بهای ۹۴دلاری نفتخام برنت، چهره جدیدی از بازار جهانی این حامل انرژی را ترسیم کرده است که بازگشت تولید ایران به ۳میلیون بشکه در روز در کنار صادرات ۵/ ۱میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای، موقعیت جدیدی را برای کشورمان ترسیم کرده‌است. با استناد به گزارش ماه سپتامبر سازمان کشورهای صادرکننده نفت، ایران در ماه اوت و در بازه زمانی مرداد و شهریورماه با رشد تولیدی معادل ۱۴۳هزار بشکه نفتخام به رقم ۳میلیون بشکه در روز رسید. بر اساس گزارش یادشده، ایران با تولید روزانه ۳میلیون بشکه نفتخام، پس از عربستان‌سعودی با تولید روزانه ۸میلیون و ۹۶۷هزار بشکه و عراق با تولید روزانه ۴میلیون و ۲۷۷هزار بشکه در همین بازه زمانی، در جایگاه سومین تولیدکننده بزرگ این سازمان قرارگرفته‌است.
به گزارش «شانا» به نقل از دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، گزارش ماه سپتامبر اوپک نشان می‌دهد ۱۳ عضو این سازمان در ماه اوت (مرداد- شهریور) ۲۷میلیون و ۴۴۹هزار بشکه نفتخام تولید کردند که ۱۱۳هزار بشکه بیشتر از ۲۷میلیون و ۳۳۶هزار بشکه ماه ژوئیه است. ایران در ماه اوت ۳میلیون بشکه نفتخام تولید کرده که ۱۴۳هزار بشکه بیشتر از ژوئیه ۲۰۲۳ (تیر-مرداد) بوده‌است. بر اساس این گزارش، تولید هشت عضو این سازمان در دوره موردبررسی با افزایش همراه بوده که بیشترین افزایش تولید با ۱۴۳هزار بشکه مربوط به جمهوری‌اسلامی ایران بوده‌است. ایران، ونزوئلا و لیبی از توافق کاهش عرضه ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپکپلاس) معاف هستند.
قیمت نفت در بازار جهانی
قیمت نفتخام سنگین ایران بر اساس تازه‌‌‌‌‌ترین گزارش ماهانه اوپک، در ماه اوت نسبت به ماه ژوئیه، ۶دلار و ۱۰سنت معادل ۵/ ۷درصد افزایش یافته‌است. قیمت نفتخام سنگین ایران در ماه اوت، ۸۷دلار و ۵۸سنت ثبت شد، درحالی‌که این رقم در ژوئیه، ۸۱دلار و ۴۸سنت برای هر بشکه بود. گفتنی است میانگین قیمت نفتخام سنگین ایران در سال۲۰۲۲ میلادی، ۸۵دلار و ۵۹سنت بوده‌است. قیمت سبد نفتی اوپک هم در ماه اوت ۲۰۲۳، به ۸۷دلار و ۳۳سنت برای هر بشکه رسید‌که ۶دلار و ۲۷سنت (۷/ ۷درصد) بیشتر از ژوئیه ۲۰۲۳ است. به گزارش خبر‌‌گزاری رویترز، در پی متعادل‌شدن بازار نفت در پی تقابل نگرانی‌ها درباره اقتصاد کلان جهان با نگرانی‌ها درباره عرضه تولید لیبی بهدلیل تعطیلی پایانههای نفتی در اثر توفان شدید و کاهش عرضه اوپکپلاس (ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک و غیراوپک)، قیمت نفت در میانه ماه سپتامبر افزایش یافت. نفتخام شاخص برنت دریای شمال در روز ۱۳سپتامبر، با ۸سنت یا ۱/ ۰درصد افزایش ۹۲دلار و ۱۴سنت برای هر بشکه دادوستد شد. نفتخام شاخص وست‌تگزاس اینتر‌میدیت آمریکا با ۱۳سنت یا ۲/ ۰درصد افزایش به ۸۸دلار و ۹۷سنت برای هر بشکه رسید. هر دو شاخص در روز ۱۲ سپتامبر نزدیک به ۲درصد افزایش‌یافتند و به بالاترین سطح خود از نوامبر ۲۰۲۲ رسیدند.
در همین رابطه، شرکت خدمات دریانوردی و لجستیک العمران لیبی از گشایش دوباره پایانههای نفتی این کشور آفریقای شمالی پس از توقف اجباری فعالیت آنها بهدلیل توفان شدید چهار روز پیش خبر داد. به گزارش خبر‌‌گزاری رویترز، شرکت یاد شده اعلام کرد چهار پایانه نفتی بزرگ این کشور آفریقای‌شمالی عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که بهدلیل توفان شدید در این کشور و کشته‌شدن‌هزاران نفر تعطیل‌شده بود، فعالیت خود را از سرگرفتند. به گفته این شرکت، پایانههای البریقه، اس‌سیدر و راس لانوف در شرق این کشور روز سه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شنبه (۲۱ شهریورماه) و پایانه الزویتنه صبح چهارشنبه بازگشایی شدند.
قیمت‌های نفت روز چهارشنبه افزایش یافت. به‌دنبال نگرانی‌ها از توقف فعالیت‌های پایانههای نفتی لیبی و کاهش تولید اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانشان (اوپکپلاس) و در نتیجه متعادل‌شدن عرضه در بازار، نفتخام برنت در معاملات روز سه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شنبه گذشته به بالاترین سطح خود در ۱۰ ماه گذشته رسید. دو معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گر نفتی در گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو با رویترز اعلام کردند که فعالیت یک گوی شناور در پایانه اس‌سیدر هفته گذشته پس از نشتی برای انجام عملیات تعمیر و نگهداری متوقف شد. یک منبع حمل‌ونقل نیز اعلام کرد گروه‌های تعمیر و نگهداری همچنان در تلاش هستند تا نشت را برطرف کنند.
ساتورو یوشیدا، تحلیلگر کالا در شرکت راکوتن سکیوریتیز گفت: چشم‌‌‌‌‌انداز افزایش تقاضا ازسوی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا (ئی‌‌‌‌‌آی‌‌‌‌‌ای) درباره کاهش ذخیره‌سازی‌‌‌‌‌های جهانی نفت، دیدگاه بازار را درباره کاهش عرضه در آینده تقویت کرد. وی افزود: خبر تعطیلی چهار پایانه صادرات نفت شرق لیبی بهدلیل توفان مرگبار نیز سبب حمایت از قیمت نفت شد. یوشیدا گفت: افزایش بیشتر قیمت نفت ممکن است محدود باشد، زیرا فشارهای منفی ناشی از نگرانی‌های طولانی‌‌‌‌‌مدت درباره تقاضای ضعیف در چین نیز وجود دارد.
اقدامات اوپک برای کنترل بازار
بر اساس تازه‌‌‌‌‌ترین گزارش ماهانه دبیرخانه اوپک (سپتامبر)، تقاضای جهانی نفتخام برای سال۲۰۲۳ میلادی بدون تغییر نسبت به برآورد پیشین (گزارش ماه اوت) با ۲میلیون و ۴۴۰هزار بشکه افزایش روزانه همراه خواهد بود. مجموع تقاضای نفت جهان برای سال۲۰۲۳ میلادی، ۱۰۲میلیون و ۶۰هزار بشکه پیش‌بینی شده‌است، درحالی‌که در برآورد ماه گذشته این رقم ۱۰۲میلیون و ۱۰هزار بشکه اعلام‌شده بود.
رویترز در همین رابطه نوشت: آژانس بین‌المللی انرژی به‌‌‌‌‌تازگی اعلام کرد تداوم کاهش عرضه داوطلبانه از سوی عربستان‌سعودی و روسیه تا پایان سال۲۰۲۳ بازار را با کسری قابل‌توجهی در سه‌ماهه چهارم روبه‌رو خواهد کرد. اعضای ائتلاف سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانشان (اوپکپلاس) برای تقویت بازار نفت از سال۲۰۲۲ عرضه خود را کاهش داده‌اند، پس از آنکه عربستان‌سعودی و روسیه کاهش داوطلبانه عرضه در مجموع روزانه یک‌میلیون و ۳۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای را تا پایان سال۲۰۲۳ تمدید کردند، قیمت نفت‌برنت در این ماه برای نخستین‌بار، امسال از ۹۰دلار برای هر بشکه فراتر رفت. به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، کاهش عرضه روزانه بیش از ۲میلیون و ۵۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای اعضای اوپکپلاس از ابتدای سال۲۰۲۳ تاکنون، با افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان خارج از این ائتلاف، از جمله ایالات‌متحده، برزیل و ایران جبران شده‌است.
این سازمان در گزارش ماهانه نفت خود اعلام کرد: با این حال، کاهش تولید اوپکپلاس از ماه سپتامبر به بعد، سبب کمبود قابل‌‌‌‌‌توجه عرضه در سه ماهه چهارم خواهد شد. با این وجود این نهاد انرژی با اشاره به اینکه نبود کاهش تولید از ابتدای سال‌آینده تعادل بازار را به سمت مازاد عرضه تغییر خواهد داد، تاکید کرد؛ ذخیره‌‌‌‌‌ها در سطح نامطلوبی پایین خواهد بود و این موضوع خطر افزایش دوباره نوسان در یک محیط اقتصادی شکننده را افزایش می‌دهد.
وضعیت و دورنمای بازار نفت
همان‌‌‌‌‌گونه که در گذشته در دو تحلیل مختلف به آن اشاره کردیم، دو هدف برای نفتخام موردبررسی قرارگرفت؛ یکی نفت ۱۰۰دلاری و دیگری بیش از ۱۰۷دلار. تاکنون که هر بشکه نفتخام برنت بیش از ۹۴دلار در هر بشکه قیمت‌گذاری شده‌است می‌توان گفت که بخش مهمی از این تحلیل‌ها محقق شده و باید منتظر واقعیت‌های بزرگ‌‌‌‌‌تری از بازار نفتخام جهانی باشیم. تاکنون شتاب رشد بهای نفتخام، بالا ارزیابی می‌شود، بنابراین توقف در این مسیر صعودی، چندان غیرمنتظره نیست ولی تا زمانی‌که این بازار تغییر جهت نداده و گفتمان غالب در آن افزایشی باشد، پتانسیل رشد بهای نفتخام را باید درنظر گرفت. نکته مهم اینکه دلایل اعلام‌شده برای افزایش قیمت‌ها اگرچه صحیح به‌نظر می‌رسد ولی شتاب رشد قیمت‌ها را توجیه نمی‌کند.
بهای نفتخام سبک آمریکا در هفته گذشته بیش از ۴درصد افزایش‌یافته و این نرخ در یک‌ماه اخیر افزایشی بیش از ۱۵درصد داشته‌است. نکته مهم آنکه در شرایطی بهای بیش از ۱۰۰دلار برای نفتخام پیش‌بینی شده‌بود که این بازار در اوایل کانال ۸۰دلاری در نوسان بود، بنابراین تاکنون اتفاق مهمی در بازار نفت رخ داده‌است. اینکه اثر کاهش عرضه روسیه و عربستان محرک اصلی رشد بهای نفتخام بود موردتایید است و در این‌خصوص تردیدی وجود ندارد ولی استمرار این روند افزایشی در شرایطی که شاهد رشد تولید نفت ایران و ونزوئلا هستیم باید موردبررسی جدی‌‌‌‌‌تری قرار گیرد، اما یک نکته مهم را باید درنظر گرفت و آن محرک‌های مضاعفی هستند که به کمک بازار نفت آمدند. اینکه موجودی ذخایر نفتخام آمریکا نزدیک به ۴میلیون بشکه افزایش یافت به این معنی است که تقاضای جدید به این بازار اضافه‌شده و بر شتاب رشد قیمت‌ها افزود.
این روند برای بسیاری از پالایشگاه‌های دیگر در جهان نیز صدق می‌کند تا جایی‌که افزایش خرید نفت و رشد ذخایر را در دستور کار قرار داده‌اند. این روند خرید در شرایط تورمی فعلی در نرخ‌های موجود حتی قیمت‌هایی پایین‌تر، آن‌‌‌‌‌هم در اوایل روزهای سرد سال‌مورد تردید است اما شواهد آن را در نوسان قیمت‌ها مشاهده می‌کنیم. رشد قیمت‌ها حتی اگر با تعدیل یا استراحت مقطعی همراه شود به‌معنای برتری تقاضا بر عرضه است و اگر در هفته پیش‌‌‌‌‌رو نیز همین روند استمرار یابد، به‌سادگی باید منتظر نفت ۱۰۰دلاری باشیم هرچند که هم‌اکنون نیز برخی انواع نفت باکیفیت، برای تحویل در مقاصد دوردست به نزدیکی ۱۰۰دلار در هر بشکه رسیده است. این روند اما ذهنیت دیگری را نیز زنده می‌کند و آن تلاش دولت‌ها و برخی شرکت‌ها برای افزایش ذخایر خود برای گذار از ریسک‌های آینده است.
اینکه در قیمت بالای ۹۰دلار شرکت‌ها اقدام به خرید و افزایش ذخیره خود کنند به این معنی است که احتمال ریسک‌هایی را درنظر می‌گیرند که برای بسیاری از اهالی بازار یا ناشناخته یا کم‌‌‌‌‌اهمیت است اما برخی روی آن در نرخ‌های فعلی شرط‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی می‌کنند. به‌نظر می‌رسد روزهای ابتدایی هفته پیش‌‌‌‌‌رو روزهایی بسیار مهم برای رصد رخدادهاست. شاید استمرار تکانه‌‌‌‌‌های پیشین به‌سادگی نفت بالای ۱۰۰دلار حتی بیش از ۱۰۷دلار بر هر بشکه را نیز در اذهان تحلیلگران نهادینه کند، اما به‌نظر می‌رسد بازار باید خود را برای شکسته‌‌‌‌‌شدن سقف روانی ۱۰۰دلاری آماده کند.
تاثیر اقتصاد چین بر بازار نفت
نگرانی‌های اقتصادی بهدلیل روند کند بهبود اقتصادی چین پس از پایان شیوع بیماری کرونا با نگرانی‌ها درباره بالا ماندن نرخ‌های بهره بانکی در آمریکا شدت گرفته‌است. آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد که با این حال رکود اقتصادی چین تاکنون تاثیر قابل‌توجهی بر تقاضای نفت بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان نداشته‌است. بر اساس گزارش این نهاد، چین نقشی بسیار مهم دارد. هرگونه کاهش ناگهانی در فعالیت صنعتی و تقاضای نفت چین می‌تواند به کل جهان سرایت کرده و فضای چالش‌‌‌‌‌برانگیزتری را برای بازارهای نوظهور در آسیا، آفریقا و آمریکای‌لاتین ایجاد کند. نکته جالب آنکه آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک با انتشار گزارش ماهانه خود ضمن اعلام خوش‌بینی نسبت به تقاضای چین در سال۲۰۲۳، برآوردهای خود را درباره تقاضای جهان در سال‌جاری و سال‌آینده میلادی تغییر زیادی ندادند.