ایجاد بازار مشترک 20 میلیارد دلاری

اتحادیه گمرکی اوراسیا سال­ها پس از فروپاشی شوروی و تجربیات مختلف همگرایی که کشورهای پسا شوروی آن را تجربه کرده­ اند، اکنون جدیدترین و مهم‌ترین روند همگرایی در منطقه پسا شوروی است. اتحادیه گمرکی اوراسیا در سال 2010 ایجاد شد و در سال 2015 وارد مرحله اتحادیه اقتصادی اوراسیا گردید. گسترش پدیده جهانی‌شدن اقتصاد سبب شد تا روابط و همکاری کشورها در جهت تحصیل منافع در قالب همکاری­ های منطقه­ ای در دستور کار بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه به ­ویژه کشور ایران قرار گیرد. تعامل با اتحادیه اقتصادی اوراسیا ایران را در ایجاد زمینه ­های لازم برای تجارت ترجیحی و همگرایی اقتصادی با خود مشتاق نموده است.
تجارت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اهمیت آن
از لحاظ جغرافیایی و سیاسی به سرزمین نسبتا پهناوری که دو قاره اروپا و آسیا را به هم ارتباط می دهد و البته مرز مشخصی هم نمی توان برای آن ارائه داد ” اوراسیا ” می گویند. این منطقه که در بسیاری از کشورها به عنوان یک قاره مجزا شناخته می شود، بیشتر بر اساس یک تقسیم بندی تاریخی و فرهنگی به وجود آمده است. بر این اساس، پنج کشور روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان به عنوان اعضای اصلی از سال 2015، اتحادیه اقتصادی را با همین نام یعنی اتحادیه اوراسیا تاسیس کردند تا در زمینه سیاست ‌گذاری اقتصاد کلان و مهاجرت نیروی کار، قوانینی را برای تجارت آزاد و امضای موافقت ‌نامه ‌های تجاری با کشورهای دیگر تعیین کنند. این اتحادیه برای تشویق تحرک آزاد کالا و خدمات در بین کشورهای عضو و همچنین سیاست ‌گذاری مشترک در زمینه‌ های کلیدی مانند انرژی، کشاورزی، حمل‌ و نقل، گمرک و تجارت و سرمایه‌ گذاری خارجی فعالیت می‌ کند. در واقع، اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ارتقای جامعه، بالا بردن رقابت و همکاری بین اقتصادهای ملی و ارتقای توسعه پایدار به منظور بالا بردن سطح زندگی ملل کشورهای عضو ایجاد شده است. به طور کلی، اهداف این اتحادیه اقتصادی متمرکز بر تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی است.
نقاط قوت و ظرفیت‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اتحادیه اقتصادی اوراسیا از ظرفیت­ها و قابلیت­های مختلفی برخوردار است که به صورت خلاصه عبارتند از:
1- اتحادیه اقتصادی اوراسیا با بیش از 20 میلیون کیلومتر مربع وسعت، فضایی معادل 15 درصد کره زمین را به خود اختصاص داده است. با عضویت احتمالی کشورهای دیگری چون تاجیکستان و ازبکستان، این وسعت جغرافیایی از گسترش بیشتری نیز برخوردار خواهد شد.
2- اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از 182 میلیون نفر را تحت پوشش فعالیت­‌های خود دارد که این امر ظرفیت قابل توجهی را در حوزه گردش سرمایه، کالا و خدمات در بازار بزرگ اقتصادی این اتحادیه فراهم می­‌سازد.
3- به دلیل حضور کشورهای صادرکننده انرژی (روسیه و قزاقستان) و کشورهای واردکننده انرژی (بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان)، نوعی روابط اقتصادی مکمل را میان اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا ایجاد می­‌کند که در حوزه­‌هایی چون احداث خطوط انتقال انرژی و پایانه­‌های صادراتی، سرمایه­‌گذاری مشترک در حوزه میادین نفت و گاز و صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی، می­‌تواند نقش مهمی در روند همکاری­‌ها و انسجام این اتحادیه ایفا کند.
4- روسیه، هشتمین دارنده ذخایر نفت خام جهان و قزاقستان نیز هفدهمین صادرکننده نفت خام جهان است که هر دو کشور خارج از حوزه اوپک به صادرات نفت می­‌پردازند.
5- اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از 7/20 درصد از گاز طبیعی جهان را تولید می­‌کند. روسیه، بزرگترین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان و قزاقستان، بیست و سومین صادرکننده گاز طبیعی دنیا است.
6- اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از 9/5 درصد از کل ذخایر ذغال سنگ جهان را در خود جای داده است که با توجه به نقش این منبع انرژی فسیلی در تامین سوخت کشورهای عضو اتحادیه، از اهمیت فراوانی برخوردار است.
7- اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از 9 درصد از انرژی الکتریسته جهان را تولید می­‌کند. اتحادیه درصدد است یک بازار مشترک الکتریسته را تا سال 2025 میان کشورهای عضو تشکیل دهد.
بازرگانان آماده تجارت آزاد با اوراسیا باشند
رئیس سازمان توسعه تجارت ضمن تاکید بر رفع موانع صادراتی و تسهیل امور و همچنین تمرکز بر توسعه تجارت کشور، از تجار خواست تا خود را برای رقابت‌های جدید آماده کنند و در جهت پیشبرد بهتر اهداف، بازرگانان و تجار به سازمان توسعه تجارت که خانه تجار در بدنه دولت است، مشورت دهند.
در نشست اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران با رئیس سازمان توسعه تجارت که نخستین نشست سازمان توسعه تجارت ایران با تولیدکنندگان و بازرگانان بخش خصوصی در اتاق بازرگانی بود، محمدعلی دهقان دهنوی -رئیس این سازمان- ضمن اعلام خبر افزایش تجارت ایران با کشورهای عضو اوراسیا، تاکید کرد: تولیدکنندگان و تجار بایستی به این باور برسند که قدم به قدم به سمت تجارت آزاد حرکت می‌کنیم؛ در همین راستا توسعه تجارت با اعضای اتحادیه اوراسیا رقم خورده است. از حدود چهار سال پیش که وارد تجارت آزاد با اوراسیا شده‌ایم، تجارت ما با اوراسیا 2.5 برابر شد، این موضوع به دلیل کاهش تعرفه‌ها بود. نکته جالب اینجاست که افزایش تجارت، تنها به کالاهایی محدود نشد که تعرفه‌های آن‌ها کاهش یافته بود.
وی ضمن تاکید بر نقش تسهیل‌گری دولت، گفت: نقش دولت تسهیل‌گری است و هیچ امری غیر از تسهیل تجارت از سوی دولت، نمی‌تواند کارکرد بهتری برای تجارت داشته باشد. توسعه تجارت با تاجران است؛ چراکه دولت تجارت ندارد؛ بنابراین نقش ما در سازمان توسعه تجارت تسهیل فرآیند تجارت در کشور است و هر کاری بتوانیم در این زمینه انجام می‌دهیم. برای توسعه تجارت باید به این باور برسیم که تولید رقابت‌پذیر می‌تواند به این امر منتهی شود.
این مقام مسئول تصریح کرد: ما به دنبال تجارت آزاد هستیم. اوراسیا اولین تجربه تجارت آزاد ایران است که طی آن 87 درصد تعرفه‌ها کنار گذاشته می‌شود. اگر به دنبال افزایش صادرات غیرنفتی هستیم، بایستی بیش از پیش، بر تولید رقابت‌پذیر تمرکز کنیم.
رئیس سازمان توسعه تجارت تاکید کرد: تجار باید خود را برای رقابت‌های جدید آماده کنند. ضمن اینکه کشورهای عضو هم تمایل دارند کالاهای خود را در ایران عرضه کنند. پیمان تجارت آزاد با اعضای کشورهای اوراسیا را امضا کرده‌ایم و این موضوع در مجلس شورای اسلامی، در حال تصویب است. این درحالیست که از پنج کشور عضو اوراسیا، سه کشور نیز این پیمان را دنبال کرده و در کشور خود به نتیجه رسانده‌اند.
دهقان‌نبوی ضمن اشاره به رفع موانع صادرات، گفت: تجار در کنار پیمان تجارت آزاد، مشکلاتی در حوزه ضمانت‌نامه‌ها در ارمنستان داشتند که در نهایت اتفاقات خوبی در همین ارتباط رقم خورد. ما ضمانتنامه‌های پیمانکاران در ارمنستان و سایر کشورها را تامین می‌کنیم. پیشنهاد ایجاد منطقه آزاد ایرانی در ارمنستان نیز داده شده که فرصت خوبی برای عرضه کالاهای صادراتی ایران در این کشور خواهد بود.
سازمان توسعه تجارت، خانه تجار در بدنه دولت است
وی با بیان اینکه سازمان توسعه تجارت، خانه تجار در بدنه دولت است، تصریح کرد: این سازمان ضمن کمک به رفع مشکلات صادرات، ارتباط تنگاتنگی با تجار و بازرگانان خواهد داشت. در واقع این ارتباط پیش از پیش تقویت خواهد شد تا یک نتیجه عملی در خصوص توسعه صادرات غیرنفتی کسب شود و اقدامات مثبتی برای توسعه تجارت کشور صورت گیرد. بخش خصوصی نیز می‌تواند به سازمان توسعه تجارت در همین رابطه کمک کند تا توسعه صادرات رقم بخورد.
رئیس سازمان توسعه تجارت ضمن تاکید بر اینکه تجار و بازرگانان با مشکلات و موانع متعدد روبه‌رو هستند، گفت: فرآیندهای طولانی اداری، سامانه‌های ناکارآمد و دخالت‌های بی‌مبنا، مانع کسب و کار تجار و بازرگانان شده است. بنده از نزدیک مشکلات بخش خصوصی را لمس کرده‌ام، بنابراین با مشکلات این حوزه آشنا هستم و حتی زمانیکه بنده در دولت بودم، سعی بر تسهیل صدور مجوزها و برداشتن موانع پیش روی تجار داشتم؛ البته که هنوز هم این اقدامات کم است.
دهقان‌نبوی افزود: تجار در سامانه‌های جامع تجارت در فرآیندهای طولانی، وقت و هزینه خود را تلف می‌کنند؛ بنابراین ضرورت دارد که نقش تسهیل‌کننده در فرآیند تجارت کشور را بیش از پیش تقویت کنیم. ضمن اینکه از تجار می‌خواهیم که به ما مشورت دهند تا بتوانیم موانع بیشتری را از پیش پای آنان برداریم.
تجارت آزاد با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا آغاز می‌شود
معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه‌تجارت با بیان اینکه موافقت‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، در مجلس در دست بررسی است، از ارائه آن در صحن علنی مجلس پس از طی مراحل نهایی خود خبر داد و تاکید کرد با بر‌گزاری نمایشگاه‌های معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران، ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران را معرفی و تجارت خارجی را گسترش دهیم.
سیدمحمدصادق قنادزاده معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه‌تجارت ایران با اشاره به اینکه سازمان توسعه‌تجارت متولی تجارت خارجی کشور است، اظهار کرد: خدمات، یکی از حوزه‌های مهم برای صادرات است، در حالی صادرات خدمات در ایران مغفول‌مانده که 70‌درصد بسته‌ صادراتی برخی کشورها مربوط به حوزه خدمات است؛ بنابراین باید بتوانیم برای حفظ و توسعه جایگاه صادراتی خود، صادرات خدمات را در ایران همچون صادرات کالا، شناسنامه‌دار کنیم.
وی افزود: یکی از تلاش‌های جدی ما این است که در اعلام آمار تجارت کشور، به ارائه‌ آمار صادرات خدمات در حوزه‌های خدمات فنی‌مهندسی، نرم‌افزار، خدمات فرهنگی و... هم بپردازیم. حقیقت این است که ظرفیت‌های بسیار خوبی در حوزه خدمات در کشور وجود دارد؛ به‌طور مثال مناطق آزاد بسته‌های سرمایه‌گذاری بسیاری را آماده کرده‌اند اما متاسفانه دیده نشده‌است؛ لذا یکی از ضرورت‌های ما این است که بستری فراهم شود تا ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری، معافیت‌ها و... را بتوانیم شناخته و معرفی کنیم.
قنادزاده در ادامه ضمن اشاره به اینکه موافقت‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، در مجلس شورای‌اسلامی ایران در دست بررسی است، گفت: مراحل نهایی بررسی این موافقت‌نامه خود در حال طی‌شدن است و پس از آن، به‌زودی به صحن مجلس ارائه می‌شود. در صورت ابلاغ نهایی موافقت‌نامه تجارت ما با کشورهای عضو این اتحادیه، تجارت آزاد می‌شود و بیش از 87‌درصد کد تعرفه‌ها میان ایران و پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا صفر می‌شود. معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان‌ توسعه‌تجارت افزود: برقراری تجارت آزاد با پاکستان و تجارت ترجیحی با عمان نیز در دستور کار قرار دارد. در حال‌حاضر 22رایزن بازرگانی مستقر در کشورهای مختلف داریم و 11رایزن هم در شرف اعزام هستند که در مجموع تعداد رایزن‌های ما به 33 می‌رسد. براین اساس تعداد رایزن‌های کشور به 60 رایزن خواهد رسید.
وی در رابطه با علت کاهش تجارت با روسیه، تصریح کرد: عمده واردات ما از روسیه، در موضوع نهاده‌ها است که به جهت تنش‌هایی که پیش‌بینی می‌شد، ذخایر نهاده‌ها را افزایش دادیم؛ در نیمه نخست سال‌گذشته، عملا نیاز چندانی به واردات در این حوزه نداشتیم و بیشتر به‌دنبال این هستیم که صادرات به روسیه را افزایش دهیم.