در پی افزایش تولید نفت‌خام ایران به بالاترین حد خود در پنج سال‌اخیر که بر مبنای بررسی ماهانه موسسه پلتس به‌دست آمده، کاخ‌سفید اخیرا یادداشتی را که به امضای رئیس‌‌‌‌‌جمهور آمریکا، جو بایدن رسیده، منتشر کرد که در آن آمده امکان کاهش خرید نفت‌خام ایران از سوی موسسات مالی خارجی وجود دارد؛ چراکه ذخایر و فرآورده‌های نفتی سایر کشورها نیاز بازار را تامین می‌کنند. این اذعان بایدن به‌معنای افزایش چشمگیر تولید و صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر است که همچنان روند صعودی دارد.
این در حالی است که برخی تحلیلگران معتقدند دست آمریکا برای اعمال تحریم‌های اثرگذاری نفتی روی صادرات نفت‌خام ایران به‌معنای واقعی بسته است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش جدید خود برآورد قبلی در مورد تولید نفت‌خام ایران را ۴۰هزار بشکه در روز افزایش داده و اعلام کرده شرکت ملی نفت ایران در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۳ روزانه حدود ۳میلیون بشکه نفت تولید کرده‌است. بنا به گزارش تارنمای whitehouse.gov، بایدن عنوان کرد: بر اساس اطلاعاتی که درباره وضعیت اقتصاد جهانی به او داده‌شده و پس از بررسی گزارش‌های ارائه‌شده به کنگره توسط اداره اطلاعات انرژی، از جمله گزارش ارائه‌شده در اکتبر ۲۰۲۳ و عواملی نظیر شرایط اقتصادی جهان، ظرفیت مازاد و میزان ذخایر استراتژیک، امکان و احتمال اعمال تحریم‌های بیشتر روی نفت ایران وجود دارد، هرچند که او به نظارت دقیق بر وضعیت بازارها ادامه خواهد داد.
اخیرا نمایندگان آمریکا طرحی را برای تحریم موسسات دخیل در تسهیل تجارت نفت ایران به تصویب رساندند. با این حال، تحلیلگران تصویب طرح جدید را اقدامی بدون آثار عملی توصیف می‌کنند. «کیمبرلی دوناون» تحلیلگر اندیشکده شورای آتلانتیک گفته؛ طرح مذکور تفاوت چندانی با تحریم‌های موجود فعلی علیه ایران ندارد. مجموع تولید نفت‌خام کشورهای عضو ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس در اکتبر در پی افزایش تولید نفت ایران و عراق به بالاترین سطح در سه ماه اخیر رسید. به گفته شرکت‌‌‌‌‌کنندگان درنظرسنجی پلتس، ایران که به‌‌‌‌‌دلیل تحریم‌ها از نظام سهمیه‌‌‌‌‌بندی اوپک‌‌‌‌‌پلاس معاف است، در اکتبر روزانه ۳میلیون و ۵۰هزار بشکه نفت تولید کرده‌است. به گزارش موسسه پلتس، تازه‌‌‌‌‌ترین نظرسنجی از مسوولان صنعت نفت، تحلیلگران و اطلاعات کشتیرانی نشان‌داد تولید نفت‌خام ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپک‌‌‌‌‌پلاس) در اکتبر سال۲۰۲۳ میلادی با افزایش همراه بوده‌است.
میانگین تولید ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس
بر اساس این بررسی، میانگین تولید ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس در ماه اوت به رقم روزانه ۴۲میلیون و ۷۱۰هزار بشکه رسید، درحالی‌که این مقدار در سپتامبر امسال ۴۲میلیون و ۵۳۰هزار بشکه بود. تولید روزانه ۱۳ کشور عضو اوپک در اکتبر ۲۰۲۳ با ۱۳۰هزار بشکه افزایش به ۲۷میلیون و ۸۹۰هزار بشکه در روز رسید، درحالی‌که تولید کشورهای غیراوپک عضو ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس از جمله مکزیک که مشمول سهمیه نیست، با کاهش روزانه ۵۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای به ۱۴میلیون و ۸۲۰هزار بشکه در روز رسید. بر اساس این نظرسنجی، ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس در مجموع کمتر از سهمیه‌‌‌‌‌های خود تولید می‌کنند و در مجموع طی اکتبر روزانه ۸۲۷هزار بشکه کسری داشتند که این رقم نسبت به سپتامبر با کاهش روبه‌رو بوده‌است. درحالی‌که بسیاری از اعضای آفریقایی عضو ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس با وجود تخطی بالای عراق همچنان در تلاش برای رسیدن به اهداف خود هستند. بر اساس توافق اعضای ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس در ژوئن، بسیاری از کشورهای تولیدکننده تا نوامبر فرصت دارند تولید خود را به سهمیه تعهدشده برسانند، وگرنه با خطر کاهش دائمی سهمیه روبه‌رو خواهند شد.
ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس از ژوئیه امسال با هدف بهبود قیمت‌های نفت‌خام سهمیه‌‌‌‌‌های خود را به‌‌‌‌‌شدت کاهش داده، اما حتی با تشدید تنش‌ها بین رژیم صهیونیستی و حماس، بازار در هفته‌های اخیر به‌‌‌‌‌دلیل شاخص‌های ضعیف اقتصادی، به‌ویژه از سوی چین و عرضه مطلوب تولیدکنندگان غیراوپک کاهش یافته‌است. قیمت نفت‌خام برنت در معاملات روز جمعه (۱۹آبان) ۸۰دلار و ۷۰سنت برای هر بشکه معامله شد که نسبت به رقم اوج خود در سال۲۰۲۳ در اواخر سپتامبر بیش از ۱۶دلار برای هر بشکه کمتر بوده‌است. با توجه به نشست ۲۶نوامبر (پنجم آذر) وزیران نفت و انرژی ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس در وین چشم‌‌‌‌‌انداز بازارهای جهانی نفت‌خام بیشتر در کانون توجه خواهد بود.
تثبیت تولید نفت عربستان و روسیه
بررسی پلتس نشان‌داد؛ دو تولیدکننده بزرگ اوپک‌‌‌‌‌پلاس، عربستان و روسیه، تولید خود را تا حدود زیادی ثابت نگه داشته‌‌‌‌‌اند. بر اساس گزارش پلتس عربستان کاهش تولید روزانه یک‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای خود را که در اکتبر ۹میلیون بشکه در روز بوده، تمدید کرده است و تولید خود را در پایین‌ترین حد در دو سال‌گذشته نگه داشته‌است. بر اساس این نظرسنجی، میانگین تولید روزانه نفت‌خام روسیه که اعلام کرده‌بود در اکتبر روزانه ۳۰۰هزار بشکه از صادرات نفت (شامل فرآورده‌های نفتی) می‌‌‌‌‌کاهد به ۹میلیون و ۴۷۰هزار بشکه در روز رسیده‌است. انضباط تولید اعضای ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌پلاس تا حدودی به‌دنبال افزایش تولید نفت عراق تضعیف شده‌است، به‌‌‌‌‌طوری که تولید نفت‌خام دومین کشور عضو اوپک در اکتبر با افزایش روزانه ۹۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای به ۴میلیون و ۴۰۰هزار بشکه رسید، شرکت‌های فعال در اقلیم کردستان عراق هم با وجود توقف فعالیت خط لوله صادراتی کرکوک-جیهان که نفت‌خام منطقه کردنشین را برای ارسال به بازارهای جهانی به پایانه جیهان ترکیه انتقال می‌دهد، از افزایش تولید نفت خبر دادند.
مقام‌‌‌‌‌های بغداد مدعی نظارت اندک بر تولید نفت منطقه کردنشین بوده‌‌‌‌‌اند و پیش‌‌‌‌‌تر از این حجم شکایت کرده‌‌‌‌‌اند، زیرا این شرایط پایبندی عراق به سهمیه اوپک‌‌‌‌‌پلاس را که در اکتبر ۴میلیون و ۲۲۰هزار بشکه در روز است، دشوار می‌کند. بر اساس نظرسنجی پلتس، عراق در اکتبر با بالاترین مقدار تولید در ۹ ماه اخیر، بزرگ‌ترین ناقض سهمیه در دوره مورد بررسی بوده‌است. بر اساس این بررسی، تولید آنگولا در پی افزایش صادرات نفت‌خام این کشور آفریقای‌غربی عضو اوپک در اکتبر روزانه ۳۰۰هزار بشکه افزایش یافت و به یک‌میلیون و ۱۵۰هزار بشکه در روز رسید، در همین حال پالایشگاه لواندا در اوایل اکتبر فعالیت عادی خود را ازسر گرفت. تولید نفت آنگولا در کنار سایر تولیدکنندگان آفریقایی، پیش از ارزیابی دوباره سهمیه‌‌‌‌‌ها در نشست آینده اوپک‌‌‌‌‌پلاس، تحت‌کنترل است. کاهش عرضه داوطلبانه عربستان و روسیه که به‌‌‌‌‌تازگی تا پایان سال۲۰۲۳ میلادی تمدید‌شده، قرار است بازنگری شود و مقام‌‌‌‌‌های دو کشور می‌گویند بسته به شرایط بازار ممکن است کاهش یابد.
کاهش دیگر اعضا به‌جز ایران، ونزوئلا و لیبی که از نظام سهمیه‌‌‌‌‌بندی و توافق کاهش عرضه معاف هستند، قرار است تا پایان سال۲۰۲۴ میلادی به قوت خود باقی‌بماند. اوپک‌‌‌‌‌پلاس تا پایان سال۳میلیون و ۶۶۰هزار بشکه کاهش تولید (معادل ۳.۶درصد از تقاضای جهانی نفت) دارد که از این مقدار یک‌میلیون و ۶۶۰هزار بشکه آن داوطلبانه و ۲میلیون بشکه آن مصوب است، در عین‌حال اعضای این ائتلاف به‌منظور بهبود قیمت‌های جهانی نفت‌خام، در نشست سی‌‌‌‌‌وپنجم در وین تصمیم گرفتند این ارقام تا پایان سال۲۰۲۳ میلادی ادامه یابد و برای کل سال۲۰۲۴ افزون بر این مقدار یک‌میلیون و ۴۰۰هزار بشکه دیگر هم تولید کشورهای عضو این ائتلاف کاهش یابد و مجموع تولیدشان به ۴۰میلیون و ۴۶۰هزار بشکه در روز برسد.
بر اساس این نظرسنجی، اوپک‌‌‌‌‌پلاس با پایبندی ۱۱۲درصدی در اکتبر به تولید خود تا حد قابل‌توجهی زیر سهمیه تعیین‌‌‌‌‌شده تولید می‌کند که البته نسبت به رقم ۱۱۴درصدی در سپتامبر اندکی کاهش یافته‌است. تولیدکنندگان غیراوپک که در توافق کاهش عرضه اوپک‌‌‌‌‌پلاس حضور دارند، روزانه ۴۱۰هزار بشکه پایین‌تر از سهمیه‌‌‌‌‌های مشترک خود در اکتبر تولید کردند. ایران، لیبی و ونزوئلا از اوپک و مکزیک از غیراوپک از توافق کاهش عرضه اوپک‌‌‌‌‌پلاس معاف هستند.
حمید ملازاده