چارچوب همکاری‌های ایران با کشورهای واقع در منطقه آمریکایلاتین در ادوار گوناگون، فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است که اوج آن را در دولت‌های نهم و دهم شاهد بودیم. ایران در آن دوران به بازتعریف روابط اقتصادی خود با کشورهای واقع در حوزه آمریکایلاتین پرداخت و ضمن توسعه و ایجاد تنوع در شرکای اقتصادی و بازرگانی خود، در طول سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ موفق شد تعداد قابل‌ملاحظه‌ای تفاهم‌نامه و قرارداد تجاری با کشورهای واقع در منطقه آمریکایلاتین منعقد کند. روابط تجاری ایران با آمریکایلاتین در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در سطح بسیار محدودی ادامه داشت تا اینکه با روی‌کار‌آمدن دولت سیزدهم همزمان با تقویت روابط تجاری و سیاسی با همسایگان و کشورهای واقع در خاورمیانه، ازسرگیری و گسترش مراودات اقتصادی با کشورهای آمریکایلاتین، در دستور کار قرار گرفت.
همکاری در حوزه نفت ونزوئلا
درخصوص ونزوئلا، روند توسعه مناسبات تجاری بین ایران و این کشور نفت‌‌‌‌‌‌‌خیز، از سال ۱۴۰۱ و با امضا و مبادله قرارداد اولیه به منظور بازسازی و توسعه پالایشگاه‌های این کشور با بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از دانش تخصصی، ادوات و تجهیزات ساخت ایران وارد فاز جدیدی شد. در جریان سفر اخیر رئیسجمهور به‌همراه وزیر نفت، اسناد تعاملات دوجانبه ایران و ونزوئلا در زمینه‌های گوناگون، با نگاهی ویژه به صنعت نفت و گاز به امضای طرفین رسید. از مهم‌ترین محورهای مذاکرات و تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌‌‌ها بین دو کشور می‌توان به توسعه و افزایش راندمان تولید در میادین نفت و گاز، بازسازی، تجهیز و نوسازی پالایشگاه‌ها، آموزش علمی و عملی بدنه کارشناسی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، انتقال فناوری و توسعه صادرات نفت‌خام و گاز و فرآورده‌های نفتی ونزوئلا اشاره کرد.
به گزارش اویل‌پرایس، دو کشور ایران و ونزوئلا سهم عظیمی از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند اما هر دو کشور با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه صنایع نفت و پتروشیمی خود دست‌‌‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌‌‌گریبان هستند. به‌رغم تمامی کارشکنی‌‌‌‌‌‌‌ها، ایران با تکیه بر توان و تخصص داخلی، در بومی‌‌‌‌‌‌‌سازی بیش از ۸۰درصد از تجهیزات موردنیاز صنعت نفت خود، کارنامه موفقی داشته و در این مسیر تا جایی پیش رفته‌است که علاوه‌بر تامین تجهیزات و ادوات موردنیاز کشور، در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی نفت و صنایع وابسته به سایر کشورهای تولیدکننده نفت نیز گام‌های اساسی برداشته است.
ارتقای راندمان پالایشی ونزوئلا
گسترش همکاری‌های دوجانبه ایران و ونزوئلا در زمینه افزایش ظرفیت پالایشی در پالایشگاه‌های فعال این کشور را می‌توان از دستاوردهای این سفر دانست. گفتنی است ونزوئلا با تکیه بر امکانات و تاسیسات موجود پالایش در این کشور در حال‌حاضر ظرفیت یک‌میلیون و ۴۰۰هزار بشکه فرآوری نفت‌خام را در پالایشگاه‌های فعال خود دارد، اما به‌واسطه تحریم‌های سختگیرانه آمریکا، تنها ۴۰۰ تا ۵۰۰هزار بشکه محصول فرآوری‌شده، خروجی پالایشگاه‌های ونزوئلا است که مقرر شد همکاری‌های دوجانبه و انتقال دانش فنی و تخصصی، جهت ارتقای راندمان کمی و کیفی پالایشگاه‌های این کشور، توسعه پیدا کند.
با استناد به مفاد یکی از تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌‌‌های امضاشده بین دو کشور، شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌‌‌بنیان کشورمان انجام تعمیرات اساسی و راه‌اندازی پالایشگاه‌های ازکارافتاده ونزوئلا را بر عهده خواهند داشت. علاوه‌بر این با عنایت به اظهارات وزیر نفت، امید آن می‌رود که ایران بتواند با تکیه بر توانمندی متخصصان داخلی در حوزه خدمات فنی و مهندسی و کاتالیست‌‌‌‌‌‌‌ها، ظرفیت‌های بالقوه مجتمع‌‌‌‌‌‌‌های پتروشیمی ونزوئلا را مانند پالایشگاه‌های نفت این کشور فعال و زمینه را برای عرضه بین‌المللی و صادرات محصولات پتروشیمی این کشور در بازارهای بین‌المللی فراهم کند. در حوزه پتروشیمی، ونزوئلا ۱۲میلیون تن ظرفیت اسمی دارد که به واسطه تحریم‌ها، ظرفیت تولید این کشور با افتی محسوس به ۲میلیون تن رسیده است، ظرفیتی که با بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از دانش ایرانی و خدمات فنی و مهندسی جوانان کشورمان، قابلیت افزایش و بازگشت تدریجی به وضعیت مطلوب تولید را در آینده‌ای نزدیک خواهد داشت.
چشم‌انداز همکاری نفتی با آمریکایلاتین
در همین رابطه وزیر نفت در تشریح دستاوردهای سفر دولت به آمریکایلاتین، اعتماد کشورهای این منطقه به ایران را حاصل توانمندی ایرانیان دانست و افزود ما در کشور نوسازی و بازسازی پالایشگاه‌های نفتی و گازی را خودمان انجام می‌دهیم و حتی احداث پتروپالایشگاه ۳۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای را نیز خودمان آغاز کردیم که همه این اقدام‌ها منجر به اعتماد دیگر کشورها به توانمندی متخصصان ایرانی شده‌است. مشارکت، نظارت و همکاری ایران در فرآیند بازسازی و تعمیرات اساسی دو پالایشگاه الپالیتو و پاراگوئانا در ونزوئلا اتفاقی منحصر‌‌‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌‌‌فرد بود که نقطه‌عطف کلیدی در صادرات خدمات فنی و مهندسی صنعت نفت کشور به‌‌‌‌‌‌‌شمار می‌رود. پیش‌بینی می‌شود همراستا با پیشرفت موفقیت‌‌‌‌‌‌‌آمیز طرح‌‌‌‌‌‌‌ها، سایر کشورهای آمریکایلاتین نیز از الگوی ونزوئلا در مراجعه به ایران و درخواست خرید خدمات یا مشارکت فنی، تبعیت خواهند کرد.
در رابطه با مشارکت شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌‌‌بنیان، توانمند و فعال بخش‌خصوصی کشور در پروژه‌های حال و آینده وزارت نفت باید به این موضوع اشاره کرد که در حال‌حاضر موانع فراروی این شرکت‌ها برای همکاری در صنایع نفت و گاز آمریکایلاتین برداشته شده‌است. با تقبل پروژه‌هایی نظیر بازسازی و افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها، ارائه خدمات فنی و مهندسی و تامین تجهیزات موردنیاز، امروز مسیر برای مشارکت فعال شرکت‌های خصوصی با هدف رونق صادرات، بازاریابی و بازارسازی در این منطقه استراتژیک و مستعد، کاملا هموار شده‌است.
اولین‌‌‌‌‌‌‌ها در تفاهم با نفت ونزوئلا
امضای قرارداد بازسازی پایانه صادرات نفت «خوزه» در ونزوئلا که در واقع نخستین قرارداد از این نوع از سوی یک شرکت ایرانی در خارج از مرزهای ایران محسوب می‌شود، تجهیز تاسیسات انتقال گاز این کشور به ادوات پیشرفته از سوی یک شرکت دانش‌‌‌‌‌‌‌بنیان ایرانی و قرارداد یک شرکت خصوصی ایرانی برای بازسازی و افزایش ظرفیت یک مجتمع پتروشیمی در ونزوئلا، بارقه‌‌‌‌‌‌‌های امیدوارکننده‌‌‌‌‌‌‌ای از حرکت رو‌‌‌‌‌‌‌به‌جلوی صنعت نفت ایران در مسیر بین‌المللی‌شدن و ورود به بازارهای جهانی است. لازم به ذکر است، صرف‌نظر از صنعت نفت، پالایش و پتروشیمی ونزوئلا، سایر کشورهای حوزه آمریکایلاتین مانند نیکاراگوئه و کوبا که در جریان سفر اخیر رئیسجمهور و هیات‌همراه مورد بازدید قرارگرفتند نیز بازاری ایده‌آل برای همکاری‌های اقتصادی بر پایه منافع مشترک و در بخش انرژی، صدور خدمات فنی، مهندسی و تکنولوژیک کشور محسوب می‌شوند.
تهاتر کالا با نفت
تهاتر کالا با نفت از دیگر محورهای مذاکرات مقامات ایران با کشورهای آمریکایلاتین بود. این نوع تهاتر منجر به آن می‌شود که به‌‌‌‌‌‌‌جای رسوب مطالبات، کالاهای اساسی موردنیاز کشور در لحظه تامین‌شده، ضمن آنکه موجب افزایش معنادار صادرات نفت کشور خواهد شد. علاوه بر این‌ها فروش نفتکش‌های ساخت ایران به ونزوئلا در نوع خود شکست ساختار تحریمی ایالات‌متحده علیه ایران به‌حساب می‌آید، امری که امید می‌رود با همت جمعی و تلاش متخصصان داخلی استمرار داشته باشد.