بازار آسیا درآمد اروپایی از دست‌‌‌‌‌رفته مسکو را جبران می‌کند؟ آریل کوهن، تحلیلگر ارشد بازار انرژی و عضو شورای آتلانتیک پاسخ منفی می‌دهد و سه دلیل ارائه می‌کند. به عقیده کوهن هرچند هند به‌عنوان متحد آمریکا در تحریم‌ها علیه روسیه همراهی نکرد و بازار آسیایی در آستانه یک انفجار تقاضا است، اما سقف قیمتی بر نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی روسیه، قدرت چانه‌‌‌‌‌زنی این مشتر‌‌‌‌‌ی‌‌‌‌‌ها را به اندازه‌‌‌‌‌ای بالا برده که نفت اورال را بشکه‌‌‌‌‌ای زیر ۵۰ دلار می‌‌‌‌‌خرند، بنابراین غرب به هدف خود که کاهش درآمد نفتی پوتین بوده، نزدیک شدهاست و تازمانی‌که سقف قیمتی وجود داشته‌‌‌‌‌باشد، میتوان به‌کارآمدی کامل آن امیدوار بود. همچنین کسری‌بودجه دولت مسکو گواه کاهش درآمد قابل‌‌‌‌‌توجه پوتین از زمان ورود به خاک اوکراین است. این درحالی است که رفتار افزایشی بازار همچنان ادامه دارد و هربشکه نفت‌خام آمریکا در آستانه کانال ۸۰دلار قرار گرفته‌‌‌‌‌است.
بازار آسیا، مسکو را نجات می‌دهد؟
به گفته آریل کوهن کارشناس ارشد بازار انرژی، در طول سال‌گذشته، غرب با اعمال تحریم بر محصولات هیدروکربنی روسیه و کمک نظامی به اوکراین با مسکو مقابله کرد، اما بزرگ‌ترین دموکراسی جهان و یکی از بزرگ‌ترین متحدان ایالات‌متحده آمریکا، یعنی هند در آسیا با آنها همراهی نکرد. در عوض هندوستان تصمیم گرفت برای تیمار و تقویت اقتصاد بیمار خود به خرید انرژی ارزان و تخفیف‌خورده روسیه بپردازد. کوهن واکنش مقامات آمریکایی در واکنش به این تصمیم هند را عجیب می‌خواند: «با کمال تعجب، از آن طرف جنت یلن وزیر خزانه‌‌‌‌‌داری آمریکا با «هند می‌تواند به هراندازه که می‌خواهد نفت بخرد» واکنش نشان داد؛ درحالی‌که این کشور نفت روسیه را گاه با ۳۰درصد تخفیف خریداری می‌کند.»
به عقیده کوهن سه دلیل عمده مانع از بازگشت درآمد از دست‌‌‌‌‌رفته روسیه که از صادرات نفت و گاز به اروپا به‌‌‌‌‌دست می‌آورد، می‌شود: «چند دلیل میتوان برای پاسخ به چرایی این سیاست آمریکا تعریف کرد. هند یکی از دموکراتیک‌‌‌‌‌ترین کشورهای آسیا است که نقش پررنگی در بالانس مناسبات قدرت در آسیا با چین دارد؛ کشوری که میتوان آن را بزرگ‌ترین رقیب آمریکا، شاید هم فراتر از آن، در قرن۲۱ دانست. به همین سبب بالاگرفتن همکاری‌های روسیه و هند به اندازه نقش کلیدی که هندوستان در همکاری با واشنگتن دارد برای این کشور مهم نیست.
عامل دوم داده‌های آماری بودجه‌دولت مسکو است که گواه کاهش درآمد قابل‌‌‌‌‌توجه پوتین است: «برای روسیه، بازار آسیا نمی‌تواند جایگزین بازار اروپا شود. کسری‌بودجه‌‌‌‌‌ای که در سال۲۰۲۲ دولت مسکو را درگیر کرد، گواه این گزاره است.» اما سومین و مهم‌ترین عامل موقعیت روسیه است که به عقیده کوهن کاملا در ضعف و پایین‌‌‌‌‌دست قرار دارد و «چرخش روسیه به سمت آسیا» از روی نقطه‌‌‌‌‌ضعف است: «در موقعیتی که روسیه بین خود و بازار آسیا ایجاد کردهاست، مسکو کاملا در سمت ضعف قرار دارد؛ یا به بیانی دیگر کفه سود مراودات تجاری این کشور با آسیا در کفه آسیا سنگینی می‌کند و در جهت منافع مسکو نیست.»
خریدار تازه نفت ارزان روسی
این عضو شورای آتلانتیک آمارها را گواه درستی گفته‌‌‌‌‌های خود قرار می‌دهد: «با خرید ۲/ ۱میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای هند در دسامبر ۲۰۲۲، خرید نفت هند از روسیه به ۳۳برابر خرید قبل از حمله به خاک اوکراین رسید. این درحالی است که دهلی‌‌‌‌‌نو تنها ۲برابر نسبت به پیش از حمله برای خرید نفت هزینه می‌کند، آن‌هم درحالی که عمده نفت موردنیاز هند از خلیج‌‌‌‌‌فارس تامین می‌شود. در همین حین سهم روسیه از بازار هند، از ۲/ ۰درصد در ژانویه سال‌گذشته به ۲۸درصد ژانویه ۲۰۲۳ رسید.» به عقیده کوهن همزمان که غرب در بسته‌‌‌‌‌های تحریمی خود علیه روسیه سقف ۶۰دلاری برای هر بشکه نفت روسی تعیین کرد، هند به خرید نفت تخفیف‌خورده مسکو دست زد: «دولت دهلی‌‌‌‌‌نو با وجود نفت ارزان اورال روسی از افزایش قیمت‌ها و تورم جلوگیری کرد و پایگاه رای‌‌‌‌‌دهندگان مودی قوی‌‌‌‌‌تر شد.»
این تحلیلگر بازار انرژی معتقد است تحرکات پاکستان از نظر کارشناسان دور مانده‌‌‌‌‌است: «رقیب سنتی هندوستان، پاکستان نیز با دیدن موفقیت هند در خرید نفت ارزان روسی به‌دنبال تقلید از آن است. اسلام‌‌‌‌‌آباد قصد دارد از ماه مارس (ماه جاری میلادی) خرید نفت ارزان روسی را شروع کند. سیل ویرانگر و تورمی که در پاکستان در حال ظهور است، بهانه و مشوق خوبی برای پاکستان است. مشکلات مالی مداوم و افزایش هزینه‌های واردات، پاکستان را درست در موقعیتی قرار می‌دهد که هندوستان قرار گرفته‌‌‌‌‌است: «خرید نفت ارزان روسی درحالی که تحریم‌های غرب قیمت آن را پایین آورده‌اند.» به گفته کوهن روسیه در تله‌‌‌‌‌ای افتاده که خودش درست کردهاست: «مسکو معتقد است بازار آسیا می‌تواند کمبود درآمدش را جبران کند، درحالی‌که شرکای تجاری آن بسیار باهوش هستند. با اعمال تحریم‌های غربی، روسیه مسیر صادرات نفت را به سمت چین، هند و ترکیه تغییر داد. مسکو در پی آن است که با صادرات از سه بندر در دریاهای بالتیک، سیاه و اقیانوس‌آرام با زیرساخت‌های عظیم کشتیرانی و بازار داخلی که از تحریم‌ها مصون است کسری بودجه خود را جبران کند.
با همه این برنامه‌‌‌‌‌ها روسیه موفق نخواهد شد درآمد از دست‌‌‌‌‌داده صادرات خود به اروپا را جبران کند. در معاملات اخیر نفت اورال روسی حدود ۵۰/ ۴۹دلار معامله‌شده که نزدیک به نصف قیمت سال‌گذشته است. همچنین درآمد صادرات نفت و گاز روسیه در ژانویه ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه سال‌قبل، ۴۶درصد سقوط داشته‌‌‌‌‌است.»
کوهن پاکستان را بیشتر زیر ذره‌‌‌‌‌بین می‌‌‌‌‌برد: «همزمان که نفوذ هندوستان روی غرب بیشتر می‌شود، اهمیت راهبردی پاکستان نزد آمریکا کمتر شدهاست، مخصوصا پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، با این‌وجود دولت مسکو در موقعیتی است که حتی پاکستان قادر به گرفتن امتیاز از روسیه است. ماه گذشته دولت پاکستان طرحی با محوریت صرفه‌‌‌‌‌جویی انرژی تصویب کرد که از طریق آن ۲۴۷میلیون دلار به خزانه دولت کمک می‌شود. سیاستی انقباضی که خرید نفت بدون تخفیف روسیه را منتفی می‌کند. با توجه به نوسان‌های ارزی و تقاضای انرژی داخلی پاکستان، اسلام‌‌‌‌‌آباد به نفت ارزان احتیاج دارد. روسیه یکی از گزینه‌‌‌‌‌ها است، اما تنها یکی از بسیار گزینه‌‌‌‌‌های تولیدکننده نفت که در همسایگی پاکستان زندگی می‌کنند.»
به گفته این ناظر بازار انرژی برای رابطه تجاری محکم بین پاکستان و روسیه موانع اساسی وجود دارد: «مانع اصلی توانایی فرآورش است، پاکستان پالایشگاه‌های لازم برای فرآوری کامل نفت‌خام اورال را ندارد. دوم، به‌‌‌‌‌نظر نمی‌رسد پیشنهاد روسیه به پاکستان برای پرداخت پول نفت با « ارز کشورهای دوست» (مثل هند که به درهم پول نفت روسیه را می‌پردازد) به سرانجام برسد زیرا کشورهای طلبکار پاکستان (امارات متحده عربی و عربستان‌سعودی) از عرضه‌‌‌‌‌کنندگان عمده نفت هستند. امارات‌متحده و عربستان‌سعودی ترجیح می‌دهند برای تقویت موقعیت مالی خود، پاکستان بدهی نفت را با دلار آمریکا بپردازد.»
چین؛ برنده مناسبات
به اعتقاد این ناظر بازار، چین در موقعیت فوق‌‌‌‌‌العاده‌‌‌‌‌ای برای خرید نفت روسیه قرار دارد. همزمان که پکن به بازگشایی اقتصادی می‌پردازد، صادرات نفت و نفت‌کوره رکورد تازه‌ای را ثبت می‌کند: «چین، قدم به قدم با هند، بشکه‌‌‌‌‌های نفت اورال و اسپو را به‌ترتیب با تخفیف‌های ۱۳ و ۸دلاری می‌‌‌‌‌خرد. درکنار رکوردهای تاز ه‌واردات نفت، شرکت‌های دولتی چین توسعه زیرساخت‌های واردات نفت را به آرامی پیش بردند زیرا نمی‌‌‌‌‌خواستند به‌‌‌‌‌صورت رسمی از مواضع مسکو حمایت کنند.» به گفته اقتصاددان‌‌‌‌‌های داچ‌بانک درحالی‌که روسیه صادرات روزانه ۷میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای را حفظ کردهاست اما ارزش و درآمد آن از روزانه ۶۰۰میلیون دلار به ۲۰۰میلیون دلار افت کرد. همچنین مسکو نسبت به اوایل ۲۰۲۲ کاهش درآمد روزانه ۵۰۰میلیون دلاری را تجربه می‌کند. این داده‌ها به آن معنی است که روسیه با ماجراجویی در اوکراین به یک خودسوزی اقتصادی دست زد.
کوهن معتقد است صداهایی از اوکراین که خواستارتعریف تحریم بر خرید نفت چین و هند از روسیه هستند، قوی‌‌‌‌‌تر شدهاست: «ناتوانی غرب در قانع‌کردن هند برای همراهی با نظام تحریم‌ها علیه نفت روسیه، شکاف بین هند و ساختار و مناسبات بین‌المللی برای نقش طولانی‌‌‌‌‌مدت این کشور را نمایان کردهاست. رسیدن به این ایده که بر خریداران نفت روسیه، مخصوصا هند، تحریم اعمال شود به چند دلیل ژئوپلیتیک بسیار دشوار است، اما گزاره‌‌‌‌‌ای که واضح است قرارگرفتن کرملین در دستان دهلی‌‌‌‌‌نو، پکن و واشنگتن است.» به عقیده کوهن تا وقتی‌که هند و چین، نفت روسیه را زیر سقف تعیین‌شده برای نفت روسیه می‌‌‌‌‌خرند «میتوان گفت مسکو به پیامدهای حمله‌‌‌‌‌اش نزدیک می‌شود.»