دبیرکل اوپک در روز ۲۷آوریل ضمن صدور بیانیه‌‌‌‌‌ای تند و با صراحت هرچه تمام‌‌‌‌‌تر، در‌برابر اظهارات انتقاد‌‌‌‌‌آمیز فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی موضع‌‌‌‌‌گیری کرد. هیثم الغیص در این بیانیه ضمن تشریح وظایف ماهوی و ذاتی آژانس بین‌المللی انرژی، تاکید کرد که این سازمان به‌عنوان مرجع شناخته‌‌‌‌‌شده و رسمی انرژی در جهان، باید مسوول و پاسخگوی اظهارنظرهای خود بوده و اضافه کرد آژانس طی چند ماه گذشته، نقشی غیرقابل اغماض در ناامیدی بازار و تضعیف رغبت عمومی به سرمایه‌گذاری در صنعت سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی داشته است.
به گزارش سی‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌سی، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی، پیش‌‌‌‌‌تر و در جریان یک مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ، ضمن اتهام‌‌‌‌‌زنی به اوپک، سخنان شدیداللحنی را خطاب به این ائتلاف نفتی بیان کرده و هشدار داده بودکه اوپک باید در سیاستگذاری تولید خود با احتیاط بیشتری گام بردارد. فاتح بیرول تاکید کرده بود که قیمت‌های بالاتر نفت‌خام در بازار بین‌المللی و بار ناشی از تورم موجود، در پایان راه تضعیف اقتصاد جهانی را به‌دنبال داشته و در این میان کشورهای کمتر برخوردار هستند که متحمل بیشترین زیان اقتصادی و حتی اجتماعی آن خواهند شد.
الغیص در واکنش و در بیانیه صادره، از سازمان بین‌المللی انرژی دعوت کرد تا در موضع‌‌‌‌‌گیری‌‌‌‌‌های آتی و اظهارات این نهاد در خصوص سرمایه‌گذاری در صنایع مرتبط با سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی، با رعایت همه جوانب و ملاحظات عمل کند. دبیرکل اوپک افزود که سازمان کشورهای صادرکننده نفت پیش از آنکه به قیمت جهانی این کالای استراتژیک توجه داشته باشد، تمرکز خود را معطوف به اصول پایداری و برقراری ثبات و تعادل در بازار کرده‌است. در همین رابطه، بیرول در واکنش به اظهارات دبیرکل اوپک اعلام کرد از منظر آژانس بین‌المللی انرژی، تناقضات بسیاری در تبیین منافع کوتاه‌‌‌‌‌مدت و میان‌مدت ائتلاف اوپک تحت سکانداری عربستان‌سعودی به چشم می‌خورد.
راهبرد چندباره کاهش تولید
به گزارش رویترز، تعداد زیادی از اعضای اوپکپلاس در اوایل آوریل گذشته اعلام کردند که تصمیم دارند مجموع تولید خود را تا پایان سال‌جاری میلادی، تا بیش از یک‌میلیون بشکه دیگر در روز کاهش دهند. این تصمیم که با واکنش تند ایالاتمتحده نیز مواجه شد با استناد به اظهارات مقامات اوپک، در قالب یک ابتکار پیش‌‌‌‌‌گیرانه تصویب‌شده و به هیچ‌عنوان سمت و سوی سیاسی ندارد. گفتنی است تصمیم ائتلاف به کاهش تولید، مستقل از سیاست کاهش ۵۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای روزانه نفت روسیه بوده که همزمان با مارس آغاز و طبق اعلام کرملین، تا پایان سال‌جاری میلادی نیز استمرار خواهد داشت. آژانس بین‌المللی انرژی در واکنش اعلام کرد که مصوبه اوپکپلاس برای کاهش مجدد و غیرمنتظره تولید نفت، خطر برهم خوردن موازنه بازار و احتمال کسری عرضه نفت را تشدید کرده، ضمن آنکه میتواند افق بهبود شرایط اقتصاد جهانی را نیز مخدوش کند.
تیرگی روابط فی‌مابین
شایان ذکر است که کیفیت روابط میان اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی در طول سنوات گذشته فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده تا جایی‌که مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی به دفعات، مواضع و عملکرد اوپک را مورد انتقاد قرار داده‌است. بر‌‌‌‌‌همگان روشن است که مواضع عمدتا انتقادی آژانس بین‌المللی انرژی در‌برابر سازمان اوپک، در بسیاری از موارد با نظر برخی مشتریان غربی نفت درکنار ایالاتمتحده آمریکا، همخوانی بسیار دارد. سی‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌سی در ادامه می‌نویسد؛ الغیص تاکید کرد که سایر بازارهای انرژی در قیاس با بازار نفت، شرایط به‌‌‌‌‌مراتب بی‌‌‌‌‌ثبات‌‌‌‌‌تری را تجربه کرده‌اند ضمن آنکه اضافه کرد بازار جهانی نفت به‌‌‌‌‌واسطه نقش بالادستی و نظارتی اوپک و اوپکپلاس، از آرامش نسبی برخوردار بوده ضمن آنکه با تلاطم‌های کمتری مواجه است.
دبیرکل اوپک افزود: چنانچه در آینده موضوعی با هر عنوان، بی‌‌‌‌‌ثباتی در بازار جهانی نفت را رقم بزند، دلیل آن از منظر سازمان کشورهای صادرکننده نفت بدون‌شک فشار‌‌‌‌‌ها و تاکیدات مکررآژانس بین‌المللی انرژی برای توقف سرمایه‌گذاری جدید در حوزه نفت خواهد بود. هیثم الغیص در بیانیه صادره تاکید کرد که آژانس بین‌المللی انرژی از فاکتورهای موثر بر بازار جهانی نفت، مانند سیاست‌های مالی کشورها، انفعالات بازار سهام و حتی پیامدهای مخرب پاندمی کرونا به‌‌‌‌‌درستی آگاه است. او در ادامه گفت نشانه گرفتن انگشت اتهام به‌‌‌‌‌سوی اوپک و اوپکپلاس و مقصر دانستن فعالان صنعت سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی و بازار نفت در ایجاد تورم، خطای محض استراتژیک آژانس و حامیان آن بوده و راه به‌جایی نخواهد برد.
از روسیه چه خبر؟
چندی پیش معاون نخست‌وزیر روسیه با صدور بیانیه‌‌‌‌‌ای اعلام کرد به‌رغم سیاست خصمانه غرب علیه روسیه، این کشور برای اثبات حسن‌نیت خود در عرصه بین‌المللی، حجم کامل نفت تولیدی خود را به بازار جهانی عرضه کرده‌است. او ادامه داد: روسیه به‌صورت داوطلبانه، تولید نفت خود را به میزان ۵۰۰هزار بشکه در روز در مارس ۲۰۲۳ کاهش خواهد داد چراکه کرملین باور دارد این کاهش تولید به ایجاد تعادل در بازار جهانی سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی کمک خواهد کرد.
با استناد به آمار منتشرشده توسط اویل‌‌‌‌‌پرایس، در ۳ ماه گذشته حجم واردات نفت خام قاره‌سبز از روسیه، از حدود ۲میلیون بشکه در روز پیش از حمله نظامی روسیه به اوکراین، تا کمتر از ۲۰۰هزار بشکه روزانه کاهش پیدا کرده‌است. در مورد فرآورده‌های نفتی روسیه نیز واردات اروپا کاهشی بوده‌است. واقعیت غیرقابل‌انکار آنکه مصرف‌کنندگان خصوصی و صنعتی سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی در اروپا چاره‌‌‌‌‌ای ندارند جز آنکه در اسرع‌وقت نسبت به کاهش میزان تقاضا، بهینه‌‌‌‌‌سازی مصرف و در نهایت افزایش بهره‌‌‌‌‌وری در حوزه انرژی دست به اقدامات عملی بزنند. از سویی دیگر، راهبرد تعیین سقف قیمتی اتحادیه اروپا برای نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه که در دسامبر ۲۰۲۲ به تصویب رسید، برای کشورهای خارج از اتحادیه اروپا مجوز تلویحی خریداری نفت روسی را از طریق دریا صادر کرد. لازم به ذکر است، مصوبه یادشده شرکت‌های بین‌المللی کشتیرانی و بیمه را از خدمت‌‌‌‌‌رسانی به فرآیند جابه‌جایی محموله‌‌‌‌‌های نفت‌خام روسیه باز می‌دارد، مگر آنکه نفت صادراتی این کشور زیر سقف ۶۰ دلار به‌‌‌‌‌ازای هر بشکه خریداری شود.
در این ارتباط، نکته مهم آنکه ناظران بازار انرژی در فرآیند جمع‌آوری اطلاعات خود به مناطقی که نفت روسیه از طریق کانال‌هایی غیررسمی به‌فروش می‌رسد، دسترسی ندارند. کماکان اطلاعات مالی و عملیاتی صادرات نفت از روسیه به مقصد مشتریان آسیایی کاملا محرمانه بوده و در نتیجه برای ارزیابی آماری دقیق، گزارش قابل‌‌‌‌‌استنادی در دسترس نهادهای ناظر بر بازار نفت نیست، بنابراین کشف قیمت واقعی نفت و فرآورده‌های نفتی صادراتی روسیه امری دشوار است چراکه در این شرایط همگان ادعا دارند نفت این کشور را در قیمت پایین خریداری می‌کنند، اما پاسخ به این سوال که در چه قیمتی و با چه کیفیتی، با ابهامات فراوانی روبه‌‌‌‌‌روست.
گفتنی است پیش از این و آخرین‌مرتبه که روسیه تصمیم به کاهش تولید نفت تا مرز ۱۰درصد را گرفت، در اواسط سال‌گذشته و در پاسخ مستقیم به اعمال تحریم‌های سختگیرانه اتحادیه اروپا علیه این کشور بود. بریتیش‌‌‌‌‌پترولیوم در گزارش اخیر خود اعلام کرد تولید نفت روسیه به دلایلی همچون خلأ سرمایه‌گذاری، فقدان فناوری روز دنیا در کنار فرسودگی میادین و تجهیزات فعلی نفتی این کشور، میتواند با افت محسوس، از ۱۲میلیون بشکه روزانه در سال۲۰۱۹، به ۷میلیون بشکه در روز ظرف تنها دو دهه آینده کاهش پیدا کند.
در این میان، روی‌آوردن به تولید و بهره‌‌‌‌‌برداری از منابع انرژی پاک مدت‌هاست در راس اولویت‌های کشورهای جهان قرار داشته، هرچند اقدامات عملی در رابطه با گذار از سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی بسیار محدود بوده‌است. با مرور اجمالی بر دستاوردهای چند دوره اجلاس تغییرات آب‌و‌هوایی برگزار شده، اهمیت و لزوم بذل توجه ویژه به منابع انرژی‌‌‌‌‌های سبز بیش از پیش نمایان می‌شود. امری که در صورت تحقق، هرچند هزینه‌‌‌‌‌بر، اما بسیاری از چالش‌های کنونی مرتبط با تامین نفت و گاز و حتی زغال‌سنگ جهانیان را مرتفع خواهد کرد.