سهم بالای ایران در انتشار کربن

نشست بیستم کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران با حضور سمیه رفیعی، عضو هیات رئیسه، رئیس فراکسیون محیط زیست و سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی، نمایندگانی از سازمان حفاظت محیط زیست و جمعی از فعالان اقتصادی برگزار شد. در این جلسه، ضرورت‌های حضور ایران در کاپ29 تشریح شد که قرار داشتن ایران در بین کشورهای اصلی تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای با وجود تولید ناخالص داخلی پایین، سهم پایین انرژی‌های تجدیدپذیر از سبد انرژی کشور، مصرف غیربهینه انرژی و سوخت‌های فسیلی در کشور، سهم بالای انتشار کربن و نبود برنامه‌های مشخص در دولت و بخش خصوصی برای کاهش انتشار آن از جمله مهم‌ترین دلایل مطرح شده بود.

در ابتدا رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران با اشاره به دستورات این نشست از جمله بررسی بازار کربن بخش خصوصی، حضور ایران در کاپ29 و برگزاری همایش مشترک هوای پاک با مشارکت مجلس، سازمان حفاظت محیط زیست و بخش خصوصی، نسبت به عدم تصمیم‌گیری به موقع و نبود برنامه دقیق برای حضور در کاپ 29 توسط دولت، به‌رغم ضرورت حضور ایران در این همایش انتقاد کرد.

به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، سعید تاجیک گفت: چرا دولت و به خصوص وزارت خارجه به‌صراحت اعلام نمی‌کنند که آیا می‌خواهیم از این فرصت استفاده کنیم یا نه؟ امیدواریم با حضور نمایندگان مجلس و سازمان حفاظت محیط زیست در این جلسه و بحث و بررسی این موضوع، پیگیری‌ها برای تصمیم‌گیری نهایی صورت گیرد و نتیجه مطلوب حاصل شود.

تاجیک همچنین از نامه‌نگاری اتاق تهران با دولت و رئیس‌جمهور خبر داد که به واسطه این نامه، خواسته بخش خصوصی مبنی بر تصمیم‌گیری درباره حضور در رویداد کاپ29 اعلام می‌شود. این مکاتبه از آن جهت انجام گرفته است که برای حضور پررنگ و موثر ایران در این رویداد، برنامه‌ریزی شایسته‌ای صورت گیرد.

در ادامه، نمایندگان مجلس حاضر در جلسه و نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کردند که جلسات جداگانه‌ای طی هفته پیش رو، در این دو نهاد برگزار خواهد شد و به احتمال بسیار، نظر دولت برای حضور یا عدم حضور در اجلاس کاپ 29 مشخص خواهد شد.

وضعیت بازار کربن بخش ‌خصوصی

در ادامه این جلسه، بررسی وضعیت بازار کربن بخش‌خصوصی در دستور کار قرار گرفت و در این بخش، پلتفرم «آپام» معرفی شد؛ نرم‌افزاری که به کسب‌وکارها و افراد این امکان را می‌دهد تا ردپای کربن خود را کاهش دهند و تأثیر واقعی در مبارزه با تغییرات آب و هوایی بگذارند. بر اساس توضیحاتی که طراحان این پلتفرم ارائه کردند، این فرآیند از طریق یک مسیر چهار مرحله‌ای شامل محاسبه انتشار کربن، انتخاب پروژه جبران، جبران انتشار کربن و مسیر نت زیرو انجام می‌شود. شرکت‌ها می‌توانند تمامی مراحل محاسبه، خرید، فروش و دیگر امور مربوط به کربن سالانه شرکت خود را از طریق یک داشبورد مدیریت کنند. در پایان نیز این امکان به آنها داده می‌شود که در بازار کربن، اعتبار آزاد کربن خود را خرید و فروش کنند.

رئیس گروه انرژی و مسئول توسعه نظام MRV در بازار کربن نیز گزارشی از روند حضور ایران در بازار کربن ارائه کرد و گفت: مجلس و دولت برای راه اندازی بازار کربن تلاش بسیاری کرده اند و در حال حاضر حضور در بازارهای داوطلبانه بین‌المللی و داخلی در حوزه کربن جزو برنامه‌های اجرایی قرار گرفته است.

به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، گلناز پورعابدین ادامه داد: البته در حال حاضر فقط می‌توانیم سمت تقاضا را فعال کنیم؛ چرا که برای فعال شدن همه‌ی بخش‌ها به مصوبه بالادستی نیاز داریم. لایحه حضور در بازار داوطلبانه کربن هم به مجلس ارائه شده اما‌ هنوز به تصویب نرسیده است. بنابراین، در حال حاضر دست ما برای فعال کردن بخش عرضه بسته است و برای اجرایی شدن آن، یک قانون بالادستی که خاصیت تنبیهی و تشویقی داشته باشد، نیاز است.

او گفت: هر شرکت و کارخانه‌ای می‌تواند در بازار داوطلبانه بین‌المللی حضور داشته باشد اما این امر، مستلزم آن است که یک سری اطلاعات از کشور خارج شود که باید روی خروج این اطلاعات از کشور، نظارتی وجود داشته باشد. اما در مجموع تا زمانی که یک قانون بالادستی در ارتباط با حضور در بازار کربن وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار پیشرفت زیادی داشت.

ایرادات حضور ایران در cop28

در بخش دیگری از این جلسه، آزاده انتظاری، مشاور کمیسیون گزارشی را از رویداد کاپ28، ایرادات حضور ایران در دوره قبلی و انتظارات برای دوره پیش رو ارائه کرد. براساس آنچه در این گزارش آمده بود، بیست و هشتمین کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۲۳ سازمان ملل متحد که به عنوان کاپ28 نامیده می‌شود، از ۳۰ نوامبر تا ۱۲ دسامبر ۲۰۲۳ در اکسپو دبی برگزار شد. این کنفرانس سالانه از زمان اولین توافق‌نامه آب و هوای سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ به طور مستمر برگزار شده است تا‌ دولت‌ها در مورد سیاست‌هایی برای محدود کردن افزایش دمای جهانی و انطباق با تأثیرات مرتبط با تغییرات آب و هوایی توافق کنند.

انتظاری گفت: هدف اصلی این کنفرانس جلوگیری از 1.5 درجه افزایش دمای کره زمین از طریق 3 برابر کردن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر و دوبرابر کردن راندمان انرژی تا سال 2030 بود که در آن، 236 رویداد جانبی، بیش از 1000 نشست، 110 غرفه نمایشگاهی اعضای ناظر، 311 پاویون کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برگزار شد و 85 هزار نفر از منطقه آبی در دوره قبلی شرکت کردند که نشان از اهمیت حضور در دوره پیش‌رو دارد.

مشاور کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران سپس به برخی از تعهدات کاپ 28 پرداخت که شامل تصویب ایجاد صندوق بین‌المللی ضرر و زیان، تعهد به گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر با هدف 3 برابر کردن ظرفیت آن تا سال 2030، تعهد بیش از 60 کشور به کاهش انتشارات ناشی از سیستم‌های سرمایشی، ارائه کمک‌های فوری پس از فاجعه و تعهد 50 شرکت نفت و گازی برای به صفر رساندن انتشار گاز متان و فلر تا سال 2030 می‌شود.

او جزئیاتی را درباره کاپ29 ارائه کرد که براساس آن، کنفرانس بعدی آب و هوای سازمان ملل متحد در سال 2024 قرار است از 11 تا 24 نوامبر (21 آبان تا 4 آذر 1403) در باکو آذربایجان که در مرز اروپای شرقی و غرب آسیا قرار دارد، برگزار شود. این کنفرانس در پنج حوزه‌ کلیدی آب، طبیعت، غذا، کربن‌زدایی و سازگاری با تغییرات آب و هوایی برپا خواهد شد و یکی از مهم‌ترین کنفرانس‌های بین‌المللی مستمر در حوزه‌ کنوانسیون تغییرات اقلیم سازمان ملل به شمار می‌آید.

ضرورت حضور ایران در کاپ29 چیست؟

آزاده انتظاری در ادامه اطلاعاتی از شاخص‌های زیست محیطی ایران ارائه کرد و گفت: کشور ما از نظر شاخص‌های توسعه پایدار امتیاز 69.1 را کسب کرده و دارای رتبه جهانی 86 بوده و در بین 9 کشور منطقه در پله چهارم ایستاده است که شرایط مناسبی نیست. از نظر شدت انرژی نیز ایران در رتبه 86 جهانی قرار گرفته و از منظر بهره‌گیری از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر نیز رتبه 190 را در جهان و رتبه چهارم را در منطقه کسب کرده است. از نظر اقدامات مرتبط با آلودگی هوا نیز شرایط مساعد نیست و رتبه ما در جهان 23 و در منطقه 6 است.

او با اشاره به اینکه مسایل مرتبط با آب، طبیعت، غذا، کربن‌زدایی و سازگاری با تغییرات آب و هوایی جز اهداف کنفرانس کاپ29 است و کشور ما نیز با آنها دست به گریبان است، گفت: به طور طبیعت مشارکت جمهوری اسلامی ایران می‌تواند دستاوردهایی را برای کل منطقه‌ قفقاز و قفقاز جنوبی و منطقه‌ اوراسیا به همراه داشته باشد.

انتظاری در ادامه، ضرورت حضور ایران در کاپ29 را برشمرد که قرار داشتن ایران در بین کشورهای اصلی تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای به‌رغم تولید ناخالص داخلی پایین، سهم پایین انرژی‌های تجدیدپذیر از سبد انرژی کشور، مصرف غیربهینه انرژی و سوخت‌های فسیلی در کشور، سهم بالای انتشار کربن و نبود برنامه‌های مشخص در دولت و بخش خصوصی برای کاهش انتشارات، عدم بهره‌برداری از وام‌ها و صندوق‌های بین‌المللی در حوزه پروژه‌های محیط‌زیستی، عدم بهره‌برداری بخش خصوصی از بورس کربن‌ و تعاملات ناکافی دولت با سایر کشورها برای رفع موانع فعالیت بخش خصوصی در حوزه محیط زیست از جمله این موارد بود.

انتظاری توضیح داد که بخش خصوصی نیز در راستای حضور در این رویداد، اقداماتی از قبیل انعقاد تفاهم‌نامه میان اتاق‌های بازرگانی تهران و ایران، تشکیل کارگروه کاپ29 متشکل از کمیسیون‌های انرژی، محیط زیست، توسعه پایدار و کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی، مکاتبه روسای اتاق‌های ایران و تهران با رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، مذاکره و مکاتبه با پتروشیمی‌ها و دریافت پروژه‌های کاهش انتشار کربن با حمایت انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی و فدراسیون صنعت نفت و مکاتبه با سازمان حفاظت محیط زیست را انجام داده است.

همچنین، معاون امور بین‌الملل کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست سخنان خود را با اشاره به اهمیت کاپ29 آغاز کرد و گفت: رویداد کاپ یکی از مهم‌ترین رویدادهای دنیاست و ایران به‌‌رغم همه محدودیت‌ها و تحریم‌ها حضور فعالی در دوره‌های پیشین داشته است. موضوعاتی که در این جلسه مطرح شد برای سازمان‌ حفاظت محیط زیست هم دغدغه بوده و خوشحالیم که بخش خصوصی نیز در این زمینه فعال شده است.

ساناز ثابتی در ادامه، برنامه سازمان محیط زیست را برای کاپ29 تشریح کرد و اعلام کرد که به محض دریافت پاسخ وزارت امور خارجه، جلسه‌ای برای هماهنگی و برنامه‌ریزی بین بخش‌های مختلف دولت و بخش خصوصی در هفته آینده برگزار خواهد کرد.

حضور نداشتن بهتر از حضور ضعیف داشتن است

در ادامه این جلسه، سمیه رفیعی، نماینده مردم تهران و رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس طی سخنانی، نسبت به اظهارات فعالان بخش خصوصی در خصوص توانایی کشور در محاسبه کربن ابراز امیدواری کرد و گفت: به صورت جدی به دنبال پیگیری و اجرای قوانینی در مجلس هستیم که بتواند هم برای محیط زیست و هم برای آحاد جامعه موثر باشد.

او در خصوص حواشی حضور در کاپ 28 گفت: به دلیل آن که در دوره‌های پیشین ایران حضور ضعیفی داشت، نظر حاکمیت این بود که حضور نداشتن بهتر از حضور ضعیف داشتن است. در کاپ 28 که در امارات برگزار شد، رایزنی‌ها و مذاکرات بسیاری در مجلس صورت گرفت؛ از این نظر که منافع مشترکی با کشور برگزارکننده وجود داشت. همان‌طور که در خصوص برگزاری کاپ29 در آذربایجان منافعی وجود دارد.

این عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس در ادامه گفت: در خصوص حضور در کاپ29 من در حال تلاش هستم که هفته آینده یک جلسه با حضور نهادها و سازمان‌های تصمیم‌گیر برگزار شود که به نتیجه مطلوب ختم شود و از نمایندگان بخش خصوصی هم می‌خواهم که در این مسیر قول همراهی و مشارکت بدهند.

ارزیابی اجرای قانون هوای پاک

اعضای کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران در ادامه نشست خود، برگزاری همایش قانون هوای پاک را به بحث و بررسی گذاشتند. در این جلسه، گزارشی از پیشرفت اجرای قانون هوای پاک ارائه شد که براساس آن، 39 درصد بندهای این قانون ضعیف اجرا شده‌، 30.5 درصد اجرای متوسط و 30.5 درصد اجرای خوب داشته‌اند.

در این جلسه همچنین به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در ارتباط با دلایل عدم اجرای کامل قانون هوای پاک‌ اشاره شد که کمبود منابع مالی، در اولویت نبودن مساله آلودگی هوا، عدم وجود نظارت کافی و موثر، ناهماهنگی بین دستگاه‌های مجری و عملکرد جزیره‌ای و تفسیر شخصی از متون قانون به عنوان مهمترین عوامل آن عنوان شده است.

در ادامه این گزارش، برخی معضلات زیست محیطی در ارتباط با منابع متحرک و منابع ثابت مورد اشاره قرار گرفت و راهکار پیشنهادی کمیسیون برای برون‌رفت از این وضعیت با عنوان «هم‌گرایی اقتصاد و محیط زیست» اعلام شد. در تشریح این راهکار چنین عنوان شد که بهره‌وری یک سیستم حکمرانی محیط ‌زیستی، در درجه اول تابع بهره‌وری سیستم حکمرانی جامعه در ابعاد کلان با نقش‌آفرینی حاکمیت، شهروندان و بخش خصوصی است. بهبود عملکرد محیط‌ زیستی کشور در سایه رشد بهره‌وری رخ ‌می‌دهد و این امر نیازمند افزایش درجه آزادی اقتصاد کشور به منظور کاهش ریسک کسب‌ وکارها، ایجاد ثبات نسبی، گسترش فضای رقابتی و برقراری ارتباط با اقتصاد جهانی است. بنابراین، این چنین ‌می‌‌توان با همگرا کردن فعالیت‌‌های اقتصادی و محیط‌ زیستی، امکان بهره‌گیری و گذار از حکمرانی دستوری (Command and Control) را به حکمرانی مبتنی بر بازار(Market Based) در محیط‌زیست کشور محقق کرد.

پس از ارائه این گزارش و راهکارهای پیشنهادی مقرر شد که جلسات، هماهنگی‌ها و مکاتبات لازم برای برگزاری همایش هوای پاک به صورت مشترک بین اتاق بازرگانی تهران و بخش خصوصی، مجلس و سازمان حفاظت محیط زیست انجام شود.