دانش اکتشاف در صنعت نفت ایران تا آنجا پیشرفت داشته که در حال حاضر کشورهای زیادی خواهان انتقال تجربه و دانش متخصصان ایرانی از زمینشناسی تا حفر چاههای اکتشافی هستند. صنعت نفت ایران با تکیه بر دانش فنی و توان تخصصی کارشناسان ایرانی، شاهد رشد و بهره‌وری در تمام زمینه‌ها از مطالعه و اکتشاف تا استخراج و افزایش راندمان بهرهبرداری از میادین است.
ناترازی انرژی مشکل شبکه انرژی کشور است و تقریبا اکثر کارشناس‌‌‌‌‌ها بر سر این موضوع اتفاق‌نظر دارند. جدا از راه‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌هایی که برای این ناترازی ارائه شده، مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت معتقد است راه‌‌‌‌‌حل ناترازی را باید در اکتشاف جست‌وجو کرد. در صنعت نفت اکتشاف به‌‌‌‌‌سبب داده‌هایی که از منابع انرژی در اختیار متولیان می‌گذارد، اهمیت راهبردی دارد، زیرا یکی از شاخص‌های تعریف نقشه‌‌‌‌‌راه بلندمدت آمایش منابع انرژی است. به گفته مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران مخازن هیدروکربنی کشور پیچیدگی خاصی دارند. تبحر متخصصان ایرانی باعث‌شده بسیاری از کشورهای منطقه از جمله عمان و تاجیکستان متقاضی دانش اکتشاف متخصصان ایرانی باشند. به گفته مدیر اکتشافات دکل‌‌‌‌‌های اکتشافی در دوسال گذشته افزایش قابل‌‌‌‌‌توجهی داشته و هم‌‌‌‌‌اکنون ۶دکل اکتشاف فعال هستند.
پیچیدگی مخازن؛ نقطه‌قوت متخصصان ایرانی
مهدی فکور، مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، در تشریح اهداف هدایت اکتشاف به بیرون از مرزها گفت: صادرات فناوری و تجهیزات، درآمدزایی و اشتغال می‌تواند با این برنامه دنبال شود. فکور صادرات فناوری و تجهیزات به کشورهای همجوار حوزه خاورمیانه و اوراسیا را مهم برشمرد و افزود: در کشورهای منطقه موضوعی به اسم مدیریت اکتشاف به‌‌‌‌‌صورت بومی وجود ندارد و این موقعیتی برجسته برای ایران به‌‌‌‌‌وجود آورده است تا به این کشورها صادرات فناوری و تجهیزات داشته باشد و این کشورها نیز برای چنین مهمی تمایل بسیاری از خود نشان داده‌اند.
او با اشاره به پیچیدگی‌های فراوان مخازن هیدروکربنی کشور گفت: این پیچیدگی‌ها در مخازن کشورهای منطقه وجود ندارد و همین موضوع سبب شده‌است در حوزه اکتشاف ما تبحر بالایی داشته باشیم و همه تمایل به استفاده از این دانش فنی داشته باشند.به گفته مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، روس‌ها برای مباحثه و کسب دانش در این حوزه در آینده سفر می‌کنند: «تا پایان اسفندماه برای دیدار با مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به تهران سفر می‌کنند تا زمینه بهره‌‌‌‌‌گیری از دانش ایرانی را آماده کنند.»
فکور از تمایل عراق برای ایجاد ساختار بومی مدیریت اکتشاف در دل صنعت نفت خود خبر داد و افزود: این موضوع در جریان سفرهای مختلف مقام‌‌‌‌‌های انرژی عراق به ایران تاکید شد، البته محور این سفرها مذاکره درباره میدان‌‌‌‌‌های مشترک بود، بر این اساس تا پایان امسال سفری به عراق خواهیم‌داشت. او این مذاکرات را سبب تقویت جایگاه اکتشاف و پنجره‌‌‌‌‌ای تازه برای مدیریت اکتشاف ایران دانست و گفت: این اقدام‌ها دانش مدیریت اکتشاف را به‌رخ رقبای خارجی می‌‌‌‌‌کشد، در نتیجه مذاکرات با طرف تاجیکستانی برای چهار میدان کار اکتشافی شامل زمینشناسی، مهندسی نفت، موضوع‌‌‌‌‌های مطالعه حفاری و چاه انجام دادیم که این موضوع به برکت دولت سیزدهم محقق شد.
به گفته او شخص سفیر تاجیکستان در ایران خواهان تجهیزات ایرانی در صنعت نفت این کشور بود؛ «در جلسه‌هایی که با انجمن‌های سازندگان ایرانی داشتیم خواهان ایجاد کارگاه‌هایی در این کشور بودند، درحالی‌که پیش از این ما صرفا واردکننده تجهیزات بودیم.» مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه ایران همواره مورد بمباران خبری بوده‌است، گفت: همکاری‌های این‌چنینی باعث می‌شود که کشورها با توانمندی‌‌‌‌‌های ایران آشنا شوند و هجمه خبری علیه ایران شکسته شود.دوره‌‌‌‌‌های آموزشی برای کشورهای خارجی از دیگر موضوع‌‌‌‌‌هایی بود که فکور به‌عنوان تمایل خارجیها از آن یاد کرد و گفت: با توجه به دانش موجود در حوزه اکتشاف خارجیها از بر‌‌گزاری این دوره‌‌‌‌‌ها استقبال می‌کنند.او با بیان اینکه دوره استفاده از سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی رو به پایان است، گفت: این موضوع منجر به آن شده که دارندگان این سوخت‌‌‌‌‌ها به فکر بهرهبرداری سریع‌تر بیفتند و با توجه به قدمت ۱۱۰ساله ایران، مزیت بسیاری در صدور خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات دارد که می‌تواند اشتغال‌زایی فراوانی برای کشور داشته باشد.
فکور از نرخ تحقق ۵۰درصدی برنامه‌های اکتشافی در برنامه ششم توسعه خبر داد و بیان کرد: جبران این خسران نیازمند برنامه‌‌‌‌‌ریزی منسجم و فعالیت در درازمدت است و باید اهدافی نو ترسیم کنیم. او فرآیند اکتشاف مخازن را فرآیندی هفت‌‌‌‌‌ساله برشمرد و گفت: قصد داریم این زمان را تا پنج سال‌کم کنیم زیرا برنامه هفت‌‌‌‌‌ساله، نه در قامت یک دولت چهار‌ساله و نه یک برنامه توسعه پنج‌‌‌‌‌ساله می‌‌‌‌‌گنجد.به گفته مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، برای رسیدن به این هدف در برخی موارد به فناوری‌های نو نیاز است و در برخی دیگر باید فرآیندها اصلاح شوند: «نخستین اقدام شناسایی گلوگاه‌‌‌‌‌های زمانبر اکتشافی بود تا برنامه اصلاحی آن تدوین شود که در این زمینه به‌دستاوردهای خوبی رسیدیم و در آینده نزدیک فرآیندهای ابتدایی اکتشاف که چهار سال زمان میبرد را به سه سال می‌‌‌‌‌رسانیم.»
او گفت: بخش دوم اکتشاف شامل حفاری و لرزهنگاری بهطور معمول ۵/ ۳سال‌زمان میبرد اما با اقدام‌های بی‌‌‌‌‌بدیلی که در حوزه حفاری انجام شد فعالیتی که یک تا ۵/ ۱ سال زمان میبرد، با برنامه‌‌‌‌‌ریزی‌‌‌‌‌ها در جریان ۲ حفاری زمان به ۶ و ۷ماه کاهش یافت و این در حالی است که هنوز حفاری‌‌‌‌‌های گذشته برخی تکمیل نشده‌‌‌‌‌اند و گاهی تا ۱۵۰۰ روز تاخیر دارند. با وجود کاهش زمان حتی به‌جای سه آزمون روی چاه‌‌‌‌‌ها ۱۰ آزمون انجام می‌شود.
اکتشاف در مرزها در اولویت است
فکور معتقد است نباید در ناترازی انرژی در تولید به‌دنبال مقصر بگردیم؛ زیرا جبران این سطح بر عهده اکتشاف است. او با بیان اینکه بر اساس طرح حفاری در برنامه ششم امسال باید ۴ دکل حفاری در اکتشاف داشته باشیم، تاکید کرد: با توجه به اهمیت اکتشاف برنامه ۸ دکل دیده شده و اکنون قرارداد ۸ دکل را بسته‌ایم و ۶ دکل فعال است و بیش از ۲برابر در اکتشاف دکل داریم. به گفته او ۴ دکل دیگر نیز به ناوگان حفاری اضافه خواهد شد و ۱۲ دکل بهطور هم‌‌‌‌‌زمان کار خواهند کرد. مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران گفت: در سال‌جاری تمام چاههای اکتشافی موفق بوده و همگی به نفت و گاز رسیده‌اند. آمار امسال ۶چاه اکتشافی بوده و یک چاه دیگر نیز تا بهار آینده به اتمام می‌رسد که گازی خواهد بود.
به گفته فکور، اولویت اکتشاف در دولت سیزدهم به‌ترتیب شامل ساختارهای مرزی، ساختارهای گازی و خلیجفارس خواهد بود. او گفت: متراژ حفاری از آبان سال۱۴۰۰ تا آبان سال۱۴۰۱ در مقایسه با مدت مشابه پیش از آن ۱۴درصد، از نظر تعداد چاه‌‌‌‌‌ها ۱۰۰درصد، در آزمایش چاه‌‌‌‌‌ها ۱۳۶درصد و در تعداد دکل‌ها ۳۰درصد افزایش به‌ثبت رسیده است. فکور گفت: پروژه‌های لرزهنگاری در دولت سیزدهم در ۲۰ سال‌گذشته بی‌‌‌‌‌سابقه است. اکنون ۱۶ گروه عملیاتی در لرزهنگاری داریم که در ۱۱استان فعال هستند و در مجموع ۹۰میلیون یورو و ۱۸۰۰میلیارد‌تومان ارزش پروژه‌های ۲بعدی و ۳بعدی مدیریت اکتشاف است.
فکور از ارائه برنامه پنج‌‌‌‌‌ساله اکتشاف برای برنامه هفتم توسعه خبر داد و گفت: تدوین برنامه ۱۰ساله مبتنی بر گام دوم انقلاب حدود ۷۰درصد پیشرفت داشته و برنامه ۲۰ساله نیز ۳ ماه در حال تدوین است و در سال۱۴۰۲ تدوین می‌شود تا زمانی‌که مدیر اکتشاف تغییر می‌کند، برنامه‌‌‌‌‌ها همچنان دنبال‌شوند. او درباره زیاد‌شدن دکل‌‌‌‌‌های حفاری اکتشافی گفت: در برنامه ششم توسعه برای امسال ۳ الی ۴ دکل حفاری اکتشافی درنظر گرفته‌شده‌بود که با مساعدت مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران امسال برای به‌‌‌‌‌کارگیری ۸ تا ۱۰ دکل برنامه‌‌‌‌‌ریزی کردیم و ۸ دکل را به‌‌‌‌‌کار بستیم و اکنون ۶ دکل فعال هستند که دو‌برابر رقم درنظر گرفته‌شده در برنامه ششم توسعه است. مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران همه چاههای اکتشافی امسال را ثمربخش توصیف کرد و گفت: ۶ چاه حفاری‌شده نتیجه بخش بودند و یک چاه نیز که تا بهار تکمیل می‌شود دارای شواهد گازی است.
فکور با بیان اینکه در گذشته بعضی از چاههای اکتشافی پس از حفر بی‌‌‌‌‌نتیجه بودند، گفت: حفاری در همان ساختارها گاهی به نتیجه می‌رسد که نشان‌می‌دهد چاه خشک الزاما به‌معنای نبود هیدروکربن نیست، بلکه گاهی جای چاه اشتباه انتخاب می‌شود. فکور از عقب‌‌‌‌‌ماندگی در فعالیت‌‌‌‌‌های حوزه خلیجفارس یاد کرد و گفت: در طول هشت سال‌گذشته حتی یک قرارداد اکتشافی در حوزه خلیجفارس امضا نشده‌است.