حل چالش ناترازی بنزین، مقوله ای چند محوری است که به گفته متخصصان بدون احداث پالایشگاه جدید می توان ظرفیت تولید بنزین کشور را افزایش داد.
مهدی محسنی، کارشناس صنعت پالایشی در گفتگو با خبرنگار تابناک با اشاره به اینکه میزان تولید فعلی بنزین در پالایشگاه‌های کشور کافی نبوده و روزانه به طور میانگین ۱۵ تا ۲۰ میلیون لیتر مازاد تقاضای بنزین در کشور وجود دارد، گفت: در سال گذشته ۵ میلیارد دلار صرف تامین بنزین از طریق واردات و بلندینگ داخلی شده، همین خروج ارز، موجب می‌شود تا طرح‌های افزایش ظرفیت تولید بنزین در کشور از اهمیت بالایی برخوردار باشد.
وی با اشاره به اینکه همچنین در آینده با افزایش سرعت تحولات حوزه انرژی، تقاضا برای فرآورده‌های نفتی (به خصوص فرآورده‌های سنگین) کاهش می‌یابد، ادامه داد: چنین روندی باعث کاهش سودآوری پالایشگاه‌های نفت (کاهش کرک اسپرد) می‌شود. به همین دلیل احداث واحد‌های FCC که سهم بسزایی در کاهش وزن فراورده‌های سنگین تولیدی دارد، در حفظ روند سودآوری پالایشگاه‌ها اهمیت بالایی دارد.
چگونه ظرفیت تولید بنزین افزایش می یابد؟
به گفته این فعال صنعت پالایشی، حجم تولید روزانه نفت کوره در پالایشگاه‌های کشور بالغ بر ۶۰ میلیون لیتر است و در صورت احداث و بهره‌برداری از واحد‌های FCC علاوه بر کاهش تولید نفت کوره با ارزش افزوده کمتر و بهبود اقتصاد پالایشگاه‌ها، حداقل ۱۶ میلیون لیتر (متغیر بسته به نوع خوراک، تکنولوژی و طراحی) به ظرفیت تولید روزانه بنزین کشور افزوده می‌شود. این حجم فراورده بنزین، معادل با حجم بنزین تولیدی در صورت احداث یک پالایشگاه نفت خام ۵۰۰ هزار بشکه‌ای با ضریب پیچیدگی پایین است و اهمیت توسعه پالایشگاه‌های فعلی را بیش از گذشته تداعی می‌کند.
محسنی تصریح کرد: در واقع بهترین مسیر برای تولید بنزین و برطرف کردن کمبود آن، ارتقاء ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌های موجود است تا ضمن تولید بنزین، اقتصاد پالایشگاه نیز بهبود یابد (حل هر دو مشکل کمبود بنزین و توسعه پالایشگاه‌ها)
جزئیات طرح افزایش تولید بنزین کشور/اهرم قیمتی یا فنی، مسئله این است
سود کم، انتظار زیاد
وی اظهار داشت: با توجه به روند گذار انرژی و محدودیت منابع مالی، کشور فرصت آزمون و خطای بنزینی با طرح‌هایی مثل احداث مینی‌ریفاینری‌ها (پالایشگاه‌های مقیاس کوچک) و تولید بنزین از متانول را ندارد.
این کارشناس صنعت پالایشی تنها راهکار اصولی و درست برای کمک به حل چالش ناترازی بنزین را، توجه به ظرفیت‌های موجود و اجرای پروژه‌های تبدیلی نفت کوره در پالایشگاه‌های فعلی دانست و افزود: طرح تبدیل نفت کوره به بنزین، به دلیل تغییر فرمول قیمت بنزین و کاهش تخفیف خوراک نفت خام، به دلیل کاهش سودآوری پالایشگاه‌ها با چالش تامین منابع مالی مواجه شده است.
محسنی ادامه داد: به احتمال زیاد دوران طلایی کرک اسپرد یا همان ضریب سودآوری پالایش نفت خام (نیمه دوم سال ۱۴۰۱ و سال ۱۴۰۲) که به دلیل شرایط خاص بازار (جنگ اوکراین) اتفاق افتاده و منجر به افزایش سودآوری پالایشگاه‌های کشور شده بود، دیگر اتفاق نخواهد افتاد. متاسفانه همان دوران مبنای تصمیم گیری قرار گرفته و در سال جاری با تغییر فرمول قیمت بنزین حدود ۱.۳ میلیارد دلار از درآمد پالایشگاه‌های نفت خام کاهش پیدا خواهد کرد که این امر چالش اساسی در پیشبرد طرح‌های افزایش ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها است.
همه پای کار بیایند
وی با بیان اینکه بر اساس یک تصمیم دیگر نیز، تخفیف ۵ درصدی خوراک مشروط به اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌های کشور شده و در صورت تاخیر در اجرای پروژه‌ها، درصد تخفیف خوراک کاهش می‌یابد، توضیح داد: با کاهش تخفیف خوراک که منجر به کاهش سودآوری پالایشگاه‌های نفت می‌شود، در روند تامین مالی و پیشرفت پروژه‌ها اخلال ایجاد می‌شود که این امر دوباره منجر به کاهش تخفیف خوراک نفت خام می‌شود. این سیکل معیوب در پالایشگاه‌ها تکرار شده و به دلیل تغییر فرمول بنزین نیز تشدید خواهد شد.
به گفته محسنی، ضمن توجه جدی در احداث واحد‌های FCC برای جبران کمبود تولید بنزین در کشور، نقش سیاست‌گذاری صحیح و هدایت قوای مقننه و مجریه کشور (مجلس شورای اسلامی و وزارت نفت) در حمایت از پالایشگاه‌ها در جهت کاهش ریسک و اصلاح رویه فعلی بیش از گذشته اهمیت پیدا کرده است.