از اقتصاد پازلی تا اقتصاد شبکه‌ای

مرتضی قورچی؛ عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی در همایش اقتصاد پلاستیک در ایران، به تحولات اقتصاد جهانی در پرتو اقتصاد پازلی و شبکه‌ای پرداخت و عنوان کرد: دو تصویر از قدرت در جهان وجود دارد، یکی جهان موزائیکی یا پازلی و دیگر جهان شبکه‌ای. در جهان پازلی روابط مبتنی بر دولت-ملت‌هاست که با مرزهای مشخص کشورها از یکدیگر تفکیک می‌شود، این مبنا می‌تواند مبنای سیاسی و اقتصادی را نیز شکل دهد که تا اواخر قرن بیستم بر جهان حاکم بود؛ اما از اواخر ‌قرن بیستم و از دهه‌۱۹۸۰ به بعد جهان وضعیت جدیدی پیدا کرد و با تکیه بر آی‌تی شکل روابط قدرت در جهان تغییر یافت که از آن به‌عنوان «جهانی‌شدن» یاد می‌شود.
در حقیقت این امر «جهانی‌شدن» دولت - ملت‌ها را دچار چالش کرده، هرچند فرصت‌هایی را نیز ایجاد‌کرده‌است. این جهان جدید؛ در واقع جهان شبکه‌ای محسوب می‌شود که مرزها را درنوردیده است. قورچی در ادامه با معرفی کتاب سه جلدی عصر اطلاعات نوشته مانوئل کاستلز به تفاوت فضای جریان‌‌‌‌‌‌‌‌ها و فضای مکان‌‌‌‌‌‌‌‌ها پرداخت و عنوان کرد: این تحولات از دهه‌۱۹۸۰ شکل‌گرفته‌است. همچنین سلسکیا ساسن، پیتر تیلور و جان بیورستوک نظریه‌‌‌‌‌‌‌‌پردازهایی هستند که درباره جهان جدید بحث کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. وی در ادامه خاطرنشان کرد: از دهه‌۱۹۸۰ به بعد جهان از وضعیت فوردیسم به پست فوردیسم عبور کرد.

نگاه از تولید انبوه به مصرف انبوه و از بازار منطقه‌ای به بازار جهانی رسید ‌و تمام این تغییرات بر اساس حوزه آی‌تی و در اقتصاد شبکه‌ای ایجاد شد. در اقتصاد شبکه‌ای روابط به‌صورت شبکه‌ای و فراتر از مرزها انجام می‌گیرد، البته مرزها همچنان وجود دارد. این عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی در ادامه تاکید کرد: دیگر نمی‌توان همانند قرن بیستم رو به یک سمت جهان کرد و در مقابل یک قطب دیگر ایستاد؛ چراکه در جهان بنگاه‌های تولید، بانک‌ها، سیستم‌‌‌‌‌‌‌‌های تولید به‌صورت شبکه‌ای کار می‌کنند. در حوزه توزیع کالا نیز کالاها در سراسر جهان به‌صورت شبکه‌ای توزیع می‌شوند. در این راستا می‌توان کشور هند را مثال زد که با جهان و اقتصاد شبکه‌ای خود را پیوند داده‌است.

قورچی عنوان کرد: پیوندهای مکانی در فضای جریان‌‌‌‌‌‌‌‌ها و رقابت در شبکه از طریق مناطق آزاد و پهنه‌‌‌‌‌‌‌‌های شهری انجام می‌گیرد. یکی از کشورهایی که به‌خوبی با این دو ملاک خود را به اقتصاد شبکه پیوند داده، چین است. این استاد دانشگاه با اشاره به این موضوع که قدرت در نظام جهانی در آینده در دست کسانی است که ورود به شبکه جهانی داشته باشند، گفت: ورود به شبکه، کنترل اقتصاد شبکه‌ای و کاهش سطح سیاسی، جزو عوامل مهم برای ورود به جهان شبکه‌ای هستند. هر کشوری غیرسازی یا دشمن‌‌‌‌‌‌‌‌سازی خود را در سطح جهان کاهش بدهد، می‌تواند یکی از فعالان اقتصاد شبکه‌ای باشد مانند کشور هند که در این راستا حتی عنوان‌شده که در سال‌۲۰۵۰ از چین نیز جلو خواهد زد. قورچی در ادامه با تاکید بر این موضوع که مسوولان ما در کشور گمان می‌کنند که اگر با یک طرف دنیا مشکل دارند، می‌توانند به سمت دیگر روی بیاورند تا مشکل خود را برطرف کنند، نگاه شبکه‌ای نخواهد بود.

دولت سیزدهم در سیاست‌های خارجی خود نگاه به شرق، اولویت ارتباط با کشورهای مسلمان و سیاست دوستی با همسایگان را مطرح کرده‌است، اما دنیا این‌گونه نیست که کشورها را منفک از یکدیگر ببینیم، چراکه اقتصاد شبکه این امر را امکان‌پذیر می‌کند. اقتصاد به‌شدت به شکل شبکه‌ای در جهان برآمده و کشورها منفک از یکدیگر نیستند، زیرا شهرهای جهانی و مناطق آزاد آنها به اقتصاد شبکه‌ای گره خورده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. وی افزود: سیاست‌های خارجی کشور ما را به اقتصاد شبکه متصل نمی‌کند، این در حالی است که در سند توسعه، تهران شهر جهانی عنوان‌شده‌بود و پهنه‌‌‌‌‌‌‌‌های اطراف دانشگاه شریف و برخی مناطق تهران، به‌عنوان پهنه‌‌‌‌‌‌‌‌های های‌‌‌‌‌‌‌‌تک جهانی درنظر گرفته‌شده‌بود، اما به دلیل رویکرد پازلی، این اتفاق برای کشور ما اتفاق نیفتاده است.
۳۱ خرداد ۱۴۰۲ ۱۱:۰۵
دنیای‌اقتصاد |
تعداد بازدید : ۵۷