تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه نگرانی‌ها را درباره امنیت تنگه هرمز افزایش داده‌است. هرگونه اختلال در جریان نفت در این تنگه، با توجه به نقش حیاتی‌‌‌‌‌اش در انتقال ۲۱میلیون بشکه نفت روزانه به بازارهای جهانی، به‌شدت بر قیمت‌ها تاثیر خواهد گذاشت. برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که در صورت وقوع اختلالات، قیمت نفت ممکن است به ۳۵۰دلار در هر بشکه برسد، همچنین هرگونه مشکل در تنگه هرمز می‌تواند تاثیرات جدی بر بازار گاز طبیعی مایع نیز داشته‌باشد.تشدید تنش‌ها در خاورمیانه، یکی از حیاتی‌‌‌‌‌ترین گذرگاه‌‌‌‌‌های انرژی جهان یعنی تنگه هرمز را دوباره در صدر توجهات جهانی قرارداده است. این منطقه، با توجه به نقشی که در انتقال نفت‌خام به سراسر جهان دارد، به‌عنوان نقطه‌‌‌‌‌ای استراتژیک شناخته می‌شود.
بسته‌شدن یا اختلال در جریان نفت این تنگه، می‌تواند پیامدهای وسیعی بر بازارهای جهانی انرژی داشته و به افزایش چشمگیر قیمت نفت منجر شود. تنگه هرمز، یکی از شریان‌‌‌‌‌های حیاتی بازار نفت جهان، بین ایران و عمان قرار دارد و به‌عنوان یکی از باریک‌‌‌‌‌ترین و اصلی‌ترین گذرگاه‌‌‌‌‌های حمل‌ونقل نفت شناخته می‌شود. این تنگه، تولیدکنندگان نفت خاورمیانه را به بازارهای جهانی متصل و در عین‌حال مسیر اصلی انتقال نفت از کشورهای تولیدکننده بزرگ مانند عربستان‌سعودی، کویت، عراق و امارات به بازارهای آسیا، اروپا و آمریکا محسوب می‌شود. بر اساس آمار‌های منتشرشده توسط سازمان اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)، در سال۲۰۲۲، حدود ۲۱میلیون بشکه نفت‌خام روزانه از طریق این تنگه عبور می‌کرد که معادل ۲۱درصد از تجارت‌جهانی نفت است. اگر به هر دلیلی جریان نفت در این تنگه متوقف یا مختل شود، پیامدهای آن می‌تواند به‌سرعت خود را در قیمت‌های جهانی نفت نشان دهد. حتی یک اختلال موقت نیز می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل را افزایش و تأخیرهای گسترده‌ای در عرضه نفت ایجاد کند و قیمت جهانی انرژی را به طرز چشمگیری بالا ببرد.
سناریوی «بدترین حالت»
در حال‌حاضر، تنش میان اسرائیل و ایران، خطر اختلال در این تنگه را جدی‌‌‌‌‌تر کرده‌است، پس از اوج‌گیری منازعات، بسیاری از تحلیلگران نگران این هستند که زیرساخت‌های نفتی ایران مورد حمله قرار گیرد. به گفته آلن گلدر، تحلیلگر انرژی شرکت وودمک‌‌‌‌‌کنزی، در صورت بسته‌شدن تنگه هرمز، قیمت نفت می‌تواند به بالای ۱۰۰دلار در هر بشکه برسد. وی اشاره‌کرده که بازارهای جهانی هنوز بدترین سناریوی ممکن را در قیمت‌ها منعکس نکرده و توجه خود را تنها به احتمالات معطوف داشته‌اند. گلدر هشدار داده‌است که اگر ایران تصمیم بگیرد در جریان حرکت نفت از تنگه هرمز اختلال ایجاد کند، این اقدام می‌تواند قیمت نفت را به ۱۵۰دلار در هر بشکه برساند.
بازیگر کلیدی در بازار
ایران، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان، نقش کلیدی در عرضه جهانی انرژی دارد. هرگونه حمله به زیرساخت‌های نفتی ایران می‌تواند عرضه جهانی را به‌طور جدی تحت‌تاثیر قرار دهد. بر اساس برآوردها، حدود ۳درصد از عرضه جهانی نفت از ایران تامین می‌شود و حتی اگر تحریم‌های سخت‌تر علیه این کشور اعمال شود، این کاهش عرضه می‌تواند تاثیر چشمگیری بر قیمت‌ها داشته‌باشد. به گفته «سول کاوانیک»، تحلیلگر ارشد در شرکت MST Financial، هرگونه اختلال در تولید نفت ایران می‌تواند قیمت نفت را به‌سرعت به ۱۰۰ دلار یا حتی بیشتر از آن برساند. علاوه‌بر این، تحولات مرتبط با تنگه هرمز، به دلیل اهمیت آن برای جریان نفت از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، می‌تواند تاثیرات چند برابری بر بازارهای جهانی داشته‌باشد. کاوانیک هشدار داده‌است که در صورت اختلال در حرکت نفتکش‌ها در این تنگه، ممکن است شاهد شوکی سه‌برابر بزرگ‌‌‌‌‌تر از بحران نفتی دهه۱۹۷۰ باشیم که می‌تواند قیمت نفت را به بیش از ۱۵۰دلار برساند. بحران نفتی دهه۱۹۷۰ به دلیل تحریم نفتی کشورهای عربی عضو اوپک علیه کشورهای حامی اسرائیل در جنگ یوم‌کیپور آغاز شد. این تحریم باعث چهار برابر‌شدن قیمت نفت در مدت زمان کوتاهی شد و اقتصاد جهانی را تحت‌تاثیر قرارداد. کشورهایی مانند ایالات‌متحده و اروپا با تورم شدید و رکود اقتصادی مواجه شدند. این بحران اهمیت وابستگی به نفت خاورمیانه و تاثیر آن بر امنیت انرژی را آشکار کرد و منجر به تغییراتی در سیاست‌های انرژی، از جمله کاهش مصرف و جست‌وجو برای منابع جایگزین شد.
پیش‌بینی‌های بلندمدت
اگرچه بهای نفت به گزارش رویترز در حال‌حاضر کاهش‌یافته و شاخص نفت‌خام برنت به ۷۹.۴۰دلار در هر بشکه و وست‌تگزاس اینترمیدیت به ۷۵.۵۰دلار رسیده، اما نگرانی‌ها از تشدید بحران در خاورمیانه همچنان پا بر جاست. بر اساس گزارش‌های منتشرشده، برخی تحلیلگران باور دارند که اگر جریان نفت در تنگه هرمز برای مدت طولانی‌‌‌‌‌تری مختل شود، قیمت نفت می‌تواند به‌طور موقت به ۳۵۰دلار در هر بشکه برسد، هرچند پیش‌بینی می‌شود که پس از باز‌شدن مجدد تنگه، این قیمت به زیر ۲۰۰دلار کاهش یابد. به گفته تحلیلگران بانک سوئدی SEB، در صورت بروز اختلالات شدید در عرضه، قیمت نفت ممکن است به پنج تا ۱۰برابر سطح فعلی برسد. «بجارن شیلدروپ»، رئیس تحلیلگران کالاهای این بانک، در یک یادداشت تحقیقی اشاره‌کرده؛ بسته‌شدن تنگه هرمز برای مدتی بیش از یک ماه، می‌تواند باعث افزایش ناگهانی قیمت نفت به ۳۵۰دلار در هر بشکه شود و تاثیرات ویرانگری بر اقتصاد جهانی داشته‌باشد. وی همچنین افزوده که بازارها در حال‌حاضر احتمال چنین سناریویی را بسیار کم می‌دانند، اما این بدان معنا نیست که خطر وجود ندارد.
بازار گاز
علاوه بر نفت، تنگه هرمز نقش مهمی در صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) نیز ایفا می‌کند. قطر که بزرگ‌ترین صادرکننده LNG در جهان است، بیش از ۲۰درصد از تجارت‌جهانی این محصول را از طریق تنگه هرمز به بازارهای جهانی می‌رساند. هرگونه اختلال در جریان LNG از این منطقه، به‌ویژه در فصل زمستان که تقاضا برای گاز افزایش می‌‌‌‌‌یابد، می‌تواند پیامدهای شدیدی بر بازارهای گاز داشته‌باشد. به گفته «وارن پترسون»، رئیس استراتژی کالاها در بانک ING، اختلال در تنگه هرمز می‌تواند منجر به شوک‌های شدید در بازارهای جهانی انرژی شود. پترسون تاکید‌کرده که اختلال در جریان نفت و گاز از خلیج‌فارس، می‌تواند قیمت‌ها را به سطوح رکوردشکن جدیدی برساند و بازارهای جهانی را دچار بحران کند. با توجه به شرایط کنونی در خاورمیانه و اهمیت استراتژیک تنگه هرمز، هرگونه اختلال در این منطقه می‌تواند پیامدهای شدیدی برای بازارهای جهانی انرژی به‌همراه داشته‌باشد، درحالی‌که تحلیلگران به‌دقت تحولات را رصد می‌کنند، نگرانی‌ها از وقوع یک درگیری گسترده‌‌‌‌‌تر و تاثیر آن بر عرضه نفت و گاز از خلیج‌فارس، همچنان وجود دارد.