عرضه قطره چکانی مواد مورد نیاز تولیدکنندگان پارافین در بورس

اسلک وکس slak wax ماده اولیه تولید پارافین

در ابتدا باید به معرفی لوبکات بپردازم، لوبکات یکی از برش ها یا محصولات حاصل از پالایش نفت خام در پالایشگاه های مادر است ، که به عنوان خوراک اصلی شرکت های روغن سازی (شرکت نفت سپاهان ، ایرانول، نفت پارس و بهران) مورد استفاده قرار می گیرد. از لوبکات پس از طی فرآیندی، روغن پایه بدست می آید، که به عنوان ماده اصلی در تولید روغن های موتوری، صنعتی و گریس از آن استفاده می شود. اسلک وکس یکی از محصولات جانبی فرآیند تبدیل لوبکات به روغن پایه می باشد که در اصل ضایعات تولید روغن پالایشگاهها  و خوراک اصلی واحدهای پارافین ساز میباشد . در سال های گذشته پالایشگاه‌ها نسبت به این ضایعات ( اسلک وکس ها) و چگونگی مصرف بهینه آن در یک حالت بلاتکلیفی به سر می بردند و یا آن را می سوزاندند ، در نهایت پارافین سازها اسلک وکس را به عنوان ضایعه پالایشگاهی، تبدیل به پارافین جامد کرده و آن را به کشورهای دیگر صادر نمودند، به طوری که پس از آن کشورمان از وارد کننده پارافین، در شمار کشورهای صادرکننده پارافین قرار گرفت. این در صورتی بود که وزارت صمت و شرکت پخش و پالایش نیز شرکت ها را ساماندهی کرده و صنایع پایین دستی با تاییدیه دریافت خوراک از شرکت پخش و پالایش مجوز فعالیت از وزارت صمت دریافت کردند و به فعالیت پرداختند.

در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی هم با بحث واگذاری شرکت های دولتی به بخش خصوصی، پالایشگاه های روغن سازی مذکور نیز به بخش خصوصی واگذار گردید که در واقعیت خصولتی بودند و از آن زمان با توجه به تعهد شرکت پخش و پالایش در رابطه با تأمین خوراک مواد اولیه، شرکت های روغن سازی در خود تعهدی نسبت به تامین خوراک این شرکت ها نمی دیدند، و صنایع پایین دستی پارافین با عدم رعایت تعهد شرکت پخش و پالایش به حال خود رها شدند، این مسئله ادامه داشت تا اینکه در چند سال گذشته چنین مقرر شد که خوراک و مواد اولیه این شرکتها در بورس کالا عرضه شود، اما عرضه قطره چکانی و رعایت نکردن مصوبه شورای رقابت در مورد فرمول قیمت گذاری باعث مشکلات عدیده دیگری در این زمینه شد.

تعارض منافع پالایشگاه های بالادستی با واحدهای تولیدی پارافینی

همیشه مهمترین مشکلات شرکت های پارافین سازی روند قیمت گذاری و نوسانات قیمتی و عرضه بوده، در حالی که شرکت های پالایشگاهی بالادستی خوراک مورد نیاز خود را بر اساس قیمت و فرمول مشخصی هر ماهه به مقدار مشخص تایید شده توسط وزارت صمت درزمان مشخص در بورس کالا دریافت می کنند، اما به همین روش به صنایع پایین دستی خود اجازه دسترسی ندادند . با توجه به این موضوع در اعتراض، ابلاغیه شورای رقابت به شماره ۶۸۱-۹۹-۱۹ ص مورخ ۲۲/۷/۹۹ را که اسلک وکس را در گروه کالای انحصاری تشخیص داده و پالایشگاه های روغن سازی را ملزم به رعایت فرمول قیمت گذاری آن کرده است، را دریافت کردیم. از طرفی مصوبه ای از وزارت صمت به شماره ۲۰۷۶۱/۶۰ به تاریخ ۷/۱/۱۴۰۱ دریافت کرده ایم مبنی بر الزام به عرضه منظم محصولات تولیدی پالایشگاهها در بورس کالا حداقل به میزان ۷۰ درصد خرید خود در بورس تا مواد اولیه با مقدار و نرخ متعادل تری به دست صنایع پایین دستی برسد، بر این اساس بیش از ۷۰ درصد محصولات آنها باید در بازار سرمایه به نرخ مشخص عرضه شود و در غیر این صورت به آنها مجوز خرید مجدد داده نمی شود، اما در نهایت شرکت های بالادستی به این مصوبه هم اعتنایی نداشتند. این مسئله باعث عدم تعادل بین تقاضا و عرضه گردید.  

همچنین پس از وارد شدن اسلک وکس به بورس کالای ایران و عرضه این کالا توسط آن سازمان، متاسفانه، شاهد خرید اسلک وکس از سوی برخی واسطه ها و صادرکنندگان، آن هم به دلیل نبود نظارت بر مجوز خریداران، هستیم. برداشتن سقف ۱۰ درصدی رقابت در بورس کالا هم موجب شده این شرکت ها هر وقت تمایل داشته باشند محصولات خود را در اندازه زیاد و در غیر این صورت به میزان قطره چکانی عرضه کنندو رقابت را به نهایت برسانند، به همین دلیل در این خصوص با نهادهای بالادستی نامه نگاری هایی انجام شده تا به افراد فاقد مجوز اجاره خرید مواد اولیه در بورس کالا داده نشود.

کمبود مواد اولیه و صادرات آن به دیگر کشورها

اگر به خوبی دقت کنیم پالایشگاه ها بالادستی به سمت تولید پارافین روی آورده اند. برای مثال شرکت سپاهان در گذشته با دو واحد صنعتی در شهرک صنعتی اشتهارد  قرارداد کارمزدی منعقد کرده بود. بعد از مدتی این دو  واحد طرف قرارداد به خاطر مسائل مالیات و بیمه و قیمت پایین کارمزدی ورشکست شدند و کارخانه های آنها به شرکت نفت سپاهان رسید، در حالی که برای یک صنعت بالادستی اصلا شایسته نیست که به صنعت پایین دستی آسیب برساند، همانطور که شرکت پارافین ساز همیشه هوای شرکت های پایین دستی خود مانند شمع سازی ها را داشته تا بستر اشتغال از بین نرود. پالایشگاه های میانی روغن سازی باید به سرمایه گذاری و بهبود کیفیت محصولات روغنی خود بپردازند و از هدر دادن منابع خود و سرمایه گذاری مجدد، و نابود کردن سرمایه های ملی موجود خودداری کرده و این مواد و صنایع پایین دستی را رها کرده، تا این زنجیره در نهایت موجب رشد و شکوفایی و اشتغال زایی و تولید ارزش افزوده بیشتر در صنعت گردد. متاسفانه با رعایت نکردن به این موضوع در حال حاضر تنها ۳۰ شرکت از شرکت های پارافین سازی از ۱۳۰ شرکت  فعال هستند. در این میان باید پرسید آیا کار درستی است که صنایع بالادستی مواد اولیه را به قیمت بسیار پایینی به کشورهای دیگر صادر کنند و باعث رشد و شکوفایی آنها شوند، در حالی که در کشورمان تقاضای زیادی برای آن وجود دارد؟ براساس آمارها حدود ۹۰ درصد از پارافین های صنعتی تولید شده بازارهایی را درکشورهای مانند هند، ترکیه، آسیای میانه، چین، آفریقا، حتی آمریکای جنوبی مانند مکزیک و اروپا بدست آورده بودند که در حال حاظر خرید مواد اولیه را به پارافین ترجیح می دهند.

کاهش انگیزه سرمایه گذاران

قوانین مصوب شده ولی انجام نشده در رابطه با وضع عوارض برای خام فروشی اسلک وکس و عدم عرضه و قیمت بالای خوراک و ترس از تأمین خوراک نقش مهمی در کاهش انگیزه سرمایه گذاران برای افزایش سرمایه و توسعه فعالیت آنان خواهد داشت. در این بیست سال بعد از خصوصی شدن پالایشگاه ها همیشه صحبت این بوده که دیگر مواد اولیه ای به شما نخواهیم داد و به فکر کار دیگری باشید. پروسه تولید و صادرات موفق، به یک امنیت سرمایه گذاری و مدت زمانی حداقل سه ماهه با کمترین نوسانات مواد اولیه و دلاری احتیاج دارد ، در صورتی که در این برهه زمانی، تولیدکننده چند دقیقه دیگر خود را در بازار سرمایه نمی تواند پیش بینی کند.

مهمترین چالش پیش روی این صنعت

مواد اولیه در صنعت مشابه خون در رگ های بدن می باشد. هر روز با افزایش قیمت و عدم عرضه روبه رو هستیم و همین انگیزه را برای ادامه تولید از بین می برد. چرا یک تولیدکننده در این کشور مدام در حال التماس کردن و توضیح دادن شرایط سخت کاری به وزارت خانه ها و نهادها مختلف تاثیر گذار برای راضی کردن آنها به رفع موانع تولید و صادرات باشد؟  به گفته مقام معظم رهبری ما در یک جنگ اقتصادی هستیم که تولیدکننده و صادرکننده به عنوان رزمنده خط مقدم آن قرار گرفته است. پس چرا نه تنها برای این افراد خط مقدم هیچ امکانات و تجهیزاتی مهیا نمی شود، بلکه صدمات و خسارت های زیادی به آنها نیز وارد شده است. هر روز شاهد صدور بخشنامه ها و مصوبات مختلفی هستیم که بر دامنه چالش ها می افزایند. در این چند سالی که سالها را به نام تولید و حمایت از صنایع کوچک و جلوگیری از خام فروشی و صادرات غیر نفتی و اشتغال زایی نام نهاده شده چه اتفاق مثبت و جدیدی به غیر از سخت تر شدن شرایط کسب و کار توسط مسئولین انجام شده و چقدر به نصیحت های رهبری توجه شده است .

 چشم انداز صنعت پارافین  

همیشه خوشبینانه به شرایط موجود نگاه کردیم. با توجه به شرایط حال حاضر اگر مصوبات شورای رقابت در مورد فرمول قیمت گذاری و مصوبه وزارت صمت در رابطه با رعایت عرضه خوراک در بورس کالا و انجام قوانین وضع عوارض برای خام فروشی اسلک وکس و رعایت قوانین فروش خوراک به دارندگان پروانه های بهره برداری در بورس انجام شود، آینده روشنی برای صنایع کوچک پایین دستی دور از دسترس نیست.

نقدی بر دستورالعمل بازگشت ارزهای صادراتی

در این خصوص باید گفت صنایع کوچک از هیچ گونه سوبسیدی بهره مند نیستند و الزام آنها به بازگشت ارز صادراتی در سامانه اصلا منطقی به نظر نمی آید. از سوی دیگر شرایط مناسبی برای انتقال ارز صادراتی وجود ندارد، در این خصوص باید گفت وقتی مصوبات حمایت از صنایع کوچک رعایت نمی شود و این تولیدکنندگان مواد اولیه خود را بدون رعایت فرمول قیمت گذاری و به صورت عرضه قطره چکانی در بورس کالا با قیمت و رقابت بالا با دلار حدود ۵۰ هزار تومانی خرید می کنند و هزینه های تولید هم با دلار روز ۵۰ هزار تومانی محاسبه می شوند، چگونه می توانند قوانین برگشت ارز نیما و سنایی را انجام دهند و دلار خود را با قیمت ۳۸ هزار تومانی برای واردات کالاهایی غیر ضروری به واردکنندگان بدهند. اینجا باید گفت نه تنها صادرکننده مشوق صادراتی ندارد بلکه جریمه صادراتی هم می شود ولی واردکننده مشوق وارداتی با دلار سامانه ای می گیرد و اکثرا جنس خود را با دلار آزاد در بازار می فروشد، در صورتی که زمانی که شرایط تحریمی اجازه  ورود دلار توسط سیستم بانکی را نمی دهد، وقتی صادرکننده ارز را به صورت ریالی در کشور توسط صراف  دریافت میکند در اصل برگشت ارز خود را انجام داده است. اگر دولت مصوبات حمایتی شورای رقابت و وزارت صمت را در رابطه با تأمین خوراک با فرمول مصوب و بدون رقابت کاذب صنایع پایین دستی در بورس انجام دهد می تواند انتظار داشته باشد دلار هم به قیمت ۳۸ هزار تومان در سامانه دریافت کند در غیر اینصورت این نوع تجارت با ورشکستگی همراه است.