بازار جهانی نفت در روزهای اخیر نوسانات قابل توجهی را تجربه‌کرده که منعکس‌‌‌‌‌کننده تاثیر متقابل و پیچیده تنش‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه، نگرانی‌های اقتصادی و اختلالات تولید است. این آشفتگی، تعادل حساس بین قیمت و سطح تولید نفت را که اوپک باید در جهانی نامطمئن از لحاظ سیاسی و اقتصادی حفظ کند، برجسته‌‌‌‌‌تر از همیشه می‌کند. به گزارش تارنمای دی‌‌‌‌‌دی‌‌‌‌‌نیوز، قیمت جهانی نفت در هفته گذشته کاهش شدیدی را تجربه کرد که عمدتا ناشی از ترس از رکود بالقوه اقتصادی در ایالاتمتحده و تقاضای ضعیف نفت از سوی چین بود، با این حال این روند نزولی قیمت با تشدید تنش‌ها در خاورمیانه تا حدودی تعدیل شد. از سوی دیگر، وضعیت لیبی، یکی از اعضای اوپک چشم‌‌‌‌‌انداز عرضه نفت را پیچیده‌‌‌‌‌تر کرده‌است. بزرگ‌ترین میدان نفتی این کشور موسوم به الشراره، به‌دلیل نگرانی‌های سیاسی و امنیتی، تولید خود را تقریبا متوقف کرده‌است. گزارش‌ها حاکی از آن است که تولید این میدان نفتی از ابتدای هفته، معادل حداقل ۵۰هزار بشکه در روز کاهش‌یافته و به ۲۱۰هزار بشکه رسیده‌است.
محرک‌های بالقوه قیمت نفت
در همین‌حال، چشم‌‌‌‌‌انداز درگیری بین رژیم صهیونیستی و ایران، زنجیره تامین نفت را به‌طور قابل‌توجهی مختل کرده‌است. تحلیلگران هشدار می‌دهند که هرگونه رویارویی احتمالی و مستقیم می‌تواند قیمت جهانی نفت را افزایش دهد. گزینه‌‌‌‌‌های بالقوه تلافی‌‌‌‌‌جویانه ایران می‌تواند دوباره قیمت نفت را صعودی کند. شبیه این موضوع در سال۲۰۱۹ میلادی و متعاقب حملات حوثی‌‌‌‌‌ها به تاسیسات نفتی عربستان‌سعودی مشاهده شد. از سوی دیگر، ایران می‌تواند تحریم‌های قبلی خود را برای ممانعت از صادرات نفت به متحدان رژیم صهیونیستی و همچنین خود این رژیم، توسط کشورهای اسلامی عضو اوپک گسترش دهد. بانک جهانی قبلا سناریوهایی را برای افزایش چشمگیر قیمت نفت در صورت درگیری ایران و رژیم صهیونیستی ترسیم کرده‌است. اگر اعضای اسلامی اوپک تحریم نفتی را علیه متحدان رژیم صهیونیستی اعمال کنند که یادآور بحران نفتی ۱۹۷۳ باشد، حتی ممکن است شوک قیمتی شدیدتری را در بازار جهانی انرژی شاهد باشیم.
نقش واشنگتن و پکن در بازار نفت
به‌رغم فشارها، هم ایالاتمتحده و هم چین-بازیگران اصلی با منافع متضاد در خاورمیانه- به دلایل اقتصادی داخلی خود، قیمت‌های پایین‌تر نفت را ترجیح می‌دهند. این علاقه مشترک می‌تواند به‌صورت بالقوه، به کاهش خطر وقوع نوسانات قیمتی بیشتر کمک کند. برای تامین نفت‌‌‌‌‌خام در بازار جهانی، جایگزین‌‌‌‌‌هایی نیز وجود دارد. درمیان تولیدکنندگان غیراوپک می‌توان از کشورهایی مانند مکزیک، قزاقستان، جمهوری‌آذربایجان و مالزی نام برد. این تولیدکنندگان غیراوپک در حال‌حاضر روزانه ۱۶میلیون و ۵۰۰هزار بشکه در مقایسه با ۲۸میلیون و ۷۰۰هزار بشکه نفت اوپک، صادر می‌کنند.
از اوپک‌پلاس چه خبر؟
ائتلاف اوپک‌پلاس که شامل روسیه نیز می‌شود، به‌رغم تلاش‌های کشورهای مصرف‌کننده برای تاثیرگذاری و کاهش قیمت‌ها، توانسته است ثبات نسبی قیمت را از طریق انسجام در تصمیمات و مصوبات خود حفظ کند، با این حال این سازمان با فشار فزاینده‌ای برای رسیدگی به نگرانی‌های زیست‌محیطی و گذار انرژی مواجه است. هیثم الغیس دبیرکل اوپک، هفته گذشته با انتشار مقاله‌‌‌‌‌ای در وب‌سایت اوپک نوشت؛ مخالف ایده قرارگرفتن منابع انرژی در یک بازی بی‌‌‌‌‌حاصل است. الغیس بار دیگر بر نقش ضروری نفت در حوزه‌های گوناگون، تاکید کرد. او نوشت؛ استفاده از نفت و فرآورده‌های نفتی در صنعت برق ضروری بوده و در قطعاتی مانند توربین‌‌‌‌‌های بادی، پنل‌‌‌‌‌های خورشیدی و لوازم الکتریکی مربوطه استفاده می‌شود. وی تاکید کرد خطرات زنجیره تامین برای فرآورده‌های نفتی باید پذیرفته شود و سرمایه‌گذاری در صنعت نفت برای تامین به‌موقع، ضروری است.
موضع اوپک این است که تمام منابع انرژی، از جمله نفت برای برآوردن نیازهای انرژی جوامع در آینده، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تضمین امنیت انرژی مورد‌نیاز خواهند بود. لازم به ذکر است طبق تحقیقات صورت‌‌‌‌‌پذیرفته، نفت آثار مثبت و منفی بسیاری بر اقتصاد کشورهای نفت‌خیز دارد. اکتشاف، تولید و استخراج نفت‌‌‌‌‌خام می‌تواند به‌صورت مستقیم، آلودگی هوا را افزایش داده و بر کیفیت زندگی بومیان منطقه اثر منفی داشته‌باشد. بر همگان روشن است که رابطه مستقیمی بین درآمدهای نفتی از یک‌سو و سطح انتشار دی‌‌‌‌‌اکسید‌کربن از سوی دیگر، در کشورهای تولید‌‌‌‌‌کننده نفت مانند اعضای اوپک وجود دارد. بر این اساس لازم است با توسعه سرمایه‌گذاری، از محل درآمدهای نفتی در زیرساخت‌های اقتصادی و به‌کارگیری تکنولوژی مناسب، آثار منفی نفت بر محیط‌زیست کاهش پیدا کند.
کنفرانس‌های اخیر تغییرات آب‌و‌هوایی سازمان ملل‌متحد در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، COP۲۷ در مصر و COP۲۸ در امارات‌متحده‌عربی، بر نیاز کشورهای عضو اوپک به تمرکز بر سوخت‌های پاک تاکید کرده‌است. برخی از اعضا از جمله عربستان‌سعودی و امارات، در حال‌حاضر در ابتکارات زیست‌محیطی مانند ابتکار آب و هوای نفت و گاز و برنامه‌هایی برای کاهش هدررفت گاز مشعل مشارکت دارند. درحالی‌که تنش‌ها در خاورمیانه ادامه دارد و جهان با نیاز فوری به انتقال انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اوپک خود را بر سر دوراهی جدی می‌بیند. این سازمان باید ایجاد ثبات فوری قیمت در بازار سوخت‌های فسیلی را با نگرانی‌های همیشگی زیست‌محیطی تعدیل کند، آن‌هم در شرایطی که بازار انرژی با نوعی چشم‌‌‌‌‌انداز ژئوپلیتیک پیچیده و مبهم روبه‌رو است.