طی سالیان اخیر بخش‌خصوصی و شرکت‌های فعال دانشبنیان در حوزه‌های تخصصی مانند صنایع مرتبط با نفت و گاز در کشور، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده‌است. به‌عنوان مثال، در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی اخیر نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و زیرمجموعه‌‌‌‌‌های این شرکت در حوزه صنایع پالایشی، ۲۶ تفاهم‌نامه با شرکت‌های دانشبنیان امضا کردند. واقعیت این است که طی سالیان اخیر بیش از ۷۵درصد از رشد اقتصادی کشور از محل بهرهوری بوده و به‌‌‌‌‌طور مشخص در ۹ ماهه اول سال۱۴۰۱ از ۸/ ۳درصد رشد اقتصادی، ۴/ ۳درصد از محل بهرهوری محقق شده که بیشترین رشد با ۳/ ۹درصد مربوط به گروه نفت است.
رشد اقتصادی همگام با ارتقای بهرهوری
دستیابی به رشد اقتصادی از طریق ارتقای بهرهوری از مهم‌ترین اهداف اقتصادی کشورها به‌‌‌‌‌شمار می‌آید، زیرا افزایش بهرهوری به‌مراتب هزینه‌های کمتری نسبت به ایجاد زیرساخت‌های لازم برای رشد اقتصادی دارد، بااین‌حال در سال‌های گذشته، بهرهوری در ایران مورد‌توجه نبوده‌است. به گزارش «شانا»، همزمان با روی کار آمدن دولت سیزدهم، استفاده از ظرفیت‌های بهرهوری در بخش‌های مختلف اقتصادی در دستورکار قرار گرفت. این اقدام‌ها سبب شد تا در سال۱۴۰۱ برخلاف بیشتر سال‌های دهه۹۰، رشد اقتصادی مثبت و بالای ۴درصد باشد که این خود نشانه خوبی برای آینده اقتصاد ایران بود.
رشد اقتصادی کشور نه‌تنها در آمارهای داخلی مانند بانک‌مرکزی و مرکز آمار قابل رصد و شناسایی است که سازمان‌های بین‌المللی نیز صحت آن را تایید می‌کنند. در این زمینه، بانک جهانی با بررسی رشد اقتصادی ۷۲ کشور جهان در پاییز پارسال (سه‌‌‌‌‌ماهه چهارم ۲۰۲۲) اعلام کرد که اقتصاد ایران با رشد ۷/ ۴درصدی در رده‌‌‌‌‌بندی این کشورها از نظر بیشترین مقدار رشد اقتصادی رتبه۱۵ را به خود اختصاص داده‌است. این بانک از رشد ۷/ ۴درصدی اقتصاد ایران در پاییز پارسال خبر داد که رقم قابل‌‌‌‌‌توجهی در مقایسه با کشورهای دیگر است.
رشد اقتصادی ایران از منظر بانک جهانی
آمار بانک جهانی نشان می‌دهد ایران در سه‌ماه نخست سال۲۰۲۲ (زمستان سال۱۴۰۰) رشد قابل‌توجه ۵درصدی را تجربه کرده و این رقم در سه ماه دوم (بهار۱۴۰۱) به ۵/ ۲درصد کاهش یافته‌است، اما در سه ماه سوم (تابستان۱۴۰۱) روند رشد اقتصادی ایران صعودی شده و به ۴/ ۳درصد و در ۳ماه چهارم (پاییز۱۴۰۱) به ۷/ ۴درصد رسیده‌است. رشد ۷/ ۴درصدی اقتصاد ایران در پاییز ۱۴۰۱ در حالی رقم‌خورد که میانگین رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته در این دوره تنها ۲/ ۱درصد بوده‌است. نکته مهم اما آن است که در سال‌های اخیر بیش از ۷۵درصد از رشد اقتصادی از محل بهرهوری بوده‌است و به‌‌‌‌‌طور مشخص در ۹ ماه نخست سال۱۴۰۱ از ۸/ ۳درصد رشد اقتصادی، ۴/ ۳درصد از محل بهرهوری محقق شده‌است که نشان از سهم بیش از ۸۰درصدی بهرهوری در رشد اقتصادی کشور دارد.
نفت پیشتاز بهرهوری و رشد اقتصادی
شایان ذکر است که شاخص بهرهوری کل عوامل تولید در سال۱۴۰۱ به بیشترین مقدار خود در ۱۰سال‌اخیر رسیده‌است. بر اساس گزارش سازمان امور اداری و استخدامی، در افزایش بهرهوری کل عوامل تولید ناشی از افزایش ارزشافزوده کل اقتصاد، بیشترین رشد با ۳/ ۹درصد مربوط به گروه نفت بوده‌است. به بیان دیگر، نفت بیشترین تاثیر را بر رشد اقتصادی از طریق افزایش بهرهوری عوامل تولید در سال۱۴۰۱ داشته است. رشد ارزشافزوده در گروه‌های صنایع و معادن، خدمات و کشاورزی به ترتیب برابر ۶/ ۵درصد، ۸/ ۲درصد و ۱/ ۱درصد است؛ در واقع صنعت نفت در این مدت توانسته بیشترین رشد بهرهوری را داشته باشد که با توجه به اهمیت این صنعت در اقتصاد کشور، قابل‌توجه بوده و بخش مهمی از تاثیر نفت بر افزایش رشد اقتصادی، از طریق بهرهوری عوامل تولید محقق شده‌است.
کاتالیست بومی در صنعت پالایش کشور
در همین رابطه و به‌عنوان نمونه، مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از روند روبه‌رشد حجم کاتالیست مصرفی تولید داخل در پالایشگاه‌های کشور خبر داد و گفت: با به‌‌‌‌‌کارگیری روش‌های نوین در تولید کاتالیست واحدهای پالایشی در آینده نزدیک، شاهد رشد اقتصادی و بهرهوری بیشتر واحدهای پالایشی خواهیم بود. رضا کاظم‌‌‌‌‌نژاد در جریان نشست هم‌‌‌‌‌اندیشی مهندسی کاتالیست و ارتقای ارزش محصولات که با حضور فرهاد احمدی، مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران، حامد آرمان‌‌‌‌‌فر، مدیرعامل پالایشگاه امام‌خمینی(ره) شازند و جمعی از مدیران حوزه پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و زیرمجموعه‌‌‌‌‌های آن و نمایندگان شرکت‌های فعال در حوزه صنایع پالایشی و کاتالیست‌‌‌‌‌ها در محل ساختمان مرکزی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برگزار شد، گفت: هم‌‌‌‌‌اکنون پالایشگاه آبادان و اراک در واحد آر‌‌‌‌‌اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی از کاتالیست تولید داخل استفاده می‌کنند و در آینده این کاتالیست در پالایشگاه‌های اصفهان و تهران نیز استفاده خواهد شد. وی افزود حجم کاتالیست مصرفی در واحد آر‌‌‌‌‌اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی پالایشگاه امام‌خمینی(ره) شازند اراک هم‌‌‌‌‌اکنون روزانه حدود ۴هزار‌تن و در آبادان یک‌هزار تن است.
مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به روند روبه‌رشد حجم کاتالیست مصرفی تولید داخل با توجه به ماهیت فرآیند و واکنش و ظرفیت پالایشگاه‌ها اشاره و تاکید کرد: هم‌‌‌‌‌اکنون با همت صنعتگران، واحدهای تولیدی بخش‌خصوصی با ما همکاری می‌کنند و امیدواریم دیگر شرکت‌ها نیز بتوانند در آینده نزدیک واحدهای خود را تکمیل کنند و تولید صددرصد ایرانی داشته باشند و بتوانیم در کشور به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان واحدهای آر‌‌‌‌‌اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی و اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی فعالیت کنیم. کاظم‌‌‌‌‌نژاد با اشاره به اینکه در کشور ما دو واحد آر‌‌‌‌‌اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی و اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی بر اساس نیاز کشور، به‌‌‌‌‌منظور تولید سوخت طراحی شده‌اند که در کنار آن اقلام پتروشیمی نیز تولید می‌شود، تصریح کرد: امیدواریم با نشست‌‌‌‌‌هایی که با تولیدکنندگان و پژوهشگران برای تولید کاتالیست مهندسی آغاز شده‌است، محصولاتی که تولید می‌شود، با ارزش اقتصادی بالاتری تولیدشده و درآمد و سودآوری بیشتری نصیب پالایشگاه‌ها شود.
وی هدف از بر‌‌گزاری این نشست را ارائه نظرات مدیران واحدهای تولیدی و پژوهشی پالایشگاه‌ها و سازندگان، هم‌‌‌‌‌افزایی پیشنهادها و دانش‌‌‌‌‌فنی موجود در این زمینه اعلام کرد و گفت: تولیدکنندگان دارای پیشنهادهایی هستند که می‌توانند اقتصاد واحدهای آر‌‌‌‌‌اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی و اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی را با درصد بالایی افزایش دهند. اگر اقتصاد محصول‌‌‌‌‌محور مدنظر ما باشد، امیدواریم با ارائه فنی، علمی و پیگیری‌‌‌‌‌های بعدی در چنین نشست‌‌‌‌‌هایی بتوانیم در آینده نزدیک روش‌های نوین و کاتالیست‌‌‌‌‌های فرموله‌‌‌‌‌شده برای اهداف خاص را از طرف سازندگان کاتالیست به پالایشگاه‌ها ارائه کنیم و متناسب با ماموریت آنها از این کاتالیست‌‌‌‌‌ها در فرآیندهای پالایشی استفاده کنیم و درآمدهای پالایشی، سودآوری و بهرهوری را افزایش دهیم.
نخستین «نشست هم‌‌‌‌‌اندیشی مهندسی کاتالیست و ارتقای ارزش محصولات در واحدهای آر‌‌‌‌‌اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی و اف‌‌‌‌‌سی‌‌‌‌‌سی به همت مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با دو محور «مهندسی کاتالیست برای تولید محصولات با ارزشافزوده بالا» و «افزایش راندمان تولید محصول و سوددهی بیشتر» با حضور نمایندگانی از زیرمجموعه‌‌‌‌‌های پالایشی، پژوهشگاه صنعت نفت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی و چند شرکت داخلی و خارجی فعال در حوزه صنایع پالایشی در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برگزار شد.