شورش مسلحانه تحت هدایت یوگنی پریگوژین، رهبر گروه مبارزان واگنر، بزرگ‌ترین تهدید در نوع خود برای تکیه ۲۳ساله ولادیمیر پوتین بر تخت قدرت در روسیه بود. درخصوص تحولات چند روز گذشته بازار نفت در سایه تحولات یادشده، کریس‌‌‌‌‌‌‌ایگو مدیر ارشد سرمایه‌گذاری در شرکت ای‌‌‌‌‌‌‌ایکس‌‌‌‌‌‌‌ای در گفت‌وگو با سی‌‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌سی گفت: «در نتیجه تحولات داخلی روسیه، هرچند در ظاهر امر به خاموشی گراییده است، با رصد تحرکات اولیه بازار پیش‌بینی می‌کنیم که ریسک سرمایه‌گذاری در افق کوتاه‌‌‌‌‌‌‌مدت و در بازارهای کالایی اجتناب‌ناپذیر باشد.»
سی‌‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌سی در ادامه نوشت؛ ترس از هرگونه اختلال اقتصادی در روسیه می‌تواند منجر به بروز نوسانات کم‌‌‌‌‌‌‌سابقه در بازار جهانی انرژی شود. قیمت جهانی نفت در ابتدای هفته گذشته و به‌دنبال برقراری آرامش نسبی در بازارهای مالی، روند خفیف کاهشی را در پیش گرفت. دلیل این امر آن است که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران فعال در بازار سوخت‌های فسیلی پس از فرونشستن تحولات داخلی روسیه با احتیاط هرچه تمام‌‌‌‌‌‌‌تر، مترصد بودند تا ببینند آیا تلاش‌های پیدا و پنهان برای شورش مجدد در روسیه از هر نوع که می‌تواند عرضه انرژی یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت جهان را با اختلال‌جدی مواجه کند، به نتیجه خواهد رسید یا خیر. نیروهای شبه‌‌‌‌‌‌‌نظامی به رهبری یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر، در اقدامی حیرت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آور و با هدف تسخیر پایتخت به سمت مسکو پیش‌‌‌‌‌‌‌روی کردند، امری که در نوع خود، بزرگ‌ترین تهدید برای تسلط بیش از دو دهه‌‌‌‌‌‌‌ای ولادیمیر پوتین بر قدرت تلقی میشد.
رصد بازار نفت همگام با تحولات روسیه
گروه شبه‌‌‌‌‌‌‌نظامی واگنر قبل از اینکه شورش مسلحانه بهطور ناگهانی متوقف شود، یعنی کمتر از ۲۴ساعت پس از شروع تحرکات، کنترل شهر جنوبی روستوف را به‌دست گرفت؛ جایی‌که چندین خط لوله اصلی نفت و گاز تقاطع دارند. همانگونه که اشاره شد، با وجود اعلام آتش‌‌‌‌‌‌‌بس و عقب‌نشینی گروه واگنر، ناظران بازار نفت کماکان در حال رصد تحولات داخلی روسیه بوده و پیش‌بینی می‌کنند با بروز کوچک‌ترین جرقه تنش داخلی در این کشور، شریان‌‌‌‌‌‌‌های نفت و گاز روسیه به روی بازارتشنه سوخت‌های فسیلی، بسته و در نتیجه قیمت‌ها روند افزایشی در پیش بگیرند. در همین ارتباط، آلوک سینها، رئیس بخش نفت و گاز و مواد شیمیایی در «استاندارد چارترد» گفت: می‌توان ادعا کرد که جهان حداقل از سمت بازار نفت و آرامش حاکم بر این بازار، نفس راحتی می‌‌‌‌‌‌‌کشید که شورش ناگهانی در روسیه، امکان شعله‌‌‌‌‌‌‌ور‌شدن مجدد منازعات و ترس از امکان وقوع اختلال در فروش نفت و گاز این کشور، آرامش اشاره‌شده را برای مدتی کوتاه از بازار نفت گرفت.
کاهش عرضه در صورت ادامه تنش‌ها
سینها در ادامه گفت؛ چنانچه تحرکات نظامی اخیر داخلی روسیه، منجر به اختلال در عرضه نفت از سوی دولت این کشور میشد، ممکن بود افت عرضه‌‌‌‌‌‌‌ای را در بازار نفت شاهد باشیم که می‌توانست تا ۵/ ۳ تا ۴میلیون بشکه نفتخام را شامل شود. او افزود: تحت شرایط فعلی بازار انرژی این نوع اختلال، حتی اگر کوتاه‌‌‌‌‌‌‌مدت باشد، بهطور شگفت‌‌‌‌‌‌‌آوری بازارها را متزلزل و تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
واکنش کرملین از ابتدا تاکنون
پوتین در واکنش اولیه به تحولات اخیر روسیه، با متهم‌کردن گروه واگنر به خیانت، اعلام کرد هرکسی را که در «شورش مسلحانه» دست داشته باشد، مجازات خواهد کرد، اما زمانی‌که نیروهای پریگوژین در نهایت به عقب بازگشتند، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین گفت که اتهامات جنایی علیه رهبر واگنر لغو و به وی اجازه داده خواهد شد که به بلاروس تبعید شود.
در همین رابطه، رئیس گروه اوراسیا، با گذشت حدود یک هفته از تحولات داخلی روسیه، به سی‌‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌سی گفت: «بدیهی است که این تصمیم، به‌نوعی حکایت از ضعف بی‌‌‌‌‌‌‌سابقه رئیس‌‌‌‌‌‌‌جمهور پوتین در مواجهه با مسائل این‌چنینی دارد.» وی افزود: « درحالی‌که پوتین بهطور بی‌‌‌‌‌‌‌سابقه‌‌‌‌‌‌‌ای مورد آزمایش قرارگرفت، حتی کوچک‌ترین افتراق در مقامات رده‌‌‌‌‌‌‌بالای ارتش، دولت روسیه یا درمیان الیگارشی‌های این کشور مشاهده نشد. هرکسی که معتقد است پوتین بهطور ناگهانی در آستانه خروج از قدرت قرار گرفته‌است، باید بداند که چنین مساله‌ای اتفاق نخواهد افتاد.»
بازار انرژی پس از تحولات روسیه
در همین ارتباط، مجله فوربس نیز در گزارشی پیش‌بینی کرد که شورش گروه واگنر در روسیه می‌تواند تاثیراتی قابل‌اعتنا بر بازارهای جهانی انرژی داشته‌باشد. فوربس در بحبوحه تنش‌ها نوشت؛ چنانچه دولت روسیه در حداقل زمان ممکن موفق نشود شورش شبه‌‌‌‌‌‌‌نظامیان واگنر را مختومه کند، قیمت جهانی نفت در آغاز معاملات هفته بعد از آن، می‌تواند تا ۱۰دلار در هر بشکه افزایش پیدا کند، ضمن آنکه در صورتی‌که تنش‌های نظامی در درون خاک روسیه برای مدتی بیشتری ادامه داشته باشد، بازار بین‌المللی انرژی با تنش‌های عمیق‌‌‌‌‌‌‌تری مواجه خواهد شد. در همین ارتباط، شرکت مشاوره «ریستاد انرژی» در یادداشتی نوشت: به دلیل کوتاه‌مدت‌بودن تحولات داخلی در روسیه، انتظار نمی‌‌‌‌‌‌‌رود بازار جهانی، افزایش قابل‌ملاحظه قیمت نفت را تجربه کند.
هلیما کرافت، تحلیلگر ارشد موسسه «آر‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌سی کپیتال‌مارکتس» در ساعات ابتدایی وقوع شورش داخلی روسیه گفت: در حال‌حاضر می‌توان پیش‌بینی کرد که احتمال اعلام حکومت نظامی توسط کرملین وجود دارد، امری که مانع از حضور کارکنان در بنادر بزرگ بارگیری و تاسیسات انرژی این کشورخواهد شد و احتمالا صادرات‌میلیون‌ها بشکه نفتخام روسیه را مختل خواهد کرد. شنیده‌‌‌‌‌‌‌ها حاکی از آن است که کاخ‌سفید از همان لحظات اولیه بروز تنش‌های داخلی در روسیه، با تولیدکنندگان بزرگ داخلی و خارجی نفت با هدف برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی اضطراری برای حفظ عرضه کافی نفتخام در صورت کاهش یا توقف تولید روسیه، رایزنی کرده است.
پیامد شورش داخلی روسیه برای چین و هند
بر اساس گزارش یادشده، دو کشور چین و هندوستان می‌توانند بالاترین پیامد‌‌‌‌‌‌‌های افزایش احتمالی قیمت نفت در بازارهای جهانی را تجربه کنند، چراکه این دو کشور به‌‌‌‌‌‌‌واسطه تحریم‌های سختگیرانه غرب، مدتی است نفتخام مورد‌نیاز پالایشگاه‌ها و حتی در مواقعی بالاتر از نیاز مقطعی خود را از روسیه و البته با تخفیف‌های فوق‌‌‌‌‌‌‌العاده جذاب تامین می‌کنند.
لازم به ذکر است با استناد به داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، اقتصاد روسیه تا حد زیادی به صادرات سوخت‌های فسیلی وابسته است تا جایی‌که فروش حامل‌‌‌‌‌‌‌های انرژی ۱۵درصد از تولید ناخالص داخلی و ۴۵درصد از مجموع بخش‌های درآمدی بودجه‌این کشور را به خود اختصاص می‌دهد. در حال‌حاضر و بنا بر آمار منتشر شده، صنعت نفت روسیه در هر روز حدود ۵/ ۹میلیون بشکه تولید نفتخام دارد. افزون بر این، میانگین حجم صادرات نفتخام این کشور در آوریل بالاترین سطح خود از زمان تهاجم این کشور به اوکراین را ثبت کرد که درآمد نفتی کرملین را ۷/ ۱میلیارد دلار افزایش داد و در آوریل به ۱۵میلیارد دلار رسید، با این همه درآمد نفتی روسیه در این ماه، ۲۷درصد کمتر از رقمی است که در ماه متناظر در سال۲۰۲۲ ثبت شد.
هرچند گروه هفت کشور صنعتی دنیا به اتفاق استرالیا و با هماهنگی کامل با سایر اعضای اتحادیه اروپا، سقف قیمتی برای صادرات نفت روسیه و مشتقات نفتخام این کشور تصویب کردند تا در نهایت پوتین را از منبع اصلی درآمد خود برای تامین مالی جنگ با اوکراین محروم کنند، روسیه اما با سر باز زدن از مصوبه یادشده، نفت خود را به سایر کشورها ازجمله هندوستان و چین و البته با شرایط و تحت تخفیف‌های جذاب، عرضه کرد.
پیمان قناعتی‌فرد