تنش‌های اخیر در خاورمیانه بار دیگر نگرانی‌هایی را درباره امنیت انرژی و تاثیرات آن بر بازار جهانی نفت ایجاد کرده‌است. درحالی‌که تنش‌های بین ایران و اسرائیل یکی از رویدادهای مهمی بود که منجر به افزایش بهای نفت شد، این تنها بخشی از یک تصویر بزرگ‌‌‌‌‌تر است. سایر عوامل کلیدی در این منطقه و همچنین نقش قدرت‌های جهانی در پشت صحنه، باعث شده‌اند که قیمت نفت نسبت به این رویداد تنها افزایش محدودی را تجربه کند.
افزایش حدود ۳درصدی قیمت نفت پس از به اوج رسیدن مناقشات نشان می‌دهد که بازارها هنوز به‌طور کامل درگیر یک بحران بزرگ انرژی نشده‌‌‌‌‌اند. با وجود تشدید درگیری‌های منطقه‌ای، عوامل دیگری نیز بر رفتار بازار تاثیرگذار بوده‌اند. در حقیقت، به‌نظر می‌رسد که بازار نفت بیشتر به امکان ادامه جریان نفت از منطقه خاورمیانه تمرکز‌کرده تا افزایش خشونت‌های نظامی. بیشترین نگرانی در بازارهای جهانی نفت به احتمال اختلال در جریان نفت خاورمیانه به‌ویژه در خلیج‌فارس و دریای عمان بازمی‌‌‌‌‌گردد. ایران، با اینکه تنها ۱.۵درصد از نفت جهان را تامین می‌کند، توانایی تهدید جریان جهانی نفت را از طریق مسدود‌کردن تنگه هرمز دارد؛ تنگه‌‌‌‌‌ای که بیش از ۲۱درصد از نفت جهان از آن عبور می‌کند. هرگونه تهدید علیه این تنگه می‌تواند به‌راحتی قیمت نفت را به بالای ۱۵۰ دلار در هر بشکه برساند.
تاثیر کشورهای منطقه
علاوه بر ایران و اسرائیل، سایر بازیگران منطقه‌ای همچون عربستان و امارات نیز نقش مهمی در پایداری بازار نفت دارند. عربستان که یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت است، به‌وضوح تمایلی به ایجاد اختلال در بازار جهانی نفت ندارد. این کشور، بهرغم منافع اقتصادی از افزایش قیمت‌ها، نمی‌خواهد شاهد بی‌‌‌‌‌ثباتی و جنگ گسترده‌ای باشد که می‌تواند اهداف دیپلماتیک و اقتصادی بلندمدتش را تحت‌تاثیر قرار دهد. در سال‌های اخیر، عربستان تلاش‌هایی برای بهبود روابط خود با اسرائیل داشته و یکی از اولویت‌های اصلی دولت جو بایدن رئیس‌جمهور فعلی آمریکا نیز پیشبرد این روابط است. هرچند که حملات اخیر اسرائیل به لبنان و تنش‌های جاری احتمال تحقق این هدف را کمرنگ کرده، اما دولت عربستان همچنان تمایل به همکاری و ثبات منطقه‌ای دارد، به‌همین‌دلیل هرگونه بحران نفتی در منطقه می‌تواند به‌شدت به اولویت‌های عربستان و سایر کشورهای منطقه ضربه بزند.
نقش قدرت‌های جهانی
نقش قدرت‌های جهانی در این بحران نباید نادیده گرفته شود. ایالات‌متحده، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متحدان اسرائیل، به‌شدت در تلاش است تا از وقوع یک بحران نفتی جلوگیری کند؛ چراکه وقوع جنگ منطقه‌ای در شرایط حاضر، قیمت بنزین را در آستانه انتخابات آمریکا بالا خواهد برد و این موضوع به نفع هیچ‌یک از داوطلبان انتخاباتی نیست. این کشور که به حمایت نظامی و دیپلماتیک از اسرائیل می‌پردازد، همزمان فشارهایی را بر اسرائیل وارد می‌کند تا آن را از حمله به تاسیسات نفتی ایران بر حذر دارد. با وجود اینکه چنین حمله‌‌‌‌‌ای می‌تواند اقتصاد ایران را تا حدی تحت‌تاثیر قرار دهد، پیامدهای جهانی آن، از جمله افزایش شدید قیمت نفت، باعث می‌شود که ایالات‌متحده خواستار خویشتنداری اسرائیل در این زمینه باشد. در سوی دیگر، چین نیز به‌عنوان یکی از خریداران اصلی نفت ایران، علاقه‌‌‌‌‌مند به حفظ ثبات در منطقه است. چین که بخش عمده‌ای از نفت خود را از ایران و روسیه خریداری می‌کند، نمی‌خواهد شاهد اختلال در جریان نفت از منطقه باشد. از آنجا که چین منبع اصلی درآمدهای نفتی ایران به‌شمار می‌رود، می‌تواند از نفوذ خود بر تهران برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها استفاده کند، به‌همین‌دلیل چین یکی از بازیگران مهمی است که ممکن است بتواند مانع از وقوع یک بحران گسترده در بازار نفت شود.
تاریخ خاورمیانه و نفت
در طول تاریخ، نفت منطقه خاورمیانه بهرغم جنگ‌‌‌‌‌ها و بحران‌های متعدد، همیشه جریان داشته‌است. جنگ ایران و عراق در دهه۱۹۸۰، تهاجم آمریکا به عراق در سال۲۰۰۳ و درگیری‌های داخلی در لیبی و سوریه، همگی نمونه‌‌‌‌‌هایی از این هستند که بهرغم ناآرامی‌های شدید، جریان نفت در منطقه هیچ‌وقت قطع نشده‌است و احتمالا نخواهد شد. به‌نظر می‌رسد که درگیری‌های کنونی نیز از همین الگو پیروی خواهند کرد و نفت همچنان به بازارهای جهانی خواهد رسید، با این حال پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها درباره آینده خاورمیانه و بازار نفت همیشه پیچیده و نامطمئن بوده‌است، درحالی‌که ممکن است ایران و اسرائیل درگیر یک جنگ تمام‌عیار نشوند، احتمال ادامه تنش‌ها و تحرکات نظامی همچنان بالاست. این تنش‌ها می‌تواند منجر به نوسانات بیشتر در بازار نفت شود، اما به‌نظر می‌رسد که جریان پایدار نفت از منطقه همچنان اولویت اصلی بازیگران منطقه‌ای و جهانی خواهد بود.
آیا بحران بزرگ‌‌‌‌‌تری در راه است؟
بازار جهانی نفت به‌دقت تحولات خاورمیانه را رصد می‌کند، اگرچه احتمال وقوع یک بحران نفتی بزرگ به دلیل تنش‌های جاری وجود دارد، اما به‌نظر می‌رسد که تمامی بازیگران اصلی منطقه و جهان در تلاش برای جلوگیری از آن هستند. درحالی‌که ممکن است قیمت نفت در کوتاه‌مدت به دلیل تنش‌ها نوسان داشته‌باشد، اما احتمال وقوع یک بحران بزرگ نفتی که قیمت‌ها را به سطوح بسیار بالا برساند، هنوز کم است، اگرچه پیش‌بینی‌های دقیق در مورد آینده بازار نفت در خاورمیانه همیشه چالش‌‌‌‌‌برانگیز بوده‌اند، به‌نظر می‌رسد که جریان نفت، همچنان از میان جنگ‌‌‌‌‌ها و بحران‌های متعدد قطع نخواهد شد. با توجه به پیچیدگی‌های موجود در خاورمیانه و نقش قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی، نمی‌توان به‌‌‌‌‌سادگی نتیجه‌‌‌‌‌گیری کرد که یک بحران نفتی بزرگ در راه است یا نه. احتمالا درگیری‌ها و تنش‌ها ادامه خواهدداشت و این مساله می‌تواند به نوسانات بیشتر در قیمت نفت منجر شود، اما آنچه تاکنون مشهود است اینکه همه بازیگران اصلی- از جمله ایران، اسرائیل، آمریکا و حتی چین- تمایلی به‌وقوع یک بحران فراگیر در بازار انرژی ندارند، با این حال هرگونه تحول غیرمنتظره در منطقه می‌تواند بازار را به سمت پیش‌بینی‌های نامشخص سوق دهد. با توجه به فشارهای سیاسی و اقتصادی، تصمیم‌گیری‌های سریع و دقیق از سوی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای نقش تعیین‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌ای در جلوگیري از وقوع یک بحران بزرگ خواهدداشت.