لقب نخستین ابزار ارزی بازار سرمایه برای گواهی سپرده نفت خام گویای آن است که این ابزار مالی ظرفیت گشایش درهای جدیدی به روی اقتصاد ایران را دارد. علی رحمانی، کارشناس بازار سرمایه که نخستین مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران نیز بوده است، با بر شمردن سه ویژگی مهم گواهی سپرده نفت خام عنوان می‌کند: شفافیت معاملاتی گواهی سپرده نفت خام، فراهم شدن فرصت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌های خرد و ابزاری برای مصون‌سازی طبیعی نرخ ارز از ویژگی‌های مهم گواهی سپرده نفت خام است.
به گزارش مدیریت ارتباطات بورس انرژی ایران، علی رحمانی در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران اقتصادی راه‌انــــدازی قراردادهــای آتی روی گواهی سپرده نفت خام را تکمیل‌کننده بسته این محصول دانست و گفت: این موضوع نقطه شروعی خوب برای کشف قیمت نفت خام ایران در داخل کشور است.
عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا درخصوص جذابیت‌های گواهی سپرده نفت خام برای سرمایه‌گذاران خارجی اضافه کرد: سرمایه‌گذار خارجی با خرید این گواهی بابت ریسک‌های ناشی از تغییرات نرخ ارز نگرانی نخواهد داشت در حالی که در سایر اوراق، سرمایه‌گذار خارجی باید پول خود را تبدیل به ریال کند که همین امر ریسک قابل توجهی را برای او به همراه دارد. رحمانی با اشاره به اینکه گواهی سپرده نفت خام سرمایه‌گذاران خاص خود را پیدا خواهد کرد، افزود: گذر زمان نشان خواهد داد که براساس ذائقه ریسک‌پذیری یا همان اشتهای ریسک چه اشخاصی جذب این ابزار خواهند شد. او همچنین درخصوص امکان جذب سرمایه‌های خرد با استفاده از گواهی سپرده نفت خام گفت: با راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر این گواهی می‌توان امکان مشارکت عموم مردم با کمترین سرمایه را فراهم کرد.
ابزارهای مشتقه مکمل گواهی سپرده نفتی
این کارشناس اقتصادی موفقیت گواهی سپرده نفت خام را مستلزم راه‌اندازی ابزارهای مشتقه آن در بورس انرژی ایران دانست و ابراز امیدواری کرد که ابزارهایی مثل گواهی سپرده نفت خام مقدمه ورود ابزارهای مالی بیشتر به بازار سرمایه شود.
او در ادامه سخنان خود با اشاره به این مطلب که برای رونق بازار گواهی سپرده نفت خام باید مشتقات مالی در کنار آن طراحی و عملیاتی شود، اظهار کرد: قراردادهای اختیار معامله و آتی مکمل بازار گواهی سپرده نفت خام هستند. قرارداد آتی نفت خام که به تازگی در بورس انرژی ایران راه‌اندازی شد به رونق این بازار کمک و بسته محصول را تکمیل می‌کند.
نخستین مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران گفت: هر چقدر تعداد سرمایه‌گذاران بیشتر شود اتکاپذیری قیمت تابلو بورس انرژی بهبود پیدا می‌کند.
تکمیل فرایندها جزو ضرورت‌های موفقیت
به گفته رحمانی، بازار سرمایه نمود مردم‌سالاری اقتصادی است و برای موفقیت ابزارهای مالی آن، تشکیل واسطه‌های معاملاتی و همچنین مجموعه‌های تحلیلگر و اطلاع‌رسانی ضروری است.
او با اشاره به اینکه شکل‌گیری و کامل‌شدن واسطه‌های معاملاتی و اطلاعاتی به کارایی عملیاتی در بازار نفت منجر خواهد شد، افزود: از این منظر وجود تحلیلگرانی که بازار نفت خام سنگین را پایش، تحلیل و پیش‌بینی کنند برای گواهی سپرده نفت خام سنگین ضروری است. چنین داده‌هایی است که می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران قرار گیرد.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه تأکید کرد: گواهی سپرده نفت خام شفافیت معاملاتی کافی را دارد، چون از طریق بورس انرژی و به صورت متمرکز معامله می‌شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا با تأکید بر اهمیت و ضرورت گزارش‌های تحلیلی در خصوص بازار نفت خام سنگین ایران عنوان کرد: این نوع تحلیل‌ها می‌توانند به مقایسه جذابیت میان گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی بپردازند و به پرسش‌های فنی در مورد تفاوت این دو گواهی پاسخ دهند.
این کارشناس اقتصادی سه فرایند را نیز برای افزایش شفافیت و اقبال سرمایه‌گذاران به این ابزار مالی مؤثر دانست و گفت: توجه به فرایند کشف قیمت نفت خام، فرایند کشف قیمت گواهی سپرده نفت خام و فرایند کشف نرخ دلار سنا نیز در اقبال سرمایه‌گذاران به این گواهی اثرگذار است.
او با بیان اینکه جنبه‌های ریسکی نیز در کنار جنبه‌های بازدهی این گواهی‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، خاطرنشان کرد: گواهی سپرده نفت خام سرمایه‌گذاران را درگیر بازار نفت نیز می‌کند و دارای ریسک‌های مرتبط به خود است. یعنی سرمایه‌گذاران از دو محل تغییرات قیمت نفت و تغییرات قیمت دلار سنایی ممکن است سود کنند یا متضرر شوند.
به عقیده این کارشناس اقتصادی، رفع تحریم‌ها در موفقیت گواهی سپرده نفت خام اثرگذار است و مسائل مربوط به انتقال ارز نیز بر رشد اوراق مؤثر خواهد بود.
کارکردهای گواهی سپرده نفتی
این کارشناس اقتصادی با اشاره به کارکردهای گواهی سپرده نفت خام برای شرکت ملی نفت ایران گفت: اگر به این گواهی از بعد کلان و ملی نگاه کنیم، شرکت ملی نفت ایران متقاعد شده است که بخشی از نفت خود را از این راه و از رینگ صادراتی بورس انرژی ایران بفروشد. به گفته رحمانی، این شرکت می‌تواند از طریق گواهی سپرده نفت خام به راه‌های فروش نفت خام تنوع ببخشد و پول خود را دریافت کند.
او همچنین با بررسی این ابزار مالی از زاویه‌دید بازار سرمایه اظهار کرد: از زاویه‌دید بازار سرمایه تأکید بر آن است که از طریق مهندسی مالی می‌توان بسیاری از دارایی‌ها را وارد این بازار کرد و به همه سرمایه‌های خرد فرصت سرمایه‌گذاری داد.
این کارشناس بازار سرمایه همچنین گواهی سپرده نفت خام را فرصت خوبی برای مصونیت سرمایه‌گذاران از تورم دانست و با بیان اینکه گواهی سپرده نفت خام یک انتخاب جدید سرمایه‌گذاری است، گفت: این گواهی ابزار مالی جدیدی است که می‌شود با آن به‌صورت ارزی در نفت خام سرمایه‌گذاری کرد. مدیرعامل اسبق بورس اوراق بهادار تهران در تکمیل سخنان خود اظهار کرد: گواهی سپرده نفت خام را می‌توان نوعی ابزار مشتقه برای مصون‌سازی طبیعی (Natural Hedge) نرخ ارز نیز در نظر گرفت و تنها اختلاف آن با سایر اوراق مشتقه در الزام به پرداخت قیمت هر بشکه نفت در این گواهی‌ها است.
رحمانی با اشاره به اینکه اگر گواهی سپرده نفت خام توسعه پیدا کند و بر حجم آن افزوده شود، کمک بزرگی به بازار خواهد بود، خاطرنشان کرد: حجم فعلی در نظر گرفته شده برای گواهی سپرده نفت خام شروع خوبی برای کشف قیمت نفت خام ایران به شمار می‌رود.
تفاوت گواهی سپرده با اوراق سلف نفتی
رحمانی در پایان سخنان خود با اشاره به تفاوت میان گواهی سپرده نفت خام با اوراق سلف نفتی اظهار کرد: اوراق سلف نفتی نوعی اوراق بدهی است که با آپشن‌هایی که روی آن سوار می‌شود حداقل سودی را تضمین می‌کند، در حالی که سرمایه‌گذاری در گواهی سپرده نفت خام یک سرمایه‌گذاری مستقیم مالکانه کالایی در نفت است.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: در این حالت سود تضمینی وجود ندارد و سرمایه‌گذار با توجه به تغییرات قیمت‌ها می‌تواند سود یا ضرر کند.