زمانی‌که گستره درگیری‌های حماس و رژیم صهیونیستی وسعت یافت، زنگ هشدار در بازارهای مالی و به‌ویژه بازار نفت به صدا درآمد. یکی از قوانین کلی ژئوپلیتیک، رکود ناشی از جهش شدید قیمت نفت‌خام است چراکه بهای این کالا همیشه نسبت به رویدادهای خاورمیانه حساس بوده‌است. پس جای تعجب نیست که جنگ بین اسرائیل و حماس، اقتصاددانان، وزرای دارایی و روسای بانک‌های مرکزی سراسر جهان را بر آن داشته تا همگی به‌دنبال پاسخ برای این سوال باشند که: «ابعاد این جنگ تا چه حد ممکن است گسترش پیدا کند و تا چه حد بازارها را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد؟» کریستالینا جورجیوا، مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول، هفته گذشته گفت: تحلیلگران در سازمان او در تلاش برای برنامهریزی برای شوک بزرگ بعدی به اقتصاد جهانی با «فرض محال‌ترین سناریو‌ها» بوده‌اند.
به گزارش رویترز، نگرانی‌ها از گسترش جنگ رژیم صهیونستی و حماس در خاورمیانه و اختلال در عرضه سوخت در یکی از مهم‌ترین مناطق تولیدکننده جهان، بهای نفت را در روز جمعه ۲۰اکتبر افزایش داد. تا لحظه تنظیم این گزارش، بهای معاملات نفت‌برنت با ۷۵سنت افزایش به ۹۳دلار و ۵۰سنت در هر بشکه رسید. نفت‌خام وست‌تگزاس اینترمیدیت با ۶۷سنت افزایش، ۹۰ دلار در هر بشکه فروخته شد. در حقیقت، خطر تبدیل‌شدن یک درگیری منطقه‌ای در غزه به چیزی بسیار جدی‌‌‌‌‌‌تر، واقعا در دسته «غیرقابل‌تصور» قرار نمی‌گیرد. سوابق تاریخی فراوانی در این مورد وجود دارد. احتمالا تصادفی نبود که حماس شنبه گذشته، یک هفته را برای انجام حمله انتخاب کرد، زیرا همزمان با پنجاهمین سالگرد آغاز جنگ یوم‌کیپور بود، «حمله مشترک سوریه و مصر به اسرائیل که منجر به این درگیری شد.» پس از این جنگ بود که رونق تجارت‌جهانی رو به افول گذاشت.
حمله متقابل اسرائیل در سال۱۹۷۳ باعث تحریم نفتی اوپک شد که افزایش چهار برابری قیمت نفت‌خام و بالا رفتن شدید هزینه‌های تجاری را به‌دنبال داشت. تورم بالاتر، به‌سرعت با افزایش بیکاری همراه شد و واژه جدیدی برای توصیف ترکیبی از افزایش هزینه‌های زندگی و سقوط در رشد ابداع شد: «رکود تورمی.» به نوشته روزنامه گاردین، اوپک دیگر به‌عنوان یک عامل تاثیرگذار در بازار نفت شناخته نمی‌شود و مهمتر اینکه اقتصاد جهانی به اندازه اوایل دهه۱۹۷۰ به نفت وابسته نیست. مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا در نیویورک خاطرنشان کرده که پنج دهه‌پیش، جهان کمی کمتر از یک بشکه نفت برای تولید هزار دلار تولید ناخالص داخلی نیاز داشت. تا سال۲۰۱۹، این رقم به ۰.۴۳ بشکه رسید که نسبت به سال۱۹۷۰ حدود ۵۶درصد کاهش داشت. این مرکز تحقیقاتی گفته: نفت‌خام کم‌اهمیت ترشده، چراکه بشر روش‌های کارآمدتری را برای تولید انرژی ابداع کرده‌است. با این حال، نفت همچنان وجود دارد و به همین دلیل رویدادهای خاورمیانه باید با دقت رصد شوند.
بهترین حالت برای اقتصاد جهانی
اولین سناریوی مطرح‌شده توسط صندوق بین‌المللی پول در مورد جنگ اخیر– و بهترین حالت برای اقتصاد جهانی – این است که این درگیری نظامی به حمله زمینی اسرائیل به نوار غزه محدود شده و تمام شود. در آن شرایط، قیمت نفت تقریبا در سطح فعلی ۹۳ دلار (۷۶پوند) در هر بشکه تثبیت‌شده و به‌زودی شروع به کاهش می‌کند. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که افزایش ۱۰درصدی قیمت نفت، ۰.۱۵درصد از رشد اقتصاد جهانی را کاهش می‌دهد و ۰.۴ واحد به تورم در سال‌بعد می‌افزاید. در بازارهای کالایی جهان، قیمت هر بشکه نفت‌خام در حال‌حاضر حدود ۱۰درصد بیشتر از قبل از حمله حماس است.
سناریوی دوم شامل یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌‌‌‌‌‌تر است که با نبرد در مرز شمالی اسرائیل با نیروهای حزبالله لبنان آغاز می‌شود. ورود گروه‌های ناو هواپیمابر ایالات‌متحده به شرق مدیترانه نشان می‌دهد که واشنگتن از قبل چنین موضوعی را محتمل فرض کرده‌است. نیکلاس فار، اقتصاددان در شرکت تحقیقاتی کپیتال اکونومیکس، گفت: «حزبالله این پتانسیل را دارد که برای گشودن جبهه جدیدی در درگیری، به اسرائیل موشک شلیک کند که در نهایت خطر گسترش جنگ به منطقه و اختلال در عرضه انرژی و بالا بردن قیمت نفت را به‌دنبال خواهد داشت. در صورت ایجاد اختلال در صادرات LNG [گاز طبیعی مایع]، قیمت گاز طبیعی نیز می‌تواند تحت‌تاثیر قرار گیرد.»
مقناد دسایی، اقتصاددان، در نوشته‌ای برای اندیشکده OMFIF، گفت که می‌تواند یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تری را متصور شود که در آن لبنان، مصر و سوریه و همچنین سایر کشورهای عربی درگیر شده‌اند. با درنظرگرفتن چنین فرضی، قیمت نفت می‌تواند به بشکهای ۱۵۰ دلار نزدیک شود و تورم را در ایالات‌متحده و اروپا به دو رقمی بازگرداند. تهدید رکود جهانی، بانک‌های مرکزی را وادار به کاهش نرخ بهره می‌کند. برای فرض اینکه نفت به بشکهای ۱۵۰ دلار برسد، باید جریان نفت‌خام به بازارهای جهانی با بسته‌شدن تنگه هرمز که تقریبا ۲۰درصد از عرضه روزانه جهان از آن عبور می‌کند، قطع شود.
بیارن شیلدروپ، تحلیلگر ارشد کالا در گروه خدمات مالی نوردیک SEB، گفت: «ترس از این است که این درگیری از کنترل خارج‌شده و در نهایت عرضه نفت به پایین‌ترین حد برسد.» به گفته Schieldrop، حق‌بیمه ریسک ژئوپلیتیکی از نوع مشاهده‌شده در روزهای اخیر معمولا کوتاه‌مدت است، مگر اینکه اختلالات در عرضه سوخت تشدید شود. عربستان‌سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان و محور اصلی اوپک، نقش مهمی را ایفا خواهند کرد. این کشور علاقه دارد که قیمت نفت‌خام را بالا نگه دارد، اما نه آنقدر بالا که باعث رکود عمیق جهانی شود زیرا این امر منجر به سقوط قیمت نفت می‌شود. فشارهایی بر ریاض - از واشنگتن و جاهای دیگر - برای حفظ جریان نفت همچنان وجود خواهد داشت.
سناریوی «آخرالزمان»
در نهایت، سناریوی «آخرالزمان» وجود دارد - که توسط مورخ نایل فرگوسن ترسیم شده‌است - که در آن چین از این بحران برای تحمیل محاصره تایوان استفاده کرده و با انجام این کار، درگیری منطقه‌ای در خاورمیانه را به جنگ‌جهانی سوم تبدیل می‌کند. حتی اگر با روش‌های متعارف مبارزه شود، درگیری نظامی بین دو اقتصاد بزرگ جهان منجر به قطع زنجیره‌‌‌‌‌‌های عرضه جهانی، ضربه به اعتماد و سقوط قیمت دارایی‌ها می‌شود. این امر پیامدهای اقتصادی فاجعه‌باری خواهد داشت. انفجار چند روز پیش در بیمارستان غزه و حمله زمینی پیش‌بینی‌شده توسط سربازان اسرائیلی، ترس از گسترش درگیری‌ها در خاورمیانه را تشدید کرده و پیش‌بینی می‌شود هر دو شاخص دومین افزایش قیمت هفتگی را به‌ثبت برسانند.
تونی سیکامور، تحلیلگر پایگاه خبریIG گفت: «تشدید تنش که احتمالا در رابطه با ورود نیروهای اسرائیل به غزه در آخر هفته شاهد خواهیم بود، به این معنی است که نفت‌خام به سمت قیمت‌های بالاتر تغییر مسیر خواهد داد.» وزیر دفاع اسرائیل، یوآو گالانت گفت: سربازان روز پنج‌شنبه در مرز غزه گردهم آمدند و به‌زودی حمله زمینی آغاز خواهد شد. پنتاگون با افزودن بر نگرانی از گسترش درگیری‌ها، گفت که ایالات‌متحده موشک‌هایی را که از یمن به سمت اسرائیل شلیک شده‌بود، رهگیری کرده‌است. قیمت نفت همچنین با پیش‌بینی افزایش کسری عرضه در بازار در سه‌ماهه چهارم پس از تمدید کاهش عرضه تا پایان سال‌توسط تولیدکنندگان اصلی، عربستان‌سعودی و روسیه و در بحبوحه ذخایر پایین به‌ویژه در ایالات‌متحده حمایت می‌شود.
وزارت انرژی ایالات‌متحده روز پنج‌شنبه اعلام کرد واشنگتن برای تکمیل ذخایر اضطراری خود به‌دنبال خرید ۶میلیون بشکه نفت برای تحویل به ذخایر استراتژیک نفت در ماه‌های دسامبر و ژانویه است. منابع اوپک به رویترز گفتند که به‌طور جداگانه، لغو موقت تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ونزوئلا، عضو اوپک، فعلا مستلزم تغییر سیاست‌های گروه تولیدکننده اوپک نیست، زیرا احتمالا بهبود تولید تدریجی خواهد بود. تاماس وارگا از، دلال نفت PVM روز جمعه در یادداشتی گفت: «تولید نفت ونزوئلا عامل مهمی در شکل‌دادن به تعادل جهانی نفت در آینده نخواهد بود.»
درحالی‌که هر جنگی در خاورمیانه یک تهدید بالقوه برای امنیت عرضه نفت است، جنگی که شامل تولیدکننده‌های بزرگ باشد، می‌تواند پیامدهای عمیق‌تری برای بازارهای جهانی نفت داشته‌باشد. بلافاصله پس از انتشار خبر حملات حماس، گزارش‌هایی منتشر شد که ادعا می‌کرد ایران، در برنامهریزی آنها دست داشته‌است. این اطلاعات توسط تهران تکذیب شد و همزمان اسرائیل و بزرگ‌ترین متحدش، ایالات‌متحده، گفتند هیچ مدرکی دال بر دخالت ایران وجود ندارد. کلی سیگل، مدیر خدمات جهانی نفت گروه انرژی راپیدان، این هفته به بلومبرگ گفت: مهم‌ترین چیزی که باید مراقب آن بود این است که آیا ایران به‌طور فعال در درگیری شرکت می‌کند یا خیر، چراکه نزدیکی ایران به تنگه‌هرمز موقعیت آن را حساس‌تر می‌کند.
بزرگ‌ترین تنگه‌های نفتی در جهان
تنگه هرمز، در جنوب ایران، یکی از بزرگ‌ترین تنگه‌های نفتی در جهان است. میزان نفتی که روزانه از این تنگه عبور می‌کند حدود ۱۷میلیون بشکه است، چیزی نزدیک به ۹۰درصد نفت خاورمیانه که از طریق خلیج‌فارس روزانه وارد بازارهای جهانی می‌شود. اهمیت تنگه هرمز زمانی بیشتر می‌شودکه هر از چند گاهی ایران تهدید به بستن آن می‌کند. اگر به نقطه‌‌‌‌‌‌ای برسیم که ایران بخواهد چنین تهدیدی را عملی کند و ایالات‌متحده بخواهد تصمیم بگیرد با آن مقابله کند، خطر افزایش می‌یابد و قیمت‌ها هم همینطور. این به‌معنای رویارویی مستقیم بین این دو است که نمی‌تواند پایان خوبی داشته‌باشد. با این حال، در حال‌حاضر، چنین چشم‌اندازی بعید به‌نظر می‌رسد.
شاید به همین دلیل است که پس از حملات حماس و بمباران تلافی جویانه اسرائیل به غزه، قیمت‌ها واقعا افزایش نیافته‌اند؛ در واقع در ابتدا شاخص‌های مهم نفتی جهش داشتند اما زمانی‌که موسسه نفت آمریکا ساخت و پر‌شدن انبار عظیم نفت جدیدی را در این کشور گزارش داد و EIA آن را تایید کرد، بهای برنت و WTI به‌سرعت افت کردند. ایران به دلیل برخورداری از منابع عظیم انرژی به‌ویژه در قالب نفت و گاز طبیعی، نقش بسزایی در امنیت انرژی جهان دارد. ایران دارای برخی از بزرگ‌ترین ذخایر اثبات‌شده نفت جهان است که آن را به یک بازیگر مهم در بازار جهانی نفت تبدیل می‌کند.این کشور دارای ذخایر وسیعی است و درمیان تولیدکنندگان و صادرکنندگان برتر نفت‌خام قرار دارد. تولید و صادرات نفت آن تاثیر مستقیمی بر قیمت و عرضه جهانی نفت دارد. ایران همچنین دارای ذخایر گاز طبیعی قابل‌توجهی است که آن را به یک بازیگر مهم در بازار جهانی گاز طبیعی تبدیل می‌کند. این کشور پس از روسیه دومین ذخایر گاز طبیعی اثبات شده جهان را در اختیار دارد. این ذخایر پیامدهای مهمی برای امنیت انرژی منطقه و جهان دارد.