ذخایر استراتژیک آمریکا در هفته منتهی به ۲۸آوریل، یک‌میلیون و ۳۰۰هزار بشکه کاهش یافت. این در حالی است که درنظرسنجی تحلیلگران در رویترز پیش‌بینی شده‌بود افت ذخایر تا ۲۸آوریل حدود یک‌میلیون و ۱۰۰هزار بشکه باشد. در مناسبات کنونی بازار نفت، ذخایر استراتژیک آمریکا نقش قدرتمندترین ابزار چانه‌زنی کشورهای غربی را بازی می‌کند؛ منبعی برای عرضه نفت‌خام باهدف کنترل قیمت‌ها. دقیقا سیاستی مقابل اوپک‌پلاس که حامی صعود قیمت‌ها است، اما آیا آمریکا دارای بزرگ‌ترین ذخایر استراتژیک جهان است که همیشه در سرتیتر خبرها از آن به‌عنوان ابزار سرکوب قیمت نفت یاد می‌کنند؟ داشتن منابع تنها یک روی سکه است و توانایی توسعه برداشت از این منابع روی دیگر سکه است که اهمیت بسیاری هم دارد.
نقش ذخایر آمریکا
آمریکا درحالی ذخایر راهبردی خود را به پایین‌ترین حد از سال۱۹۸۳ رسانده که فعالیت دکل‌های نفتی این کشور هم بیشتر شده‌است، با این تفاوت که کاخ‌سفید قادر به پر‌کردن ذخایر نیست زیرا تا کمتر از یک ماه پیش هربشکه نفت وست‌تگزاس ۸۵ دلار معامله می‌شد، درحالی‌که به گفته مقامات کاخ‌سفید برنامه آنها برای جایگزینی بشکه‌های نفت آزادشده از ذخایر، نفت ۷۰ دلاری است. نوسان اخیر بازار نفت، چانه‌زنی اعضای اوپک‌پلاس با آمریکا است زیرا کشورهای اوپک‌پلاس بارها اعلام کرده‌اند که قیمت منصفانه برای هر بشکه نفت اسکناس ۱۰۰دلاری است، عددی که با رقم برنامه‌ریزی شده آمریکا فاصله معناداری دارد.
اما سوال میلیون دلاری این است که چرا اسم ذخایر استراتژیک آمریکا همیشه در مناسبات نفتی به گوش می‌رسد؟ آیا بزرگ‌ترین ذخایر جهان را دارد؟ پاسخ خیر است. ونزوئلا میزبان بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان است. دلیل اهمیت ذخایر آمریکا در مناسبات نفتی این است که در بین ذخایر استراتژیک بزرگ دنیا، تنها آمریکا عضو اوپک‌پلاس نیست. به بیان دیگر ذخایر آمریکا قدرت چانه‌زنی غرب در مقابل تولید اوپک‌پلاس است. براساس داده‌های سازمان اطلاعات انرژی آمریکا، ذخایر نفت‌خام آمریکا که برای عرضه در دسترس است در حال‌حاضر ۳۶۴میلیون و ۹۴۰هزار بشکه است. میزان این ذخایر تا یک سال پیش بیشتر از ۵۰۰میلیون بشکه ثبت شده و نمودار آن با سرعت قابل‌توجهی سقوط کرده‌است.
در ۳۱ مارس ۲۰۲۲، رئیس‌جمهور جو بایدن اعلام کرد که دولت او روزانه یک‌میلیون بشکه نفت از ذخایر نفتی خود را برای ۱۸۰ روز آینده آزاد می‌کند و آن را به قیمت متوسط ۹۶ دلار در هر بشکه می‌فروشد. پس از کاهش قیمت نفت در نیمه دوم سال، در دسامبر، دولت اعلام کرد که در اوایل سال۲۰۲۳ تکمیل ذخایر استراتژیک را آغاز خواهد کرد و انتظار داشت نفت را با قیمتی پایین‌تر از آنچه فروخته‌شده خریداری کند، فرآیندی که تکمیل آن ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد.
مروری بر بزرگ‌ترین ذخایر
بزرگ‌ترین ذخایر نفت دنیا در اختیار اعضای اوپک‌پلاس است، البته آمریکا در ذخایر قابل‌عرضه توانایی بیشتری دارد. تخمین زده می‌شود لیبی ۴۱میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفتی داشته باشد، با این‌حال لیبی با داشتن تولید روزانه ۲/ ۱میلیون بشکه، یکی از تولیدکنندگان کوچک نفت است. بی‌ثباتی سیاسی و سال‌ها درگیری‌های داخلی به این کشور اجازه نداد که از این منابع در راه توسعه استفاده کند. ناگفته نماند در شرایط کنونی بازار که اروپا حتی در آفریقا هم به‌دنبال منابع انرژی می‌گردد، احتمال افزایش تولید نفت لیبی دور از انتظار نیست. براساس داده‌های اوپک، میزان ذخایر ثابت‌شده کویت ۵/ ۱۰۱میلیارد بشکه است. این کشور کوچک خلیج‌فارس، روزانه بین ۴/ ۲ تا ۶۷/ ۲میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که ۷/ ۱میلیون بشکه آن صادر می‌شود. شرکت نفت کویت قصد دارد تا سال۲۰۳۰، توان تولید خود را به روزانه ۴میلیون بشکه برساند، پس مسلما کویت نگران کاهش تقاضا در آینده نخواهد بود.
امارات‌متحده‌عربی به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ اوپک میزان ذخایر نفتی آن به ۱۱۱میلیارد بشکه می‌رسد. فارغ از اینکه امارات صاحب یکی از بزرگ‌ترین منابع و ذخایر نفتی جهان است، اما ازجمله کشورهایی است که از ثروت نفت برای توسعه اقتصاد خود استفاده کرده‌است. امارات‌متحده‌عربی به مقصد گردشگران لاکچری تبدیل شده‌است و در حال برنامه‌ریزی برای میزبانی از شرکت‌های بزرگ فناوری است. عراق به‌عنوان دومین تولیدکننده اوپک نزدیک به ۱۴۵میلیارد بشکه نفت ذخیره دارد درحالی‌که روزانه ۵/ ۴میلیون بشکه نفت تولید می‌کند. متوسط صادرات این کشور روزانه ۴/ ۳میلیون بشکه است. تحلیلگران بازار معتقدند عراق در حال رقابت با اولین تولیدکننده نفت اوپک یعنی عربستان‌سعودی است اما حتی با توسعه تاسیسات نفتی برای تولید روزانه ۳/ ۶میلیون بشکه توانایی پشت‌سر گذاشتن عربستان را نخواهد داشت.
ایران با تولید روزانه بیشتر از ۲میلیون بشکه در روز دارای ۲۰۹میلیارد بشکه ذخایر راهبردی است و براساس داده‌های اوپک روزانه کمتر از ۸۰۰هزار بشکه صادرات دارد. شکاف بزرگ بین میزان تولید و صادرات روزانه به‌سبب تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا ایجاد شده‌است. با وجود تحریم‌های نفتی، به گفته ناظران بازار ایران در سال‌گذشته میلادی ۱۳/ ۱میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کرد و باتوجه به گفته‌های مقامات صنعت نفت کشور به‌نظر می‌رسد هم تولید و هم صادرات این کشور امسال بیشتر شود.
عربستان‌سعودی به‌عنوان دومین تولیدکننده نفت‌خام دنیا و اولین تولیدکننده عضو اوپک، ۲۷۲میلیارد بشکه نفت‌خام را در زمین‌های داغ خود جای داده‌است. این کشور در سال۲۰۲۱ روزانه حدود ۹میلیون بشکه تولید داشت که در سال۲۰۲۲ به ۵/ ۱۱میلیارد بشکه رسید. البته از سال‌گذشته در راستای برنامه‌های کاهش تولید اوپک‌پلاس، ۵۰۰هزار بشکه از تولید روزانه را کاسته است. این درحالی است که این پادشاهی قصد دارد تا سال۲۰۲۷ تولید روزانه را به ۱۲ تا ۱۳میلیون بشکه برساند. ونزوئلا ۳۰۰میلیارد بشکه نفت‌خام تثبیت‌شده دارد به‌گونه‌ای که این عدد در سال‌های گذشته نه کم شده‌است و نه زیاد. تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا در کنار یک نظام سیاسی و اقتصادی فاسد به این کشور اجازه نداد که بتواند از این فرصت ثروت‌آفرینی کند.
اوج شکوفایی صنعت ونزوئلا در دهه ۹۰ و اوایل سال ۲۰۰۰میلادی بود که با اولین سقوط نفت در‌هزاره جدید عملا اقتصاد آن ورشکسته شد. پیش از آنکه بتواند اقتصاد خود را بازآفرینی کند آمریکا با تحریم‌های نفتی به‌شدت آن را کوبید. در سال۲۰۲۲ ونزوئلا روزانه ۶۰۰ تا ۷۰۰هزار بشکه نفت‌خام تولید کرد و صادرات روزانه آن حدود ۶۰۰هزار بشکه ثبت شده‌است. مقایسه تولید و صادرات روزانه، گزاره شناسایی یک صنعت نفتی سقوط کرده‌است.
بزرگ‌ترین ذخایر نفتی
ذخایر عربستان‌سعودی بیشتر از ذخایر ایالات‌متحده است. ذخایر اثبات‌شده عربستان ۲۶۷میلیارد بشکه است. پاسخ این سوال که ذخایر راهبردی آمریکا چه مدت نیاز این کشور را پاسخ می‌دهد به فاکتورهای زیادی بستگی دارد که مهم‌ترین آن تراز تولید و مصرف است. براساس گزارش سازمان اطلاعات انرژی آمریکا این کشور در سال۲۰۲۰روزانه ۱۹میلیون و ۱۱هزار بشکه نفت مصرف کرده‌است. اگر میزان مصرف آمریکا را همین میزان درنظر بگیریم، ذخایر استراتژیک بیشتر از ۵ سال‌دوام می‌آورد. البته اگر ذخایر استراتژیک تنها منبع تغذیه این کشور باشد.