اگرچه در کشورمان ذخایر فراوانی از انرژی وجود دارد که موجب شکل‌گیری شرکتهای متعدد پتروشیمی، پتروپالایشگاهی و… شده، اما هنوز اصول قانونی و چارچوب مشخصی برای بهره‌گیری مناسب از آن به فراخور نیاز فعالان این بخش تدوین نشده است. از سوی دیگر، دولت با دستکاری قیمت‌ها و مداخله در آن به عنوان مانعی برای رونق شرکتهای حوزه انرژی به شمار می‌رود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اوپکس به نقل از دنیای سرمایه گذاری آنلاین،دکتر سید محمدمهدی موسوی، معاون برنامهریزی شرکت پتروپالایش گهر لرستان با اشاره به اینکه این شرکت از سال 1378 با نام قدیمی روان‌سازان زاگرس تاسیس شد و از سال 1384 با نام شرکت تولید و بسته‌بندی فرآورده‌های نفتی گهر آبادان و پس از آن از سال 1396 با نام شرکت پتروپالایش گهر لرستان فعالیت خود را طی 24 سال در زمینه تولید انواع فرآورده‌های نفتی، روغن‌ها، حلال‌ها، تینرها و انواع محصولات صنایع شیمایی آغاز کرد.، گفت: شرکت پتروپالایش گهر لرستان هم‌اکنون در بازارهای داخلی و صادراتی نقش فعالی داشته و سال‌ها به عنوان صادرکننده نمونه در استان لرستان مطرح بوده، به‌طوری که در سال‌های 1392 و 1393 نیز صادرکننده نمونه کشور بوده و از ریاست محترم جمهور وقت، لوح تقدیر دریافت کرده است.
وی افزود: در این سال‌ها ما با بهره‌گیری از توان متخصصان و دانشمندان مطرح کشور، سعی در بهبود کیفیت و ارتقاء کمی و کیفی محصولات داشته و در تلاش بوده‌ایم تا به عنوان صادرکننده و تولیدکننده موفق این حوزه عمل کنیم، به‌گونه‌ای که محصولات تولیدی شرکت پتروپالایش گهر لرستان عمدتا در بازارهای داخلی و صادراتی مانند بازار کشورهای هندوستان، پاکستان، آفریقا و کشورهای همسایه و گاهی هم به عنوان خوراک صنایع شیمیایی، پتروشیمیایی و محصولات روغنی به عنوان محصولات مصرف شده در انتهای زنجیره ارزش، عرضه شده است.
موسوی ادامه داد: ما در سال 1401 و سال آینده برنامه‌هایی جهت ارتقاء کیفی محصولات این شرکت تدوین کرده‌ایم که از جمله آن، احداث واحد شیرین‌سازی به روش مراکس و ODS، طرح‌های R&D در زمینه ارتقاء کیفیت محصولات است تا هر سال سطح کیفیت محصولات بالاتر رفته و استانداردهای بهتری را در سطح جهانی پاس کنیم. طرح توسعه شرکت پتروپالایش گهر لرستان نیز با احداث ظرفیت 20 هزار مترمکعب مخزن استاندارد، جهت کاهش آلودگی و حل مشکلات زیست‌محیطی واحدهای مینی ریفاینری در سال 1402 کلید خواهد خورد. افزایش نیروی کار به 300 نفر، از دیگر بخش‌های طرح توسعه است.
معاون برنامهریزی شرکت پتروپالایش گهر لرستان خاطرنشان کرد: در حال حاضر در واحد مینی ریفاینری و هیدروکربنی این شرکت، انواع محصولات عمده لایت نفتا و HEAVY NAFTA تولید می‌شود که از پایه خوراک میعانات گازی پارس جنوبی است و در بازار به لحاظ کیفیت معروف است، به‌طوری که کشورهای امارات، آفریقای جنوبی، پاکستان، افغانستان و… مشتریان سنتی آن هستند. همچنین سال 1401 با انجام ری برندینگ در بازار پاکستان ورود کردیم که به بازاریابی و بازارسازی این شرکت کمک کرد. مهمترین ویژگی شرکت پتروپالایش گهر لرستان نیز دقیقا همین کیفیت است که بیشترین حجم سرمایه‌گذاری امسال به آن اختصاص پیدا کرده که به لطف خداوند نتیجه داد و موجب شد این شرکت محصولات خود را بعضا بالاتر از قیمت جهانی در بازار به فروش برساند. البته باید دانست، نمونه این محصول هم در بازارهای داخلی و بین‌المللی وجود دارد، به‌طوری که در این بازارها لایت نفتای شرکت پتروپالایش گهر لرستان، خوراک واحدهای پتروشیمیایی کوره اورفین مایع مانند پتروشیمی شازند، ایلام، جم و… هستند و انواع محصولات پتروشیمی اولفینی از خوراک نفت‌های آن‌ها که محصول نفت سبک این شرکت است، تولید می‌شود. HEAVY NAFTA شرکت پتروپالایش گهر لرستان که اصطلاحا به آن HEAVY END گفته می‌شود، به عنوان خوراک در واحدهای LAB و صنایع شیمیایی LAB استفاده می‌شود. این شرکت در شمار اولین واحدهای مینی ریفاینری است که محصول خود را با اسپکی تولید می‌کند که اسپک خورام واحد LAB اصفهان را پاس کند، از این‌رو یک محموله به این شرکت داده شده تا به صورت بلندمدت این محصول را از ما خریداری کنند.شرکت پتروپالایش گهر لرستان در حوزه تجارت خارجی در شمار شرکتهای فعال و موفق است و در یک‌سال اخیر، بیش از 15 میلیون دلار محصول به کشورهای امارات، پاکستان، افغانستان، آفریقای جنوبی و هندوستان با قیمت‌های بسیار مناسب صادر کرده است.
وی در پاسخ به این سوال که شرکتهای پتروپالایشگاهی با چه هدفی و چگونه به بازار انرژی ورود کردهاند؟ اظهار کرد: با توجه به پیشرفت و رقابت موجود در میان صنایع نفتی جهان، شرکتهای بین‌المللی و داخلی نیز به تبع آن، سعی در ادغام پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها کردهاند، چراکه پتروشیمی یک مرحله پایین‌تر از پالایشگاه است. به‌طور کل، بخشی از محصولات پالایشگاه‌ها به عنوان سوخت وارد بازار می‌شود و بخشی هم خوراک واحدهای پتروشیمی است. در کشورمان، پتروشیمی بوعلی و پتروشیمی نوری، نمونه بارز و بزرگ پتروپالایشگاه‌ها هستند که میعانات گازی را پس از دریافت و پالایش به واحدهای پایین‌دستی عرضه می‌کنند تا به محصولات مختلف الفینی و آروماتیکی تبدیل کنند. واحدهای مینی ریفاینری هم جزئی از دسته پتروپالایشگاه‌ها محسوب می‌شوند و خوراک میعانات گازی را به عنوان خوراک خود دریافت و پالاش می‌کنند و محصول آن مانند نفتا و HEAVY END را با تغییراتی کم‌هزینه‌تر و بهره‌ورانه‌تر نسبت به پتروشیمی‌های بزرگ تبدیل به بنزین، تینر و انواع هیدروکربن‌ها و حلال‌ها می‌کنند. در گذشته واحدها تنها می‌توانستند یک برش انجام دهند، اما در سال جاری با فعال شدن واحدهای R&D در بسیاری بخش‌ها از خام‌فروشی جلوگیری شده و محصولات باکیفیتی به بازارهای مختلف وارد شده است، به‌طوری که هم‌اکنون بسیاری از بخش‌های انرژی کشور و بازارهای صادراتی در منطقه به مینی ریفاینری‌ها وابسته هستند.
موسوی در جواب این سوال که شرکتهای پتروپالایشگاهی در زمان تحریم چه کمکی به اقتصاد کشور کرده اند؟ نیز گفت: در این زمینه، واحدهای مینی ریفاینری کمک‌های شایانی کردهاند. به عنوان مثال، بر اساس مطالعات مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری در سال 1399، واحدهای پتروپالایشی و مینی ریفاینری یکی از بازوان اصلی کشور در زمام تحریم‌های ظالمانه بوده‌اند که مقدار زیادی میعانات گازی را دریافت و محصولات خوبی تولید کردهاند، به‌طوری که سالانه حدود 30 هزار میلیارد تومان از بودجه کشور از این طریق تامین می‌شود. علاوه بر این، این شرکت‌ها به‌طور سالانه بیش از 2 میلیارد دلار صادرات دارند که نشان از موفقیت آن‌ها در بازگشت ارز به کشور دارد. بر اساس آمارها بیش از 50 هزار نفر به‌طور مستقیم در این صنعت مشغول به کار هستند که با احتساب شاغلان غیرمستقیم، بسیار بیشتر خواهد بود. شایان ذکر است، دیدگاه‌های مختلفی در مسئولان نسبت به واحدهای پتروپالایشی و مینی ریفاینری‌ها وجود دارد. متاسفانه در دولت سابق، به دلیل بحث انحصار موجود در شرکت ملی پخش و پالایش نسبت به تولید فرآورده‌های نفتی، به این واحدها اصلا توجه نمی‌شد و فضا برای رشد و توسعه در واحدهای بخش خصوصی فراهم نبود، اما خوشبختانه در دولت جدید با حمایت از این صنعت و ورود ستاد کل نیروهای مسلح به این بخش برای تامین بودجه خود، شرایط بسیار خوبی مهیا شد که موجب پیشرفت و رشد بسیاری از این واحدها و ارزآوری برای کشور گردید. در کل، فضا کاملا مثبت است، اما در یک‌سری از لایه‌های پنهانی، شرایط مثبتی در افراد کارشناس به ویژه در بخش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وجود ندارد، با این حال امیدواریم که آن‌ها به اهمیت خدمات این صنعت پی ببرند.
معاون برنامهریزی شرکت پتروپالایش گهر لرستان ادامه داد: در حال حاضر مهمترین چالش این شرکت‌ها، حول دو محور طبقه‌بندی می‌شود. در مرحله اول موضوع، بازار سرکوب‌شده انرژی کشور است که موجب ایجاد ظن قاچاق نسبت به واحدهای پتروپالایشگاهی شده؛ بدین مفهوم که در بعضی از واحدهای نظارتی، این گمان می‌رود که تحت پوشش این شرکت‌ها، قاچاق سوخت و فرآورده‌های نفتی یارانه‌ای صورت می‌گیرد، هرچند دغدغه به‌حق، اما نادرستی است، چراکه در کشورمان سرکوب شدید قیمت‌ها، نه‌تنها در بخش انرژی، بلکه در تمام صنایع امکان‌پذیر است. برای مثال، طی سال‌های اخیر به آرد و کالاهای اساسی یارانه زیادی تعلق گرفته، در حالی که این کالاها با قیمت‌های بالاتری به فروش رفته‌اند، از این‌رو این مساله در ارتباط با دیگر صنایع هم دیده می‌شود. قطعا با هر شرکت متخلف باید برخورد کرد، ولی این‌طور نیست که تصور کنیم همه متخلف هستند. موضوع دیگر، عدم پایداری و ثبات قیمت خوراک است. معمولا واحدهای مینی ریفاینری با مجوز وزارت صمت و نفت تاسیس می‌شوند. از طرفی، وزارت نفت مدام اعلام کرده که تعهدی برای تامین خوراک این واحدها ندارد، بر همین اساس عدم اطمینان نسبت به سرمایه‌گذاری بلندمدت در این صنعت وجود دارد و با توجه به اینکه بخش عمده این صنعت در مناطق مرکزی بوده و هزینه حمل با تانکر نیز بالا است، همیشه دعوایی نسبت به تخفیف و نرخ خوراک داریم.
وی در خصوص سرکوب نرخ انرژی نیز گفت: به دلیل این امر، ما امکان بازیگری در عرصه بازار انرژی در بازارهای محلی نداریم. همان‌طور که می‌دانید، بازار هر کارخانه‌ای یا باید نزدیک کارخانه یا نزدیک بازار مصرف باشد، اما واحدها عمدتا از بازار مواد اولیه دور هستند و هزینه‌های سرسام‌آوری جهت حمل مواد اولیه پرداخت می‌کنند. از سوی دیگر، محصول به دلیل عدم وجود امکان بازیگری در عرصه انرژی، صادر می‌شود و این امر به دلیل فاصله بازارهای صادراتی با شرکتهای داخل، رقابت‌پذیری این صنعت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در حال حاضر تولیدکنندگان فولاد از نرخ‌های تخفیف بالا؛ یعنی کمتر از 60 درصد قیمت جهانی سنگ‌آهن بهره‌مند هستند و از طرفی، انرژی ارزان‌تری دریافت کرده و محصولات خود را با قیمت‌های جهانی و حتی بالاتر در بازار محلی می‌فروشند که در بازار انرژی چنین شرایطی وجود ندارد. اگر با یک نگاه استراتژیک به این صنعت بپردازیم، می‌توانیم نرخ تخفیف خوراک مناسبی برای این واحدها در نظر بگیریم و اعلام کنیم که تا 2 الی 4 سال، امکان استفاده مداوم از تخفیف‌ها وجود دارد، در حالی که دخل و تصرفی در این نرخ تخفیف از سوی دولت اتفاق نمی‌افتد. شرکت‌ها هم بعد از یک پروسه 2 ساله، بازارسازی کرده و آپدیت می‌شوند. امیدوارم، موضوع تخفیف خوراک و امکان بازیگری در بازار انرژی فراهم شود تا در این زمینه فعالیت خوبی داشته باشیم.
موسوی ادامه داد: اگر مثل صنایع دیگر مانند صنعت سنگ و سنگ‌های معدنی، خوراک صنایع پتروپالایشگاهی به قیمت جهانی عرضه شود، مشکلات زیادی در بازار فروش به وجود می‌آید، از این‌رو همان‌طور که در صنعت سنگ، فولاد و… نرخ مواد اولیه با کمتر از 60 درصد قیمت جهانی؛ یعنی نصف آن عرضه می‌شود، می‌توان به صنایع این حوزه نیز چنین تخفیف‌هایی داد تا در بازارهای صادراتی بازیگری کنند، همان‌طور که در پالایشگاه‌های بزرگ فرآورده‌های ویژه، به قیمتی حتی بالاتر از قیمت جهانی عرضه می‌شود. لازم است، فارغ از نرخ‌های جهانی، بازار عرضه و تقاضای داخلی برای این موضوع تعریف کرد تا هم صنعت سرپا بماند و هم از خام فروشی در کشور جلوگیری کرد.
وی در پایان نیزگفت: سرمایه‌گذاری در این واحدها در صورتی که بازار انرژی در عرضه محصول آزادانه عمل کند یا مواد اولیه، مشمول نرخ معیارهای بازاری واقعی و قیمت‌های جهانی نشود، بهترین اتفاق خواهد افتاد، در غیر این صورت شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد.