با توجه به منتفی شدن راه اندازی فازهای استاندارد پارس جنوبی در سال 92 و راه‌اندازی قریب الوقوع 9 طرح جدید پتروشیمی در قالب طرح‌های مهرماندگار دولت، به احتمال زیاد وزارت نفت چاره‌ای جز سهمیه بندی خوراک گاز و اتیلن این واحدهای جدید پتروشیمی در سالجاری نخواهد داشت.
تاخیر در ساخت و توسعه فازهای جدید پارس جنوبی و عدم افزایش تولید گاز به پاشنه آشیل صنعت پتروشیمی ایران تبدیل شده است به طوری که 40 مجتمع و طرح جدید پتروشیمی کشور که به صورت مستقیم و غیر مستقیم از گاز طبیعی به عنوان خوراک استفاده می کنند، با مشکل کمبود گاز روبرو هستند.
بر این اساس 9 طرح از مجموع این 40 طرح مربوط به پروژه های مهر ماندگار هستند که به دلیل تاخیر در ساخت و راه اندازی فازهای پارس جنوبی و عدم راه اندازی هیچ یک از طرح های افزایش تولید گاز در میادین مناطق مرکزی ایران در سالجاری امکان تولید پایدار و تجاری را ندارند.
در بین طرح‌های مهرماندگار پتروشیمی سال گذشته فاز اول مجتمع پتروشیمی کاویان با ظرفیت تولید یک میلیون تن اتیلن راه‌اندازی شد و هم اکنون فاز دوم این مجتمع پتروشیمی هم آماده راه‌اندازی و بهره‌برداری است که به دلیل نبود خوراک اتان کافی در منطقه عسلویه تولید فاز دوم از این مجتمع پتروشیمیایی فعلا منتفی شده است.
از سوی دیگر همزمان با تاخیر در راه‌اندازی فاز دوم پتروشیمی کاویان، خوراک هشت طرح پتروشیمی دیگر که باید در قالب طرح‌های مهرماندگار راه اندازی شوند به دلیل نبود خوراک اتیلن هم در هاله ای از ابهام قرار دارد.
به عبارت دیگر هم اکنون طرح های پتروشیمی پلی اتیلن ایلام، لرستان، مهاباد، اتیلن گلایکول مروارید و پلی اتیلن کردستان در مجموع سالانه یک میلیون و 600 هزار تن اتیلن خوراک نیاز دارند که حتی در صورت راه اندازی فاز دوم پتروشیمی کاویان تنها امکان تامین یک میلیون تن اتیلن این پتروشیمی‌ها وجود دارد.
از سوی دیگر با راه اندازی فاز اول پتروشیمی کاویان تولید یک میلیون تنی اتیلن این مجتمع پتروشیمی صرف تامین خوراک پلیمر کرمانشاه با ظرفیت دریافت خوراک 305 میلیون تن اتیلن، برخی از پتروشیمی ها منطقه ماهشهر همچون زنیجره پی.وی.سی اروند شده است.
از این رو عملا امسال با راه اندازی برخی از پتروشیمی‌ها مسیر خط لوله اتیلن غرب همچون مجتمع پلی اتیلن لرستان، مهاباد و کردستان عملا به دلیل نبود خوراک اتیلن و سپس سوخت گاز طبیعی قادر به تولید تجاری محصولات پتروشیمی نیستند.
احتمال سهمیه‌بندی گاز پتروشیمی‌ها در سال 92با توجه به شرایط موجود تنها راهکار کوتاه مدت به منظور تامین خوراک اتیلن و گاز طبیعی مجتمع‌های جدید پتروشیمی سهیمه بندی خوراک این واحدهای پتروشیمیایی است تا زمانی که امکان افزایش تولید اتان و گاز طبیعی از فازهای جدید پارس جنوبی فراهم شود.
در بین طرح‌های مهر ماندگاری که شمارش معکوس راه‌اندازی آن آغاز شده است، نام مجتمع اوره و آمونیاک مرودشت شیراز با ظرفیت تولید سالانه یک میلیون و 150 تن محصول وجود دارد که بریا تولید تجاری باید سالانه 670 تا 700 میلیون مترمکعب گاز طبیعی به این واحد پتروشیمی به عنوان خوراک مستقیم تحویل شود.
از این رو قرار بود خوراک این مجتمع پتروشیمی با راه اندازی طرح توسعه پالایشگاه پارسیان تامین شود که دستکم تا سه سال آینده هم امکان راه اندازی این طرح توسعه گازی وجود ندارد.
صدور مجوزهای ساخت پتروشیمی بدون تامین خوراکبه گزارش مهر، از ابتدای برنامه پنجم توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی به صورت گسترده و بدون انجام نیازهای سنجی های اقتصادی و تامین خوراک گاز طبیعی مجوزهای متعددی برای ساخت مجتمع های پتروشیمی تولیدکننده متانول، اوره و آمونیاک و پلی اتیلن ها صادر کرد.
بر این اساس مجوز ساخت بیش از 30 مجتمع جدید پتروشیمیایی صادر شده است که تمامی این واحدها به صورت مستقیم باید از گاز طبیعی به عنوان خوراک استفاده کنند و نکته قابل توجه آن است که با توجه به نیاز شدید صنعت پتروشیمی به خوراک اتیلن به استثنای پتروشیمی کاویان، تنها سه طرح پتروشیمی بوشهر، ایلام و گچساران از پیشرفت اجرایی برای تولید اتیلن تا دو سال آینده برخوردار هستند.
با این وجود تا پایان سال 1391 برای بیش از 30 مجتمع تولیدکننده متانول، اوره و آمونیاک و پلی اتیلن مجوز ساخت صادر شده است اما هنوز مشخص نیست که قرار است خوراک این واحدهای پتروشیمی با توجه به تاخیرهای توسعه فازهای پارس جنوبی و سایر میادین گازی از کدام محل تامین شود.
این در حالی است که توسعه متوازن بخش بالادستی و پایین دستی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در کل کشورهای جهان یک اصل بوده و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در اجرای طرح های مصوب بدون نادیده گرفتن این قاعده کلی فقط مجوزهای جدید ساخت و توسعه مجتمع های پتروشیمی صادر کرده است.
وضعیت تامین خوراک طرح‌های پتروشیمی در سال 92| نام طرح پتروشیمی | میزان دریافت خوراک/ سالانه | محل تامین خوراک |
| فاز یک و دو کاویان | 2.6 میلیون تن اتان | فازهای جدید پارس جنوبی |
| پلیمر کرمانشاه | 305 هزار تن اتیلن | پتروشیمی کاویان |
| پلی اتیلن ایلام | 305 هزار تن اتیلن | تا اطلاع ثانوی پتروشیمی کاویان |
| پلی اتیلن لرستان | 324 هزار تن اتیلن | پتروشیمی کاویان |
| پلی اتیلن مهاباد | 324 هزار تن اتیلن | پتروشیمی کاویان |
| آمونیاک شیراز | 700 میلیون مترمکعب گاز | طرح توسعه پالایشگاه پارسیان |
| ام ای جی مروارید | 340 هزار تن اتیلن | الفین مروارید |
| پلی اتیلن کردستان | 310 هزار تن اتیلن | پتروشیمی کاویان |
مسئولان درباره کمبود خوراک چه می‌گویند؟
عبدالحسین بیات مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دو سال گذشته تاکنون هیچ برنامه ای درباره نحوه تامین خوراک پتروشیمی ها خداقل در بین اهالی رسانه مطرح نکرده است و تنها دغدغه این معاون وزیر نفت منطقی کردن قیمت خوراک و همسنگ سازی بهای خوراک گاز و مایع است.
با این وجود برخی از کارشناسان با انتقاد از این نوع سیاست‌ها تاکید می کنند: همان اندازه که وزارت نفت دنبال منطقی کردن قیمت خوراک پتروشیمی‌ها است، راهکاری هم برای تامین خوراک و کمبود گاز جستجو کند.
علی محمد بساق زاده درباره آخرین وضعیت تامین خوراک گاز طبیعی و مایع مورد نیاز صنایع پتروشیمی در سال 92 گفت: سالجاری با تولیدی شدن فازهای 12، 15 و 16 پارس جنوبی و چندین طرح توسعه ای در مناطق نفتخیز جنوب نفت، فلات قاره، حجم خوراک مجتمع‌های پتروشیمی افزایش می یابد.
مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اعلام اینکه برای تامین مطمئن خوراک پتروشیمی‌ها جلسه‌ای با معاونت برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت برگزار شده است، تصریح کرد: در این نشست توافق شد در کنار تزریق گاز به مخازن نفتی در مناطق نفتخیز و افزایش فشار چاه‌ها بر حجم خوراک مورد نیاز مجتمع‌های پتروشیمی در منطقه ماهشهر هم افزوده شود.
این در حالی است که با توجه به پیشرفت توسعه طرح‌های افزایش تولید گاز هیچ یک از طرح هایی گازی همچون یک فاز استاندارد پارس جنوبی، توسعه میادین گازی کیش، فروز B، فرزاد B، لاوان، هالگان، دی، سفید زاخور و واحدهای جدید NGL راه‌اندازی نخواهند شد.