ما با تمام کشورهایی که با آن ها مرز خشکی داریم، در حال تبادل انرژی برق هستیم*** اولویت اصلی ما تامین نیاز داخلی است و اگر نیاز به برق در داخل باشد ما صادرات را محدود می کنیم*** ظرفیت تبادل انرژی با کشورهای همسایه بیش از ۲ هزار مگاوات است و تقریبا ترازمان صفر است یعنی به همان میزان که واردات برق داریم به همان میزان نیز صادرات برق صورت می گیرد که به دنبال توسعه این رقم هم هستیم*** با ارتباطی که بین ما و ترکیه در حوزه تبادل انرژی برق فراهم شده امکان تبادل برق با اروپا را نیز فراهم کرده ایم*** فعلا خرید و فروش برق برای مقاصد صادراتی در بورس صورت نمی گیرد*** ما به هر جایی که برق صادر می کنیم به جد به دنبال مطالبات آن هستیم
مقدمه : ایران به عنوان تولید کننده مطرح برق در منطقه شناخته شده است. ظرفیت
تولید برق در ایران در حال حاضر نزدیک به 100 هزار مگاوات از طریق نیروگاه های
حرارتی، هسته ای، بادی و آبی بوده و امروز 100 درصد جامعه شهری و بیش از 99 درصد
جامعه روستایی در ایران از نعمت برق برخوردارند و حتی گفته می شود روستاهای
دورافتاده که تنها دارای 5 خانوار هستند نیز از داشتن برق بهره مندند. البته تولید
برق در ایران با مشکلات متعددی مواجه است اما این برق بر اساس نیاز داخل طی سال
های متمادی با سرمایه گذاری های متعدد به ظرفیت تولید آن افزوده شده است و در
مواردی هم به دلیل خروج از پیک مصرف برق در داخل، امکان صادرات آن نیز به کشورهای
منطقه برای دولت فراهم بوده است. همچنین مهندسان ایرانی در این سال ها توانسته اند
توانایی خاصی در تعمیرات نیروگاهی کسب کنند و به گفته حائری معاون وزیر در حوزه
صنعت برق وانرژی، این کارشناسان و متخصصان
می توانند نیروگاه فرسوده ای را که بیش از شصت سال از عمر آن می گذرد وارد مدار
کرده و نیاز داخل را از کمبود برق بی نیاز کنند. در این خصوص تعمیرات نیروگاهی
برای دیگر کشورها نیز یکی از پروژه های صنعت برق بوده است. به عبارتی صادرات خدمات
فنی و مهندسی نیز از این دست، به توسعه روابط ایران با دیگر کشورها در تبادل تجاری
در حوزه صنعت برق کمک کرده است. اما در
زمینه صادرات برق به کشورهای دیگر از جمله همسایگان ما شرایط مناسبی فراهم بوده و
یا اقداماتی در دست انجام است. یکی از این اقدامات سوآپ برق از یک سو و یا صادرات
برق به اروپاست که می تواند نقش ایران را در حوزه برق نسبت به گذشته پررنگ تر کند.
افزایش ظرفیت تجاری برق ایران به کشورهای همسایه و منطقه موضوعی است که می تواند
علاوه بر ارزآوری به رتبه ایران در حوزه صنعت برق در دنیا کمک کند. گفتگوی پیش رو،
در حاشیه بیست و سومین نمایشگاه تخصصی بین‌المللی صنعت برق ایران با محمد الله‌داد معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت
توانیر صورت گرفته است که در ادامه می خوانید.
مریم میخانک بابایی
ابتدا بگویید در
حال حاضر تبادل تجاری ایران در حوزه برق با کشورها چگونه است؟
ما با تمام کشورهایی که با
آن ها مرز خشکی داریم، در حال تبادل انرژی برق هستیم. به عنوان مثال از کشورهای
شمالی ما انرژی را دریافت و به عراق و پاکستان برق صادر می کنیم. با کشور ترکیه
تبادل انرژی داریم و این مزیتی برای ماست زیرا می توانیم از اختلاف بین میزان مصرف
برق کشورها استفاده کرده و این صادرات را انجام دهیم. مثلا در فصل زمستان که ما برق
کمتری نیاز داریم این برق را می توانیم صادر کنیم. زیرا در منطقه پیک آب و هوایی
متفاوت است و ما از این وضعیت استفاده می کنیم. البته باید گفت که اولویت اصلی ما
تامین نیاز داخلی است و اگر نیاز به برق در داخل باشد ما صادرات را محدود می کنیم.
در حوزه واردات برق نیز بیشترین میزان واردات برق ما در زمان پیک مصرف برق در کشور
است که هر ساله صورت می گیرد.
چه میزان برق در
این مبادلات تجاری توسط ایران صورت می گیرد؟
ظرفیت تبادل انرژی با
کشورهای همسایه بیش از ۲
هزار مگاوات است و تقریبا ترازمان صفر است یعنی به همان میزان که واردات برق داریم
به همان میزان نیز صادرات برق صورت می گیرد که به دنبال توسعه این رقم هم هستیم.
در مورد تبادل
انرژی با ترکیه و مزیت های آن بگویید.
ما با این کشور قرارداد زیرو
بالانس داشتیم، یعنی ۳.۵روز برق را دریافت و ۳.۵ روز انتقال دهیم. همانطور که گفته شد اختلاف
پیک مصرف برق کشورها به تبادل آن کمک می کند. از سویی دیگر با ارتباطی که بین ما و ترکیه در حوزه تبادل انرژی برق فراهم
شده امکان تبادل برق با اروپا را نیز فراهم کرده ایم. البته این کار نیاز به مذاکره های قراردادی و حقوقی دارد که در دست
پیگیری است. به عبارتی خط و شبکه انتقال با ترکیه ایجاد شده و
به دنبال قراردادهای مالی و فنی آن هستیم تا این تبادل صورت گیرد.
قرار است چه قرارداد تبادل انرژی را انجام دهید؟ و با این تبادل انرژی قرار
است برق از ترکیه به عراق از طریق ایران با چه قیمت گذاری صورت گیرد؟
این موضوع
دیگر به بحث دیپلماسی و بحث های مالی برمی گردد که آیا ما می توانیم قیمتی را
داشته باشیم که هم هزینه های مربوط به ترانزیت در آن محاسبه شده باشد و هم هزینه
برق صارداتی در آن مشخص گردد. البته ترک ها مذاکره کنندگان خوبی هستند وارزش انرژی
را می دانند؛ در ماه های اخیر به شدت، قیمت انرژی را بالا بردند تا بتوانند برق را
صادر کنند. ترک ها بازیگران حرفه ای هستند و از ظرفیت های خودشان به بهترین شکل
استفاده می کنند.
اگر صادرات برق ما به اروپا نهایی بشود ما چه قدر ظرفیت صادرات برق به اروپا را
خواهیم داشت؟
صادرات
برق به اروپا در فاز اول با همین میزان ظرفیت و تاسیسات موجود در کشور و با این
احتساب که شبکه ای را تقویت نکنیم تا 300 مگاوات برق است اما در صورت تقویت خطوط پروژه
"ایر" می توانیم تا هزار مگاوات امکان صادراتی برق به اروپا را داشته
باشیم.
در مورد پروژه های تجاری انتقال برق بیشتر توضیح دهید. اینکه ایران در حال
حاضر چه پروژه هایی را در دست مطالعه و یا اجرا دارد؟
ما پروژه ارتباط دریایی با
کشور قطر، تحت عنوان پروژه "ایر" را داریم که در واقع شامل کشورهای
ایران، آذربایجان و روسیه می‌شود و پروژه "آگیر" را داریم که کشور گرجستان
نیز به آن اضافه می‌شود و این پروژه ها در دست مطالعه است.
پروژه ارتباط سنکرون ایران،
روسیه و آذربایجان نیز منوط به توافقات فنی است.
خط سوم واردات برق از
ترکمنستان و همچنین خط سوم واردات برق از ارمنستان را در دست احداث داریم. پیمانکارهای
این دو پروژه ایرانی هستند، در واقع در بیشترخدمات فنی و مهندسی و پروژه‌های شبکه‌های
انتقال در نقاط مرزی و تبادلی، از ظرفیت پیمانکاران و سازندگان داخلی استفاده شده
است. در حوزه صادرات با پاکستان، عراق و افغانستان پروژه‌های مطالعاتی در دست
اجراست و امیدواریم که در مدت کوتاهی بتوانیم تبادل انرژی را افزایش دهیم. بنا
داریم حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ مگاوات از هر یک از خطوط یاد شده واردات
از ترکمنستان و ارمنستان را افزایش دهیم و همین میزان هم برای همسایگان شرقی و
غربی پروژه داریم و یک خط ۶۰۰ و
۴۰۰ مگاواتی هم با ترکیه ارتباط از طریق پست back to back خوی در دست احداث داریم و ارتباط ۴۰۰ مگاواتی هم امسال به ظرفیت تبادلی اضافه خواهد
شد. همچنین درباره ارتباط با سایر کشورها از
طریق خطوط دریایی نیز باید گفت که ارتباط با عمان مد نظر بوده است اما در حال حاضر
از نظر اقتصادی توجیه ندارد. پروژه
مطالعاتی ارتباط برقی با قطر نیز در حال پیگیری است.
میزان مشارکت بخش خصوصی در این تبادلات تجاری برق چگونه بوده است؟
کلیه
قراردادها و انجام عملیات انتقال توسط دولت انجام می شود.
از طریق بورس چگونه است؟ با توجه به اینکه بورس انرژی ما رینگ صادراتی دارد آیا
از این ظرفیت استفاده شده است؟
فعلا خرید
و فروش برق برای مقاصد صادراتی در بورس صورت نمی گیرد و به عبارتی رینگ صادراتی برق
نداریم و البته برای تجدید پذیرها در بورس تابلو سبز فعال شده است و بناست برای
آینده صادرات برق از طریق بورس صورت گیرد که در دستور کار است اما هنوز عملیاتی
نشده است.
در مورد مطالبات مالی ما در حوزه برق از کشورهای همسایه بگویید که الان در چه
وضعیتی قرار دارد؟ و اینکه آیا این مطالبات تاثیری در تعهدات ما به انتقال برق به
عراق و یا کشورهایی که به ما بدهی دارند نیز خواهد داشت؟
ما به هر
جایی که برق صادر می کنیم به جد به دنبال مطالبات آن هستیم و در یک سال اخیر این دریافت
مطالبات ما به شدت محسوس بوده که ما از عراق، پاکستان و افغانستان توانستیم صورت
حساب هایی که صادر کردیم وجوه آن را با درصد بالاتری دریافت کنیم و بر اساس قرارداد
انتقالی که منعقد کردیم توانستیم تمام تعهدات خود را از آن کشورها بگیریم و در ماه
های اخیر گشایش های خوبی اتفاق افتاده و از این نظر شرایط خوبی است.
این درصد بالاتر که به آن اشاره کردید به خاطر تاخیر و یا دیرکرد در پرداخت ها
بوده است؟
در گذشته تاخیرهایی
در پرداخت وجود داشته است و مشکلاتی که به لحاظ انتقال منابع مالی بوده اما الان
رفع شده است ودر حال حاضر عمده صورت حساب های که صادر کردیم را توانستیم نقد کنیم
و یا بدهی که از کشورها به سبب واردات برق داشتیم را توانستیم پرداخت کنیم.
گفته می شود که عربستان هم در حال انتقال برق به عراق است این موضوع خللی در
بازار برق ایران به عراق نخواهد داشت؟
هر چه
تولید کنندگان منطقه بیشتر باشند بهتر است و نگرانی وجود ندارد. در مورد عربستان
نیز اولا با عراق فاصله زیادی دارد و دوم اینکه کشورعراق نیازمند برق زیادی است و هر
تولیدکننده ای که برق به عراق برساند مشکلی در حوزه بازار ما با عراق ایجاد نخواهد
کرد. موضوع انتقال برق به عراق موضوع جدیدی از سوی شرکت های خارجی نیست و از قبل
بوده و عراقی ها قراردادهای متعددی برای دریافت برق با شرکت های خارجی بسته اند
اما ما هم بازار خود را در عراق داریم.
بیشتر تولیدکنندگان برقِ تجدید پذیرها در کشورمان بخش خصوصی هستند. در این
زمینه آیا برنامه ای دارید که در حوزه صادرات برق تجدیدپذیرها کاری انجام دهید تا
اولا رقم صادرات ما بالاتر برود و ارزآوری ما بیشتر شود؟
در حوره
صادرات برق تجدیدپذیرها دستورالعملی در حال تدوین داریم و امیدواریم به نتیجه برسد.
با توجه به اینکه ما تحریم هستیم. این موضوع تا چه حد می تواند مشکلاتی را برای
جذب مشتریان جدید در حوزه بین الملل برای ما ایجاد کند؟
برقی که
از نیروگاه های بزرگ برای انتقال صورت می گیرد و نیاز مردم است نمی تواند خیلی
متاثر از تحریم ها باشد. به عبارتی ما هرچه بتوانیم برق تولید کنیم می توانیم صادر
کنیم. البته نمی گوییم که تحریم ها بی اثر است. طبعا از نظر مالی مشکلاتی را برای
ما ایجاد می کند اما با توجه به اینکه پاکستانی ها ویا افغانستانی ها برق را نمی توانند
از جای دیگری وارد کنند پس با این رویکرد وضعیت ما وضعیت ثابتی در تبادل انتقال و
صادرات برق با کشورهاست و امیدواریم بتوانیم آن را توسعه دهیم.
گفتید که 2 هزار مگاوات ظرفیت صادراتی برق داریم و با توجه به اینکه کشورهای
منطقه کم هم نیستند آیا امکان افزایش صادرات بیشتر از این میزان را هم دارید؟
ما فقط از
همین دو خطی که با ترکمنستان و ارمنستان داریم حداقل هزار مگاوات به میزان واردات
ما کمک خواهد کرد وهمین میزان هم پتانسیلی در کشور وجود دارد تا بتوانیم به
همسایگان شرقی و غربی صادرات داشته باشیم.
در برنامه ریزی های پنجساله توسعه، هاب انرژی منطقه شدن مطرح شده است، تا چه
میزان این هاب انرژی در حوزه برق را طی کرده ایم؟
برای این
موضوع نیازمند سرمایه گذاری و تمرکز بیشتری است. ما در این مسیر قرار داریم ولی
بستگی به بنیه مالی وسرمایه گذاری کشورهای همجوار نیز هست. مثلا ما در خط دومی که
برای پاکستان به بهره برداری رساندیم نیازمند بنیه اقتصادی سرمایه گذاری پاکستان
نیز بود. این قرارداد مربوط به سال 2009 است و درحالیکه ما بخش داخلی خودمان را
تکمیل کردیم اما طرف پاکستانی با 10 سال تاخیر طرح خود را تکمیل کرد و بخشی به
دلیل مشکلات خود کشورهای منطقه است مثلا مشکلات سخت افزاری و غیره می تواند
اختلالی در تاخیر بهره برداری ایجاد کند.
با توجه به اینکه قرارداد منعقد شده بود آیا جریمه و خسارت دیرکرد در بهره
برداری هم در قراردادها در نظر گرفته شده است؟
بسیاری از
خطوطی که ما در کشور اجرا می کنیم در راستای تامین برق مشترکین خود ما در کشورمان
است و ما معمولا مازاد نیاز داخل را در ساعاتی صادر می کنیم و از این جهت ما شبکه
هایی که احداث می کنیم با این رویکرد که برق مشترکین خودمان را تامین کنیم است و
در این صورت جریمه دیرکردی در نظر گرفته نمی شود اما اگر قرار است شبکه ای که مثلا
بخواهد یک نیروگاهی برق خود را برای مقاصد صادراتی تولید کند در آن صورت اگر بنا
باشد آن کشور تعهدی را انجام بدهد اما ندهد این می تواند جریمه و یا دیرکرد در
تعهدات را داشته باشد.