گزارش تحلیلی که به‌‌‌‌‌تازگی توسط مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک، یک اندیشکده مستقل فنلاندی منتشر شد، حاکی از آن بود که درآمدهای روسیه از صادرات نفت نسبت به درآمدی که در ژانویه و فوریه عاید این کشور شده‌بود، بهبود یافته‌است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مسکو با وجود اعمال ممنوعیت بر صادرات نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی از سوی اتحادیه اروپا و اعمال سقف قیمتی نفت توسط گروه۷ در اواخر سال‌گذشته، توانسته است در هفته‌های اخیر با موفقیت سطح درآمدی حاصل از صادرات سوخت‌های فسیلی خود را به سطح مطلوب نظر خود بازگرداند.
ناکامی راهبردی غرب
به نوشته پولیتیکو، تحلیلگران و ناظران حوزه انرژی باور دارند که شکست ائتلاف موسوم به سقف قیمتی در کنترل سطح قیمت نفت‌خام صادراتی روسیه و التزام به اجرای بی‌چون و چرای این سیاست بدون درنظر گرفتن تبعات آن، منجر به کمرنگ‌شدن جذابیت بازار انرژی در نگاه سرمایه‌‌‌‌‌گذاران شده و در عین حال، یکپارچگی، ضمانت اجرا و اعتبار این دست تصمیمات را زیر سوال برده است. این بدان معناست که از این پس، مصوبات گروه۷ کشور بزرگ صنعتی دنیا یا هرگونه ائتلاف دیگر بین کشورهای غربی، فاقد جایگاه و اعتبار گذشته نزد جهانیان خواهد بود.
تقویت بودجه‌نظامی روسیه
در همین چارچوب، سی‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌سی گزارش می‌کند؛ درآمدهای نفتی روسیه در ماه‌های مارس و آوریل افزایش یافت و به بالاترین سطح خود از نوامبر سال‌گذشته رسید و در نهایت توانایی ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، برای تامین مالی هزینه تهاجم به اوکراین، از محل فروش سوخت‌های فسیلی تقویت شده‌است.
بررسی‌‌‌‌‌های میدانی نشان می‌دهد که مسکو موفق شده‌است با موفقیت درآمد حاصل از صادرات سوخت‌های فسیلی تولیدی خود را به‌رغم اعمال ممنوعیت سختگیرانه وارداتی از سوی اتحادیه اروپا در اواخر سال‌گذشته به سطحی بالاتر از سقف تعیین‌شده توسط گروه۷ برساند. این در حالی است که کمتر از یک هفته پیش رهبران گروه هفت در پایان اجلاس هیروشیما در ژاپن رسما و متفقا اعلام کردند که راهبرد سقف قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه کارساز بوده، درآمدهای روسیه کاهش یافته و کاهش قیمت نفت و گاز به نفع سایر کشورها به‌‌‌‌‌ویژه کشورهای همجوار روسیه بوده‌است.
واقعیت این است که درآمد حاصل از صادرات نفتی روسیه در آوریل نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته، ریزش قابل‌توجهی داشته که عمدتا ناشی از تاثیر ممنوعیت‌‌‌‌‌ها و تحریم‌های اتحادیه اروپا و کاهش قیمت جهانی نفت بوده‌است. در همین رابطه، لوری میلی‌‌‌‌‌ویرتا؛ تحلیلگر ارشد حوزه انرژی گفت: این بدان معناست که بودجه‌روسیه در آینده‌‌‌‌‌ای نه‌چندان دور احتمالا با کسری روبه‌رو شده که طبیعتا هزینه‌های نظامی این کشور را محدودتر خواهد کرد. وی افزود: با این حال، روسیه برای اولین‌بار موفق شد گریدهای اصلی نفت‌خام خود را با قیمت‌هایی که به‌طور طبیعی بالاتر از سقف قیمتی تعیین‌شده توسط ایالات‌متحده، اتحادیه اروپا و متحدانش بود، صادر کند.
شکست احتمالی سقف قیمت
واقعیت این است که در شرایط کنونی و در صورتی‌که شکاف‌‌‌‌‌های اجرایی موجود در مصوبه سقف قیمتی فورا شناسایی و برطرف نشوند، مکانیزم سقف قیمت برای همیشه محکوم به شکست خواهد بود. این امر به نوبه خود، درآمدهای نفتی موردانتظار روسیه را افزایش داده و تامین هزینه‌های نظامی این کشور را تسهیل خواهد کرد، بنابراین تحولات ماه آوریل بیش از همه زنگ خطری بود در مورد آنچه که در آینده رخ خواهد داد مگر اینکه اقدامی اصلاحی و با قید فوریت انجام شود. گفتنی است سخنگوی اتحادیه اروپا در پاسخ به سوالات خبرنگار سی‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌سی، از هرگونه اظهارنظر درباره موضوع تجدیدنظر در مورد راهبرد سقف قیمتی، خودداری کرد.
میزان توفیق سیاست تقابلی اروپا
داده‌‌‌‌‌های آماری در آغاز سال۲۰۲۳، حکایت از آن داشت که درآمد روسیه از محل صادرات سوخت‌های فسیلی در دسامبر ۲۰۲۲ کاهش یافته‌است. کاهش درآمد نفتی کرملین در آن زمان، بر اثربخشی راهبردها و مصوباتی که درآمدهای نفتی روسیه را هدف قرار داده بودند، صحه می‌‌‌‌‌گذاشت و به نوبه خود جرقه‌‌‌‌‌ای بود برای تلاش بیشتر متحدان اروپایی در راستای اتخاذ تدابیر عملی برای کمک‌‌‌‌‌رسانی هرچه بیشتر به کی‌‌‌‌‌یف.
با این حال و برخلاف انتظار دولتمردان اروپایی، آخرین آمارهای منتشرشده بیانگر آن است که درآمد حاصل از فروش و صادرات نفت روسیه در آوریل به دلیل افزایش حجم صادرات نسبت به مارس، تا ۶درصد افزایش یافته‌است. در گزارش تحلیلی بلومبرگ آمده است که افزایش درآمدهای صادراتی روسیه در مارس، افزایش ۵درصدی درآمدهای روسیه در آوریل را به‌دنبال داشت که انتظار می‌رود در ماه مه رشد بیشتری را نیز تجربه کند. این بدان معناست که در پایان سال‌مالی ۲۰۲۳، درآمدهای حاصل از صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه به دلیل افزایش فروش و صادرات این کشور، رشد چشمگیری خواهد داشت.
اصلاح ساختار مالیاتی روسیه
واقعیت این است که درآمد مالیاتی کشورهای صادرکننده نفت، از قیمت‌های فروش نفت‌خام تبعیت می‌کند، روسیه نیز از این امر مستثنی نیست. ایزاک لوی، تحلیلگر فعال در حوزه انرژی گفت: به‌نظر می‌رسد کرملین به‌دنبال تغییر نظام مالیاتی خود برای کاهش تاثیر سقف قیمتی نفت است. به باور ناظران مالی، مادامی‌که ائتلاف غرب برای رفع شکاف‌‌‌‌‌های اجرایی مصوبه خود در مورد سقف قیمت نفت روسی اقدامی نکند، هرگونه تغییر در ساختار داخلی و نظام مالیاتی روسیه، می‌‌‌‌‌تواند به‌صورت بالقوه قیمت نفت‌خام این کشور را به معیارهای بین‌المللی نزدیک‌تر کرده و در نهایت منجر به بهبود درآمد نفتی روسیه شود. از زمان اعمال ممنوعیت واردات نفت روسی از سوی اتحادیه اروپا و تصویب سقف قیمتی گروه۷ برای نفت صادراتی این کشور، مسکو حدود ۵۸میلیارد یورو برابر با حدود ۶۲میلیارد دلار، درآمد حاصل از صادرات نفت از طریق دریا به‌دست آورده است. بخش‌اعظم این نفت صادراتی، توسط نفتکش‌های بیمه‌شده اروپایی یا به‌نوعی وابسته به غرب، حمل شده‌است. جالب است بدانید چنانچه بر فرض، سقف قیمت نفت‌خام صادراتی روسیه به ۳۰ دلار در هر بشکه کاهش یابد و سقف قیمت فرآورده‌های نفتی این کشور نیز با همین خط‌‌‌‌‌کش تعدیل شود، درآمد حاصل از صادرات نفت روسیه در معنای عام، تا ۲۲میلیارد یورو دیگر کاهش می‌یابد.
هدف از سقف قیمت چیست؟
گروه۷، استرالیا و اتحادیه اروپا در ۵ دسامبر سال‌گذشته سقف قیمتی ۶۰ دلاری برای هر بشکه نفت صادراتی روسیه را تصویب کردند. این محدودیت به‌عنوان مکمل اقدام‌مشترک اتحادیه اروپا و بریتانیا برای اعمال ممنوعیت بر واردات نفت‌خام روسیه از طریق دریا به مورد اجرا گذاشته شد. در آن مقطع زمانی، باور عموم بر این بود که مجموعه این اقدامات در کنار هم، مهم‌ترین گام برای کاهش درآمد روسیه حاصل از صادرات سوخت‌های فسیلی خواهد بود، درآمدی که قسمت اعظم بودجه‌جنگ روسیه در اوکراین از محل آن تامین می‌شود. ائتلاف غرب همچنین در فوریه ۲۰۲۳، راهبرد سقف قیمت نفت‌خام را با اعمال محدودیت جدید سقف ۱۰۰ دلاری در هر بشکه بر فرآورده‌های نفتی روسیه مانند گازوئیل و سقف ۴۵ دلاری در هر بشکه برای سایر فرآورده‌های نفتی روسیه مانند نفت‌کوره که با تخفیف نسبت به نفت‌خام معامله می‌شوند، دنبال کرد.
هدف از سیاست سقف قیمت، محدود‌کردن درآمدهای نفتی روسیه و در عین‌حال تداوم و حفظ عرضه نفت این کشور به بازار جهانی بود. هفته گذشته وزارت خزانه‌‌‌‌‌داری ایالات‌متحده در به‌روز‌رسانی آمار خود اعلام کرد که با گذشت نزدیک به ۶ ماه از اجرای مصوبه سقف قیمت بر نفت روسیه، این سیاست در شرف دستیابی به اهداف از پیش تعیین‌شده خود است. گزارش وزارت خزانه‌‌‌‌‌داری تخمین می‌زند که درآمدهای نفتی روسیه در سال‌جاری تا میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش خواهد یافت. دولت ایالات‌متحده اعلام کرد که این کاهش درآمد در زمانی رخ‌داده که روسیه در آوریل ۲۰۲۳ در مقایسه با مارس سال‌قبل از آن، ۱۰درصد بیشتر نفت‌خام صادر کرده‌است.