خوان کول، استاد تاریخ کالج ریچارد پی‌میچل در دانشگاه میشیگان و نویسنده کتاب «رباعیات عمر خیام: ترجمه‌ای جدید از فارسی»
نشریه نیشن
مترجم: فاطمه لطفی
یک
نظرسنجی جدید، دنیای لابی‌های غول‌های نفتی را با کت و
شلوارهای هزار دلاری و کفش‌هایی با پوست تمساح مبهوت کرد. مرکز تحقیقات پیو دریافته
که امروزه 37 درصد از آمریکایی‌ها بر این باورند که مبارزه با بحران اقلیم باید
اولویت شماره یک رئیس جمهور جو بایدن و کنگره باشد، و 34 درصد دیگر حتی اگر رتبه
اول را هم برایش قائل نباشند، آن را در زمره بالاترین اولویت‌های خود قرار می‌دهند.
شرکت‌هایی مانند اکسون موبیل و کشورهایی مانند عربستان سعودی از دهه 1990 تلاش
کرده‌اند تا افکار عمومی را به این سمت سوق دهند که تغییرات اقلیمی یا مسئله‌ای کاملا تخیلی‌ست یا اینکه مصرف زغال‌سنگ، گاز طبیعی و
نفت باعث آن نشده است. لابی‌گران سوخت فسیلی پس از شکست در این نبرد، اکنون از طرح
B عقب‌نشینی کرده‌اند. آنها می‌خواهند شما را متقاعد کنند که غول‌های نفتی خود در حال حرکت به سوی اقدامات بزرگ برای گذار به
انرژی‌های سبز هستند!
میزبانی
اجلاس اخیر اقلیم، COP28، توسط امارات
متحده عربی، یکی از صادرکنندگان پیشرو نفت در دنیا، دقیقا نمونه‌ای از این تبلیغات
پر سر و صداست و، متأسفانه، این تنها یک نمونه از این دنیای درحال سبز شویی ماست.
به هر کجا که نگاه کنید نسخه‌های دیگری را مشاهده خواهید
کرد، اما مطمئناً مورد امارات یک نمونه کلاسیک بود. سلطان احمد الجابر تاجر اماراتی
به عنوان رئیس بیست و هشتمین کنفرانس کاپ در دبی بود، این کنفرانسِ کشورهایی بود
که کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیم (UNFCCC) را در سال 1992 در ریودوژانیرو امضا کرده بودند. بحث
درباره او، به عنوان رئیس هیئت مدیره شرکت انرژی سبز مصدر امارات، بسیار بود زیرا
او مدیرعامل شرکت آدنوک، شرکت ملی نفت امارات، نیز هست. بدتر از همه اینکه او
متعهد شده که تولید نفت و گاز کشورِ در حد و اندازه یک تمبر پستی را که یک میلیون
شهروند (و هشت میلیون کارگر مهمان) دارد، به شکلی بی‌سابقه گسترش
دهد. او می‌خواهد تا سال 2027 آدنوک تولید روزانه نفت خود را از چهار میلیون بشکه
به پنج میلیون افزایش دهد، حتی اگر دانشمندان اقلیم بر این نکته تاکید داشته باشند
که تولید جهانی سوخت‌های فسیلی باید تا سال 2050 سالانه سه درصد کاهش یابد تا جهان
از خطر مخرب‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیم جلوگیری کند.
در همین
حال، از آنجایی که COP28 در قلب خاورمیانه‌ی تولیدکننده نفت برگزار شد، بازیگران بدتری هم همچون عربستان
سعودی بر آن اعمال نفوذ کردند به‌طوری‌که باعث شد تا
کنفرانس از تعهد به پایان دادن به استفاده از سوخت‌های فسیلی در تاریخ مشخصی رویگردان
شود. اعطای COP28 به امارات توسط دبیرخانه UNFCCC
به کل این کشور، و شاید کل این منطقه، اجازه داد که [به‌راحتی در
مسیر] سبزشویی قرار گیرد، تصمیمی واقعا تکان دهنده که باید توسط
دفتر خدمات نظارت داخلی سازمان ملل مورد بررسی قرار گیرد. (و در سال آینده، احتمالا
COP29 توسط یک تولید کننده مهم نفت دیگر میزبانی
خواهد شد. به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد کشورهای نفتی بر سیاق دوره‌ای از موفقیت‌های
مکرر هستند!)
جلبک‌های خیالی
به
خاطر داشته باشید، آن کشورهای نفتی خلیج فارس چیزی نیستند جز غول‌های سبزشویی بر روی کره خاکی. به هر حال، بخش خصوصی در این عرصه
از همه پیشی گرفته است. تحقیقات کنگره در مورد شرکت‌های بزرگ نفتی، گزارشی طولانی
و ضمیمه‌ای دارد که سال گذشته منتشر شد، این گزارش دربرگیرنده ایمیل‌های داخلی
شرکت‌هایی‌ست که نشان از سوء‌نیت‌های مکرر و سیستماتیک
در خصوص تغییرات اقلیم دارند. به عنوان مثال، مدیران اکسون موبیل شرکت خود را به
طور علنی به اهداف توافقنامه پاریس در سال 2015 متعهد کرده بودند تا از افزایش
متوسط دمای سطح زمین به بیش از 1.5 درجه سانتیگراد بالاتر از دوران ماقبل صنعتی جلوگیری
کند. اگرچه افزایش 1.5 درجه‌ای ممکن است کوچک به نظر برسد، اما به خاطر داشته باشید
که این دما به عنوان یک میانگین جهانی عمل می‌کند و اقیانوس‌های
سرد عرض‌های جغرافیایی بالاتر، قطب شمال و جنوب و هیمالیا را در بر می‌گیرد. این دما در آب و هوای گرم مانند جنوب آسیا و خاورمیانه،
بدان معناست که در طول زمان احتمالا به افزایش خیره کننده ده تا پانزده درجه تبدیل
شود که خود می‌تواند برخی از مناطق دنیا را به معنای واقعی کلمه غیرقابل زیست کند.
دانشمندان
نگران هستند که فراتر از این سطح دمایی سیستم اقلیمی جهان دچار هرج و مرج کامل می‌شود، طوفان‌های بزرگ به‌راه می‌افتد، سطح
آب دریاها به‌طور قابل توجهی بالا می‌آید، آتش‌سوزی‌های
ویرانگر و گرمای مرگبار و خشکسالی در بخش‌های بزرگی از سطح زمین افزایش می‌یابد. با این حال، مدیر عامل اکسون موبیل، دارن وودز، علیرغم
تعهد عمومی به این توافق در سال 2019 از یک گروه لابی صنعت نفت خواست تا اشاره به
توافقنامه اقلیمی پاریس در سال 2015 را از پیش‌نویس بیانیه‌ای که در مورد پایداری
تهیه کرده بود حذف کند. وودز گفت که این اشاره «می‌تواند تعهد بالقوه‌ای برای دفاع
از اهداف توافق پاریس ایجاد کند.» مسئولیتی بسیار سنگین برای یک شرکت نفتی!
به
همین منوال در سال 2020، مدیران شرکت شل مستقر در لندن از کارکنان روابط عمومی
خواستند تاکید کنند که وعده شرکت برای رسیدن به انتشار خالص کربن تا سال 2050 «یک
جاه طلبی جمعی برای جهان» است نه «هدف یا مقصود شل»». یکی از مدیران شرکت هم به
صراحت اعتراف کرد «شل هیچ برنامه فوری برای حرکت به سمت یک سبد آلایندگی خالص صفر
در افق سرمایه گذاری 10 تا 20 ساله ما ندارد.» (و البته یادتان باشد که سود ساز و
برگ اصلی سوخت فسیلی در سال‌های اخیر از حد نهایی گذشته است.)
سبزشویی
شرکتی صرفا موضوع اعلام عمومی مدیران شرکت نفت نیست. اکسون موبیل یک کمپین چند میلیون
دلاری تبلیغاتی تلویزیونی راه اندازی کرده و تلاش می‌کند تا مردم را نسبت به کاری
که انجام می‌دهد، فریب دهد. در یک نمونه، این شرکت به نیویورک تایمز پول داد تا یک
آگهی بازرگانی طولانی را برایشان کار کند که شکل و شمایل یک مقاله خبری داشت، رویه‌ای شرم‌آور که تایمز به آن تن داد. مطالعات نشان می‌دهد که
اکثر خوانندگان چنین آگهی‌هایی از مسئولیتی که این شرکت‌ها با پرداخت پول از آن
شانه خالی می‌کنند بی‌خبرند. عنوان این آگهی،
«ضایعات بزرگ کارخانه برای تامین انرژی آینده انرژی پایدار» بود. تبلیغ فوق‌العاده
گمراه کننده بود. کریس ولز، دانشیار مطالعات رسانه‌های نوظهور در کالج ارتباطات
دانشگاه بوستون، در فوریه گذشته به بی‌یو تودی گفته
بود «اکسون تبلیغات زیادی در مورد سرمایه گذاری‌های خود در سوخت‌های زیستی مبتنی
بر جلبک انجام می‌دهد. اما این فناوری‌ها هنوز قابل دوام نیستند و شک و تردیدهای زیادی
در مورد وجود آنها وجود دارد.» در واقع، حدود یک ماه پس از انجام آن مصاحبه ولز،
اکسون موبیل به طور علنی اعتراف کرد که در پایان سال 2022، تحقیقات سوخت‌های زیستی
جلبک‌ها را با سرمایه‌گذاری حدود 29 میلیون دلار در سال در طول 12 سال، به طور
کامل کنار گذاشته است. با این حال، میلیون‌ها دلار برای تبلیغات هزینه کرد تا به
عموم مردم این تصور را القا کند که این سرمایه‌گذاری ناچیز بر تلاش‌های چند میلیارد
دلاری شرکت برای عرضه هرچه بیشتر نفت ارجحیت دارد.
گروه
محیط زیست Client Earth اشاره می کند که
اکسون موبیل سالانه بین بیست تا بیست وپنج میلیارد دلار برای یافتن میادین نفتی جدید
هزینه می‌کند و متعهد است حداقل تا سال 2025 به این روند ادامه دهد. این شرکت در
سال 2022 سود خالص 55.7 میلیارد دلاری داشت. به بیان دیگر این شرکت هنوز هم تقریبا
نیمی از سود سالانه خود را به جستجوی نفت بیشتر اختصاص می‌دهد، در حالی البته می‌تواند
از آنها برای راه‌اندازی گذار به اشکال پایدارتر انرژی استفاده کند. چنین به بیان
مؤدبانه قوه جبری به وضوح عاقلانه نیست. فروش خودروهای الکتریکی جدید در ایالات
متحده تنها در سال جاری به حدود یک میلیون دستگاه افزایش یافت و خودروهای برقی در
سال 2023 از مصرف 1.8 میلیون بشکه نفت جلوگیری خواهند کرد. بهتر از آن، هزینه باتری
برای وسایل نقلیه 14 درصد کاهش یافته و انتظار می‌رود که همچنان قیمت‌ها رو به کاهش رود و تضمین کند که خودروهای الکتریکی در طول
زمان مقرون به صرفه‌تر خواهند بود. علاوه بر این، بر اساس گزارش نیویورک تایمز، در
بخش‌های مهمی از بقیه جهان، وسایل نقلیه دو و سه چرخ با موتور الکتریکی سودآوری
شرکت‌های بزرگ نفتی را با مشکل مواجه می‌کند. در
دهه‌های آینده، انعطاف‌ناپذیری اکسون موبیل و امتناع از نوآوری بدون شک سرنوشت بدی
برای شرکت به ارمغان خواهد داشت، اما این سوال همچنان باقی است: آیا این فرآیند،
بقیه ما را نیز محکوم به همان سرنوشت بد خواهد کرد؟
یک کمپین بازاریابی فریبنده سبزشویی
در یک دنیای
بهتر، دادگاه‌ها می‌توانند غول‌های نفتی را به خاطر سبزشویی مجازات کنند. این تبلیغ
گمراه کننده پولی در نیویورک تایمز تنها یکی از سنگ‌بناهای شکایت گسترده‌ای‌ست علیه
اکسون موبیل توسط ایالت ماساچوست که در سال 2019 آغاز شد و تاکنون این شرکت از
چالش‌های قانونی جان سالم به در برده است. دفتر دادستان کل، آندریا کمپبل می‌گوید
« ادعا می‌شود که این شرکت از طریق یک کمپین بازاریابی فریبنده قوانین سبزشویی ماساچوست را نقض می‌کند و به طور گمراه کننده‌ای اکسون
را به عنوان رهبری در تحقیقات انرژی پاک و اقدامات اقلیمی پیشرفته معرفی کرده و
محصولات تولیدی این شرکت عنوان «سبز» می‌گیرند، در
حالی که اکسون موبیل به طور گسترده تولید سوخت‌های فسیلی را افزایش داده و تنها نیمی
از یک درصد درآمد خود را صرف توسعه انرژی پاک می‌کند.» کمپبل، یک آفریقایی-آمریکایی
متولد بوستون، به خوبی آگاه است که تغییرات اقلیمی مسئله‌ای مرتبط با برابری
است، زیرا اثرات مخرب آن در ابتدا به شدت در میان افراد کم‌برخوردار احساس می‌شود.
دولت در شکایت خود، به کمپین‌های بازاریابی كانال یوتیوب اکسون موبیل اشاره می‌کند،
که هنوز یک آگهی تولید شده هشت سال پیش را نشان می‌دهد، کلیپ «انرژی جهان به آینده
می‌رسد» تنها در سی ثانیه، ترکیبی از بزرگترین دستاوردهای اولیه سبزشویی‌ست:
سوخت زیستی جلبکی، «فناوری جدید برای جذب دی‌اکسید کربن»، و خودروهایی با دو برابر کارآمدی در مصرف بنزین در
مسافت پیموده شده. با این حال سوخت‌های زیستی جلبک‌ها موفقیتی نداشته‌اند؛هیچ روش مقرون به صرفه و مطمئنی برای جذب و ذخیره دی‌اکسید
کربن وجود ندارد؛ طبق گفته شورای دفاع از منابع طبیعی، در مقایسه با موتورهای
احتراق داخلی بنزینی خودروهای برقی در یک مایل مسافت پیموده شده بین 2.6 تا 4.8
برابر کارآمدتر هستند.
با این
حال، بزرگترین عیب در چنین تبلیغات تجاری این است که سازندگان تبلیغات در تلاشند
به مردم ثابت کنند اکسون موبیل منابع نفتی را برای جایگزین‌های پایدار مصرف می‌کند.
در واقع اکسون موبیل تولید خود را افزایش داده و طبق گزارش‌ها، اکنون فعال‌ترین
حفار در حوضه پرمین است، میدان نفتی شیل واقع در غرب تگزاس و جنوب شرقی نیومکزیکو
که که در طی چند ماه به اندازه سال‌ها نفت ارزان قیمت
تولید می‌کند. اکسون موبیل میلیاردها دلار برای توسعه پروژه‌های نفتی عظیم کانادا
سرمایه‌گذاری کرده، این پروژه‌ها یکی از پرهزینه‌ترین و آلوده‌ترین
پروژه‌های استخراج نفت در جهان هستند.
جذب کربن و دریاچه نیوس
یک
کلاهبرداری حتی خطرناک‌تر از سوخت‌های زیستی جلبکی ایده جذب و ذخیره کربن (CCS)
است. به من بگو: چرا ما سعی می کنیم میلیاردها تن گاز سمی را ذخیره کنیم؟ در 21
اوت 1986، ذخایر دی اکسید کربن زیرزمینی از طریق دریاچه نیوس در کامرون به بیرون منتشر
شد و نزدیک به 2000 نفر، هزاران گاو و حیوانات دیگر را کشت و در این روند چهار
روستای محلی را به قبرستان تبدیل کرد. برخی از دانشمندان بیم دارند که ذخیره دی‌اکسید
کربن زیرزمینی مشابهی در جاهای دیگر می‌تواند باعث ایجاد زمین لرزه شود و اگر چنین
زمین لرزه‌هایی به نوبه خود گاز را آزاد کنند چه؟ راستش را بخواهید، از آنجایی که
هنوز فاجعه اکسون والدز در سال 1989 را به یاد دارم که در آن 11 میلیون گالن نفت
به آب‌های آلاسکا تخلیه شد، صدها مایل از خط ساحلی را ویران کرد و تعداد ناشناخته‌ای
از موجودات دریایی و پرندگان را کشت، اجازه نمی‌دادیم اکسون
موبیل در همسایگی ما دی‌اکسید کربن ذخیره کند. بدتر از آن، بیشتر دی‌اکسید کربن
برداشت‌شده توسط شرکت‌های نفتی تاکنون به سایت‌های حفاری تزریق شده تا به خروج نفت
بیشتر کمک کند. و بدتر از آن، مطالعات نشان داده که فناوری جذب کربن به خودی خود دی
اکسید کربن زیادی منتشر می‌کند، , تنها می‌تواند
کسری از CO2 منتشر شده از سوخت‌های فسیلی
را جذب کند، و توقف تولید زغال سنگ،
گاز و نفت و جایگزینی آن با انرژی بادی، خورشیدی، آبی و باتری بسیار ایمن‌تر،
ارزان‌تر و برای محیط زیست بهتر است.
با این
حال، جذب کربن ابزار سبزشویی مورد علاقه غول‌های نفتی‌ست، زیرا
مدیران شرکت‌ها می‌توانند وانمود کنند که پیشرفت فناوری در جایی در آینده ادامه
انتشار مقادیر بیشتر دی‌اکسید کربن را در لحظه کنونی
توجیه می‌کند. سناتور جو منچین میلیاردها دلار
مالیات دهندگان را با گنجاندن مقرراتی برای تحقیق و توسعه جذب و ذخیره‌سازی کربن در قانون کاهش تورم تحسین برانگیز جو بایدن هدر داد.
در این فرآیند، او موفق شد یک تکنیک کلیدی شستشوی سبز را وارد مترقی‌ترین قوانین اقلیمی
که توسط یک دولت هیدروکربنی صنعتی تصویب شده، کند. در مورد سلطان الجابر، رئیس COP28،
او در نوامبر در گفتگویی با رئیس جمهور سابق ایرلند مری رابینسون، ماسک روی چهره
خود را برداشت. وقتی رابینسون از او خواست که به عنوان رئیس COP28 به وظایف خود عمل کند، با خشم گفت: «من به هیچ وجه در هیچ بحثی که
هشدار دهنده باشد شرکت نمی‌کنم. هیچ علمی وجود ندارد یا هیچ سناریویی وجود ندارد
که بگوید حذف تدریجی سوخت فسیلی چیزی است که ما را به 1.5 درجه سانتیگراد می‌رساند».
او در برابر هدف دانشمندان و بسیاری از دیپلمات‌ها برای حذف سریع هیدروکربن‌ها عقب
می‌نشست. او ادعا می‌کند که از حذف تدریجی سوخت‌های
فسیلی حمایت می‌کند، نه حذف سریع آنها. او افزود: «لطفا نقشه راه حذف تدریجی سوخت‌های
فسیلی را به من نشان دهید که منجر توسعه اجتماعی اقتصادی پایدار می‌شود، مگر اینکه بخواهید جهانیان را به غارها برگردانید.» الجابر
مخالف است زیرا او مطمئنا می‌داند که آژانس بین المللی انرژی دقیقا چنین نقشه راهی
را نوشته که به کاهش سریع مصرف سوخت فسیلی نیاز دارد. و اگر او نقشه خودش را ادامه
دهد قابل تصور است که پایتخت امارات متحده عربی، دبی، آنقدر داغ خواهد شد که دیگر
قابل زندگی نباشد.
با
توجه به کاهش شدید هزینه انرژی سبز، واضح است که دور شدن سریع و کامل از سوخت‌های
فسیلی کیفیت زندگی مردم را در سراسر جهان بهبود می‌بخشد و قیمت انرژی را ارزان‌تر
می‌کند. در پایان، COP28 تنها می‌تواند یک
فراخوان تسکین‌دهند برای «گذار از سوخت‌های فسیلی»
صادر کند. با وجود این که الجابر در اجلاس سران اقلیمی سردمدار شست‌وشوی سبز بود، اما اگر قرار نیست اقلیم سیاره ما به هیولای فرانکشتاین
تبدیل شود، هیچ جایگزین واقع بینانه‌ای برای کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی با یک جدول زمانی سریع وجود ندارد. گذشته از این، سال
2023 در گرم بودن سالی منحصر به بود و رکورد گرما در سراسر جهان شکسته شد. و
متأسفانه، از آنجایی که تولید سوخت فسیلی مدام افزایش می‌یابد، وقتی
صحبت از نابودی کره زمین می‌شود این فقط آغاز بر
آن است، نه پایان آن. مسلما در بهترین شرایط، این گذار چالش برانگیز خواهد بود و
به گفته سازمان ملل متحد، مطمئنا به سرمایه‌گذاری‌های بیشتری نسبت به آنچه کشورهای
جهان اکنون انجام می‌دهند، نیاز دارد، اما به نظر می‌رسد که هنوز قابل دستیابی
است. هر روز که اکسون موبیل و دیگر شرکت‌های بزرگ نفتی در برابر سرمایه‌گذاری
سودهای کثیف خود در فناوری خلاقانه انرژی سبز مقاومت می‌کنند، روزی است که به
نابودی مالی آینده نزدیک‌تر می‌شوند. اما به‌هرحال این
شرکت‌ها آسیب‌های بی‌سابقه‌ای را به سیاره زمین وارد می‌کنند؛ این
را فجایع اقلیمی سریالی سال 2023 نشان دادند که داغ‌ترین فجایع 125000 سال اخیر بودند.