دیدگاه رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی درباره خودکفایی در تولید بنزین
بزرگترین نقطه ضعف ایران رفع شد
نفیسه آفرین زاد
تحریم‌کنندگان امیدوار بودند که تحریم بنزین ما را در تنگنا قرار دهد
اخیرا سید مسعود میرکاظمی، وزیر نفت خبر از آغاز تولید ضربتی بنزین داخلی در 6 واحد پتروشیمی کشور اعم از «جم»، «برزویه»، «اراک»، «بوعلی»، «بندر امام» و «امیرکبیر» با کیفیت و عدد اکتان بالا داد که به موجب این اقدام و رسیدن ظرفیت روزانه تولید بنزین به 5/66 میلیون لیتر، نیاز کشور به واردات بنزین، رفع و صرفا به منظور افزایش ذخایر بنزین، حجم کمی از این محصول وارد کشور می‌شود که البته آن هم مربوط به خریدهای قبلی است.
این مقام مسوول همچنین اعلام کرده بود که با برنامه ریزی‌های انجام شده، تا پیش از پایان سال، 17 میلیون لیتر نیز به ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه‌های کشور افزوده می‌شود.
اما در این بین، آنچه در نظر برخی کارشناسان در مورد این اقدام ضرب‌الاجلی بلند شده از پس قطعنامه‌های اخیر، مورد توجه قرار گرفته، مواردی چون این است که «آیا اساسا تولید بنزین در داخل که موضوع برخورداری آن از استانداردهای لازم خود بحثی مجزا و قابل تامل است، توجیه اقتصادی دارد؟» و اینکه «اگر محصولات پتروشیمی به تولید بنزین اختصاص پیدا کنند، احتمال کمرنگ شدن خط صادرات این محصولات که هم‌اکنون پایگاه محکمی در بازارهای هدف خود دارند، تا چه میزان قوی خواهد بود؟»
پیرو این موضوع، گفت و گویی با سید حمید حسینی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی انجام دادیم که معتقد است: «اختصاص محصولات پتروشیمی به تولید بنزین می‌تواند صادرات محصولات پتروشیمی را حداقل دو و حداکثر سه میلیارد دلار کاهش دهد، اما به طور همزمان، حجم و ارزش ریالی واردات بنزین ما بیش از این میزان کاهش خواهد یافت و از این رو، تولید بنزین در داخل، اقدامی توجیه‌پذیر از منظر اقتصادی است.»
وزارت نفت در راستای تامین نیاز داخل و مدیریت آثار تحریم در بخش خرید و حمل‌و‌نقل بنزین، به تولید بنزین با بهره‌گیری از محصولات واحدهای پتروشیمی نظیر اورتازایلین، پارازایلین، رافینت و بنزن اقدام کرده است. پرسش مطرح این است که آیا اساسا تولید بنزین در داخل که خود هزینه‌های مختصری دارد، از توجیه اقتصادی لازم برخوردار است؟
کارشناسان با بررسی قیمت‌های خرید بنزین و هزینه تولید در داخل کشور معتقدند که قیمت تمام شده بنزین تولید داخل در مقایسه با بنزین وارداتی مقرون به صرفه‌تر است؛ ضمن اینکه شرکت نفت با این اقدام گامی در راستای حل مشکلات واحدهای پتروشیمی از منظر صادرات، حمل‌و‌نقل و انتقال ارز برداشته است.
ضمنا با توجه به کاهش فشار بر وزارت نفت در مورد واردات بنزین، شرکت نفت قادر است در شرایطی مساعد و «با موقعیتی برتر» پیگیر خرید و واردات بنزین به منظور ذخیره‌سازی لازم باشد. شرایطی که در آن، واحدهای پتروشیمی و پخش و پالایش نیز، به انجام وظایف خود مشغول می‌شوند و مجموعا دغدغه تولید بنزین و تامین بازار داخلی آن به نحو مطلوبی کاهش می‌یابد.
همچنین با توجه به این که پس از اعلام تحریم‌ها و به تبع، کاهش همکاری شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی در حمل بنزین به کشور، قیمت این محصول در منطقه و حتی در کشورهایی نظیر ترکمنستان و آذربایجان، شدیدا افزایش یافت، هم‌اکنون با اقدامات صورت گرفته در راستای تولید بنزین داخلی، کشور قادر خواهد بود کسری بنزین داخلی مورد نیاز را با قیمتی معقولانه‌تر جبران کند.
با در نظر گرفتن مجموع این مباحث، می‌توان تولید بنزین داخلی را اقدامی با توجیه‌پذیری اقتصادی دانست.
پرسشی که در این بین مطرح می‌شود، این است که آیا اختصاص محصولات پتروشیمی به تولید بنزین، به کاهش حجم تولید این محصولات و حتی توقف احتمالی خط تولید آنها منجر نخواهد شد؟ و اگر پاسخ مثبت است، آیا این امر بر بازار صادرات این محصولات و به تبع، بر اقتصاد نفتی ما، تبعات منفی نخواهد داشت؟
به واقع در این زمینه، سوءبرداشت‌هایی در مجامع عمومی صورت گرفته است.
باید گفت که اساسا قرار نیست واحدهای پتروشیمی تولید‌کننده بنزین باشند، بلکه این واحدها، محصولاتی را همچون اورتازایلین، پارازایلین، رافینت و بنزن تولید می‌کنند و سپس، به شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تحویل می‌دهند. آن شرکت نیز به عنوان تولید‌کننده «نفتا»، اقدام به تولید بنزین با «بلندینگ» این محصولات می‌کند. از سویی، این محصولات پتروشیمی عمدتا صادراتی هستند، اما با توجه به مشکلاتی که در حال حاضر برای صادرات در بخش حمل‌و‌نقل و انتقال ارز وجود دارد، این امکان برای مجتمع‌های پتروشیمی به وجود آمده که این محصولات را با قیمت صادراتی، به شرکت پالایش و پخش بفروشند تا آن شرکت نسبت به تولید بنزین اقدام کند.
در عین حال می‌توان ارزیابی کرد که اگر چه اختصاص محصولات پتروشیمی به تولید بنزین می‌تواند صادرات این محصولات را حداقل دو میلیارد دلار کاهش دهد، اما به طور همزمان، حجم و ارزش واردات بنزین کشور، بیش از این میزان، کاهش خواهد داشت و از این رو، منابع ارزی داخلی از این نظر آسیب نخواهد دید.
اما آیا تولید بنزین به روشی که هم‌اکنون در پیش گرفته شده، یعنی «بلندینگ» همواره پاسخگوی نیازها خواهد بود؟
خیر. ما نمی‌توانیم برای همیشه با روش «بلندینگ» تولید‌کننده بنزین باشیم، بلکه باید بتوانیم در پالایشگاه‌ها، ظرفیت‌سازی و بنزین را در داخل پالایشگاه‌ها تولید کنیم؛ چرا که این اقدام هم از نظر اقتصادی به صرفه‌تر است و هم بنزین تولیدی، از استانداردهای بهتری برخوردار خواهد بود.
ضمن اینکه با استفاده از این روش، احتمال ایجاد کمبود خوراک برای برخی واحدهای پتروشیمی نیز وجود دارد. اگرچه خوشبختانه، با اقدامات اخیر شرکت نفت در راستای خارج کردن مجتمع بوعلی به عنوان یکی از تولید‌کنندگان رافینت و HDH از طرح تولید بنزین، مشکل خوراک این واحدها نیز برطرف شده است.
در هر حال شرکت نفت تلاش می‌کند که با امتیاز تولید بنزین و کاهش فشارهای وارده برای تامین این محصول، واردات بنزین مورد نیاز برای تامین کسری بازار را نیز با شرایط مطلوب‌تر انجام دهد.
طبق اعلام وزارت نفت، تولید بنزین در طرح ضربتی تولید این محصول، بر خلاف گذشته، با عدد اکتان بالا صورت خواهد گرفت. از چه روشی در این زمینه استفاده خواهد شد؟ و آیا بنزین تولیدی از استانداردهای لازم برخوردار خواهد بود؟
بنزینی که ما در پالایشگاه‌ها تولید می‌کنیم، دارای عدد اکتان 87 است که در این بین، بنزین سوپر 95 وارداتی را با اکتان 87 تولید پالایشگاه‌های خودمان مخلوط می‌کنیم و بنزین با عدد اکتان 91 یا 92 به دست می‌آید.
در این بین البته، محصولات مجتمع‌های پتروشیمی تولید‌کننده مواد اولیه دارای کیفیت یکسان نیستند؛ چرا که برخی این توان را دارند که محصول را با اکتان بالا تولید کنند و برخی از این توان برخوردار نیستند، اما در مجموع به نظر نمی‌رسد که این موضوع، مساله ساز باشد، زیرا این بحث با مدیریت وزارت نفت تا حدی کنترل شده و امیدواریم که کار در شرایط بهتری نیز ادامه پیدا کند.
در مورد موضوع استاندارد بودن بنزین تولیدی و بحث‌های محیط زیستی آن نیز باید گفت که این موضوع، باید توسط استاندارد و محیط زیست پیگیری شود، اما به اعتقاد من، قطعا کیفیت و استاندارد بنزین تولیدی در پالایشگاه‌ها از بنزین تولیدی حاصل از مخلوط کردن محصولات نفتی، بالاتر است.
خودکفایی ایران در تولید بنزین چگونه به عبور ما از شرایط تحریم کمک خواهد کرد و اساسا این اقدام چه تاثیراتی بر اقتصاد داخلی، جایگاه ما در اقتصاد جهانی و نهایتا، تعامل ما با سایر کشورها که متضمن افزایش هزینه‌های ما در تامین سوخت به جهت تحریم واردات بنزین هستند، بر جای خواهد گذاشت؟
تحریم‌کنندگان امیدوار بودند که تحریم بنزین بتواند ما را در تنگنا قرار دهد؛ چرا که آنها اساسا، با واردات سالانه 5 تا 6 میلیارد دلاری که ایران انجام می‌دهد، «بزرگترین نقطه ضعف ما را کمبود بنزین می‌دانستند»، اما با تمهیدات اندیشیده شده، به نظر می‌رسد که معضل تحریم را به خوبی پشت سر خواهیم گذاشت.
همچنین، باید توجه داشت که ما در شرایط کنونی، یا باید بنزین را وارد کنیم، یا باید مصرف داخلی این محصول را روزانه بیست میلیون لیتر کاهش دهیم. حال با توجه به اینکه زمینه‌سازی برای تحقق کاهش مصرف بنزین به میزان مطلوب، اقدامی زمان‌بر است، تصور می‌کنم که باید از دستیابی به ظرفیت تولید بنزین که دور از ذهن بدخواهان بوده، خوشحال باشیم.
اقدامی که قطعا محکم‌کننده پایگاه ایران در اقتصاد جهان که یکی از پایه‌های اصلی اش، تامین سوخت و بنزین است، خواهد بود.
آیا اقدام ایران در تولید بنزین به واقعی‌تر شدن قیمت‌های پایه فروش این محصول نیز منجر می‌شود؟
در پاسخ به این پرسش، به پیشینه مشکلی که برای خرید بنزین در جنوب برای ما ایجاد شد، بر می‌گردم. زمانی که ما در خرید بنزین در جنوب به مشکل برخوردیم، به طور همزمان در ترکمنستان، صرفا ظرف یک هفته، قیمت فروش بنزین از قیمت مدیترانه (30- ) دلار به (30+) دلار افزایش پیدا کرد. بدین معنی که طی مدت مذکور، 60 دلار به قیمت فروش بنزین افزوده شد.
همین اتفاق در جنوب نیز برای ما رخ داد. یعنی ما بنزین را به قیمت نفتای (75+) دلار می‌خریدیم، اما پیشنهاد نفتای (150+) دلار داشتیم.
حال با این اقدام مثبتی که در راستای تولید بنزین انجام شده، به نظر می‌رسد که قیمت‌های منطقه‌ای فروش بنزین به قیمت‌های اولیه برگردد تا ما در شرایط دوری از بحران و خارج از فشار، به بازار بنزین برگردیم و خرید لازم را انجام دهیم.
در مجموع تغییر سمت و سوی خط تولید پالایشگاه‌ها به سمت بنزین چه باری را بر دولت وارد خواهد کرد؟
قطعا این امر برای شرکت نفت به صرفه است و بارهای قبلی را از دوششان برمی‌دارد.
این به صرفه بودن از اینجا ناشی می‌شود که ارزش افزوده بنزین برای شرکت نفت، 30 درصد یعنی حدود یک هزار دلار تمام می‌شد، اما در شرایط تولید بنزین در داخل، واحدهای پتروشیمی محصولاتی را تولید می‌کنند که پالایش و پخش، خریداری، در پالایشگاه بندرعباس و آبادان، بلندینگ و از طریق خط لوله، وارد بازار می‌کند که البته این فرآیند هزینه حمل‌و‌نقل از عسلویه به پالایشگاه و پنج دلار هم هزینه تولید را به همراه دارد.
در مجموع و با ارزیابی همه موارد باید گفت تولید داخلی بنزین بسیار به صرفه‌تر از واردات آن است و قطعا خودکفایی ایران در این زمینه به رشد اقتصاد ملی کمک خواهد کرد.