آینده نزدیک مورد هدف قرار گیرند. این هشدار نه‌تنها از صراحت کافی برخوردار نبود بلکه سازمان سیا، حتی از بردن نام روسیه به‌عنوان متهم تهاجم احتمالی نیز طفره رفته بود. همچنین در گزارش یادشده به مقاله روزنامه آلمانی تاگس اشپیگل اشاره‌شده بود مبنی‌بر اینکه خطوط لوله گاز نورداستریم ۱ و۲ روسیه ممکن است با استفاده از زیردریایی یا غواصان کاملا حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای مورد حمله قرار گرفته باشند. این روزنامه در گزارش خود نوشته بود؛ این حادثه به‌‌‌‌‌‌‌هیچ‌‌‌‌‌‌‌وجه عادی نبوده و با توجه به اینکه لوله‌‌‌‌‌‌‌ها در عمق و کف دریا قرار دارند، انجام عملیات خرابکارانه نیازمند فناوری پیش‌‌‌‌‌‌‌رفته، تجهیزات و افراد کاملا آموزش‌‌‌‌‌‌‌دیده بوده‌است.
گفتنی است در گزارش مهرماه، «دنیای‌اقتصاد» ضمن بررسی بی‌‌‌‌‌‌‌طرفانه سناریو‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی، از اوکراین، روسیه و لهستان به‌عنوان متهمان ردیف اول تا سوم، یادشده بود. متهم ردیف چهارم یا «ذی‌نفع اصلی» اما ایالات‌متحده معرفی شد. همچنین با استناد به گزارش وقت یورونیوز و به عقیده تحلیلگران بازار انرژی، ایالات‌متحده در نهایت تنها برنده این بازی می‌توانست باشد؛ کشوری که از یک‌سو از صادرات بیشتر گاز به اروپا منتفع می‌شد و از سوی دیگر از تداوم تنش بین اتحادیه اروپا و روسیه به‌منظور تضعیف هر دو طرف جنگ و وابسته نگاه‌‌‌‌‌‌‌داشتن اروپا به خود، استقبال می‌کرد. موضوعی که در آن زمان فراتر از هر سناریوی دیگر، به احتمال دست‌داشتن آمریکا در این اقدام خرابکارانه دامن می‌زد.
موضع جنجالی سیمور هرش
سیمور هرش، روزنامه‌‌‌‌‌‌‌نگار برجسته آمریکایی در وبلاگ خود که در روزهای پایانی هفته گذشته به سرخط اخبار رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها تبدیل شد، علت انفجار در خطوط لوله نورداستریم را عملیات بمب‌‌‌‌‌‌‌گذاری در اعماق دریا توسط غواصان نیروی دریایی آمریکا دانست. هرش، برنده «جایزه ادبی پولیتزر»، درگزارش خود و به نقل از منبعی ناشناس آورده است در ژوئن گذشته، نیروی دریایی آمریکا به نروژ در نصب مواد منفجره روی خطوط لوله نورداستریم در بستر دریای بالتیک کمک کرد. ایالات‌متحده و نروژ اما در واکنش، این ادعا را به اتفاق رد کردند. هرش ادعا کرده غواصان نیروی دریایی که تحت‌پوشش رزمایش ناتو فعالیت می‌کردند، مواد منفجره با قابلیت کنترل بی‌‌‌‌‌‌‌سیم را در مسیر خطوط لوله نورداستریم واقع در بستر دریای بالتیک که از روسیه تا آلمان امتداد دارد جای‌گذاری کرده و حدود سه ماه بعد یعنی در ماه سپتامبر، مجموع سه خط از چهار خط لوله موجود را با هدایت از راه دور، منفجر و تخریب کردند.
این روزنامه‌‌‌‌‌‌‌نگار برجسته حتی به‌طور مستقیم به جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا اشاره کرد و مدعی شد تخریب خطوط لوله، تصمیم شخص رئیس‌جمهور ایالات‌متحده بود. به‌عقیده هرش، هدف بایدن از این اقدام ممانعت از دسترسی کرملین به درآمد میلیاردی حاصل از صادرات گاز طبیعی روسیه بود. او ادامه داد این ایده در مرحله نخست، در سال۲۰۲۱ بین مقامات امنیتی کاخ‌سفید مطرح‌شده بود. هرش در گزارش خود، حادثه مربوط به خطوط لوله نورداستریم را عملیاتی خرابکارانه و تعمدی از سوی واشنگتن خواند که سازمان سیا البته مجری این عملیات بوده‌است. این گزارش همچنین ادعا می‌کند که تصمیم برای انجام انفجار خرابکارانه در خطوط لوله نورداستریم، پس از ۹ماه رایزنی و گفت‌وگوی جدی و فوق‌‌‌‌‌‌‌محرمانه میان حلقه نزدیکان بایدن در کاخ‌سفید، نهایی شده‌است. در مقاله هرش، موضوع اصلی رایزنی‌‌‌‌‌‌‌های محرمانه، چگونگی اجرای عملیات نبوده‌است بلکه اجتناب از برجای گذاشتن کوچک‌ترین سرنخ از آمران و عاملان این اقدام خرابکارانه، در راس اولویت‌های کاخ‌سفید عنوان‌شده‌است.
بشنوید از مواضع دو طرف
آدرین واتسون؛ سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ‌سفید در واکنش به این اتهامات، اظهارات هرش را از پایه بی‌‌‌‌‌‌‌اساس و نادرست خواند. او درگفت‌وگو با رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها اعلام کرد این گزارش «کاملا تخیلی» و زاده ذهن هرش است. کاخ‌سفید این گزارش را یک توهم نامید و سازمان سیا هم آن را کاملا جعلی خواند. در آن‌سوی میدان و به گزارش شبکه روسی راشا‌‌‌‌‌‌‌تودی، کرملین مدتهاست ادعا می‌کند تنها طرفی که از خروج خطوط لوله نورداستریم از مدار گازرسانی منتفع می‌شود، ایالات‌متحده است که متعاقب این حادثه، حجم عرضه گاز طبیعی مایع این کشور به اروپا به‌شدت افزایش داشته است.
گفتنی است سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه هفته گذشته ایالات‌متحده را به دخالت مستقیم در انفجارهای خطوط لوله نورداستریم متهم کرد. روسیه با مهر تایید زدن به مقاله هرش اعلام کرد این موضوع باید توسط نهادهای نظارتی بین‌المللی و با جدیت پی‌‌‌‌‌‌‌گیری شود. دولت روسیه با جدیت خواستار اجرای عدالت در این مورد است. رئیس دومای مجلس نمایندگان روسیه، در این زمینه از جامعه جهانی خواست این مقاله منتشرشده را نقطه آغازی برای انجام تحقیقات بین‌المللی بداند، تا از این مسیر بانیان این اقدام خرابکارانه شناسایی و به‌سزای عمل خود برسند. در همین چارچوب، دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین اعلام کرد بی‌اعتنایی جامعه جهانی به این موضوع منصفانه نیست. او افزود این مقاله حتی در رسانه‌‌‌‌‌‌‌های غربی منعکس و بازنشر نشده‌است.
پیمان قناعتی‌فرد