پیشی‌گرفتن روسیه از ایالات‌متحده به‌عنوان تامینکننده اصلی گاز اروپا در ماه مه، رخدادی مهم در راستای تلاش‌های مداوم اروپا برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی روسیه پس از تهاجم گسترده به اوکراین بود. این رویداد حاکی از آن است که چالش‌های پیوسته‌‌‌‌‌ای در راستای استقلال انرژی قاره‌سبز و تنوع‌بخشی به منابع انرژی اروپا بدون وابستگی به روسیه وجود دارد، به‌ویژه در کشورهای شرقی اروپا که هنوز شدیدا به واردات از روسیه وابسته‌‌‌‌‌اند. تام مارزک‌‌‌‌‌مانسر، رئیس اداره تجزیه و تحلیل گاز در شرکت مشاوره‌ای ICIS، بر اهمیت این اتفاق تاکید و تصریح کرد: «با وجود تلاش‌های گسترده برای جداسازی و کاهش وابستگی به انرژی، سهم فعلی بازار گاز روسیه و گاز طبیعی مایع (LNG) در اروپا قابل‌توجه بوده و تعبیر خطرناکی دارد.»
تصمیم روسیه برای محدود‌کردن تحویل گاز به اروپا در اوایل سال۲۰۲۲، در پی تشدید تنش‌های ناشی از درگیری اوکراین، منجر به تغییرات قابل‌توجهی شد. به‌عنوان پاسخ، اروپا واردات گاز طبیعی مایع (LNG) خود را افزایش و ایالات‌متحده به‌عنوان یک تامینکننده جایگزین اصلی ظاهر شد. نکته مهم اینکه در سپتامبر ۲۰۲۲، ایالات‌متحده به مدت کوتاهی روسیه را به‌عنوان تامینکننده اصلی گاز اروپا پشت‌سر گذاشت و سهم قابل‌توجهی را در طول سال۲۰۲۳ حفظ کرد. بر اساس داده‌های ICIS، کشورهایی چون بریتانیا، سوئیس، صربستان، بوسنی و هرزگوین و مقدونیه شمالی به‌عنوان عمده‌ترین واردکنندگان مطرح بودند. در عین حال، LNG آمریکا با ۱۴درصد نقش مهمی در تامین نیاز منطقه داشت که پایین‌ترین سطح از ماه اوت ۲۰۲۲ را تجربه می‌کرد. به‌رغم تلاش‌های بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای تحریم صادرات انرژی روسیه، واردات LNG روسیه به اروپا در دورههای اخیر افزایش یافته‌است. روسیه به‌رغم متوقف‌کردن جریان گاز از طریق خط لوله به شمال‌غرب اروپا دربین سال‌های ۲۰۲۲و ۲۰۲۴، همچنان ادامه تامین گاز از طریق خطوط لوله از طریق اوکراین و ترکیه را در دستور کار دارد.
قطعی تسهیلات صادرات LNG
پویایی مشاهده‌شده در ماه مه به دلیل عوامل موقت مختلفی از جمله قطعی تسهیلات صادرات LNG ایالات‌متحده و افزایش جریان گاز روسیه از طریق ترکیه در ژوئن بود. علاوه‌بر این، تقاضای گاز در اروپا همچنان کم است و سطوح ذخیره‌سازی به بالاترین حد رکورد در این زمان از سال‌نزدیک است که به پویایی بازار فعلی کمک می‌کند. مارزک‌‌‌‌‌مانسر هشدار داد که با وجود اینکه احیای موقت، درنظرگرفتن روسیه به‌عنوان تامینکننده اصلی گاز اروپا اتفاقی قابل‌توجه است، اما پایداری آن مورد شک و تردید است. به دلیل هدایت محموله‌‌‌‌‌های LNG روسیه از طریق مسیر دریای شمال به سمت آسیا در ماه‌های تابستان، تامین اروپا ممکن است کاهش یابد. در مقابل، تولید LNG ایالات‌متحده در حال افزایش است و انتظار می‌رود که ظرفیت اضافی تا پایان سال‌به آن اضافه شود که بازارهای جهانی LNG را تقویت می‌کند. نگاه به آینده نشان می‌دهد که انقضای قریب‌الوقوع قرارداد ترانزیت بین اوکراین و روسیه تا پایان سال، خطراتی برای جریان گاز از طریق این مسیر حیاتی ایجاد خواهد کرد.
با توجه به این آسیب‌پذیری‌‌‌‌‌ها، کمیسیون اروپا از تلاش‌ها برای توسعه ظرفیت خط لوله در کریدور گاز جنوبی با جمهوری‌آذربایجان، با هدف افزایش امنیت تامین برای این منطقه، حمایت کرده‌است. کادری سیمسون، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا، در سفر اخیر خود به ژاپن، نگرانی‌های خود را از انحراف LNG از اروپا برای پاسخگویی به تقاضای افزایش‌یافته در آسیا بیان کرد. او بر تلاش‌های مشترک با ژاپن برای نظارت بر کمبود LNG از طریق یک سیستم هشدار زودهنگام و ارتقای اقدامات صرفه‌جویی در مصرف انرژی برای کاهش هرگونه تاثیرات منفی بر امنیت انرژی اروپا تاکید کرد. سیمسون گفت: «اتحادیه اروپا آماده است تا با حمایت از سطح قوی ذخیره‌سازی گاز و تثبیت تقاضای پایین که نسبت به سال۲۰۲۱ تا ۲۰درصد کاهش‌یافته، هرگونه اختلال در بازارهای جهانی گاز را کاهش دهد. این نشان می‌دهد که آمادگی استراتژیک اروپا در مقابل پویایی‌‌‌‌‌های متغیر انرژی و عدمقطعیتهای ژئوپلیتیک جدی است.»
وابستگی انرژی اروپا
اتکای اروپا به گاز طبیعی روسیه به‌عنوان یک موضوع ژئوپلیتیک حیاتی ظاهر شده و با تهاجم روسیه به اوکراین و تغییر سیاست انرژی متعاقب آن به اوج رسیده‌است. این وابستگی چشم‌‌‌‌‌انداز امنیت انرژی اروپا را شکل داده و باعث واکنش‌های استراتژیک و تلاش‌های متنوعسازی برای کاهش آسیب‌پذیری شده‌است. اروپا از لحاظ تاریخی برای تامین گاز طبیعی به روسیه وابسته بوده و زیرساخت‌های خط لوله گسترده مانند خطوط لوله نورداستریم این وابستگی را تسهیل کرده‌بود. این اتکا سنگ‌بنای استراتژی انرژی اروپا بوده، اما همچنین نگرانی‌هایی را در مورد امنیت انرژی، به‌ویژه در بحبوحه تنش‌های ژئوپلیتیک و درگیری‌های مربوط به روسیه، مانند الحاق کریمه و جنگ جاری در شرق اوکراین، ایجاد‌کرده‌است.
درگیری در اوکراین نگرانی‌ها را در مورد‌استفاده روسیه از انرژی به‌عنوان یک ابزار ژئوپلیتیک افزایش داده‌است. توانایی روسیه برای ایجاد اختلال در عرضه گاز از طریق اوکراین، آسیب‌پذیری‌‌‌‌‌های زنجیره تامین انرژی اروپا را برجسته کرده و باعث ارزیابی مجدد سیاست‌های امنیت انرژی شده‌است. اهمیت استراتژیک استقلال انرژی به‌طور فزاینده‌ای برجسته شده و کشورهای عضو اتحادیه اروپا را به‌دنبال استراتژی‌های متنوعسازی برای کاهش خطرات سوق می‌دهد. در پاسخ به اختلالات عرضه و فشارهای ژئوپلیتیک، اروپا تلاش‌ها را برای تنوع‌بخشیدن به منابع انرژی خود افزایش داده‌است.
این شامل افزایش واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از تامین‌کنندگان جایگزین، به‌ویژه ایالات‌متحده و قطر، برای کاهش اتکا به گاز روسیه است. ایالات‌متحده به‌عنوان یک تامینکننده قابل‌توجه LNG برای اروپا ظاهر شده و در دورههای تنش با روسیه یک جایگزین استراتژیک محسوب می‌شود. واکنش‌های اروپا شامل بحث در مورد تحریم‌هایی است که صادرات انرژی روسیه را هدف قرار می‌دهد و ابتکاراتی برای تقویت انعطاف‌پذیری زیرساخت‌های انرژی. پروژه‌هایی مانند کریدور گاز جنوبی و اتصالات داخلی در اروپا با هدف تقویت امنیت انرژی از طریق تنوع‌بخشیدن به مسیرهای تامین و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای انجام می‌شود.
چالش‌های آینده
با نگاهی به آینده، اروپا با چالش‌هایی در ایجاد توازن امنیت انرژی با اهداف جاه‌طلبانه کربن‌زدایی مواجه است. تغییر به سمت منابع انرژی تجدیدپذیر، وابستگی سنتی به سوخت‌های فسیلی از جمله گاز طبیعی را پیچیده می‌کند. عدمقطعیتهای ژئوپلیتیک جاری پیرامون سیاست‌های انرژی روسیه و پویایی بازار جهانی در بخش LNG همچنان بر تصمیمات استراتژیک انرژی اروپا تاثیر خواهد گذاشت. تغییر جهت اروپا به سمت کاهش وابستگی به گاز روسیه تلاشی پیچیده است که بر اساس واقعیت‌های ژئوپلیتیک، الزامات انتقال انرژی و پویایی بازار شکل‌گرفته‌است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی برای افزایش امنیت انرژی اروپا و محافظت در‌برابر اختلالات آینده حیاتی است. همان‌طور که اروپا این چالش‌ها را دنبال می‌کند، پیگیری منابع انرژی متنوع و پایدار در استراتژی بلندمدت انرژی آن نقش محوری دارد. به‌طور خلاصه، درحالی‌که اروپا همچنان متعهد به کاهش وابستگی به گاز روسیه است، مسیر رو به جلو مستلزم پیمایش پیچیده ژئوپلیتیک و انطباق با تغییرات در حال تحول بازار انرژی برای تضمین یک آینده انرژی پایدار است.