افزایش فشار بر پالایشگاه‌های اروپایی در سال‌های اخیر به موضوعی چالش‌برانگیز برای صنعت نفت تبدیل شده‌است. این بخش که قبلا به‌عنوان یک سپر در‌برابر نوسانات قیمت نفت عمل می‌کرد، اکنون به معضلی جدی برای شرکت‌های تولید سوخت‌های فسیلی تبدیل شده‌است. پالایشگاه‌ها که در مواقع کاهش قیمت نفت به‌عنوان یک پشتیبان عمل‌کرده و از شرکت‌های نفتی حمایت می‌کردند، در حال‌حاضر با کاهش حاشیههای سود و کاهش تقاضا روبه‌رو هستند. به‌عبارت ساده پالایشگاه‌ها اکنون با بحران دوگانه افت سودآوری و کاهش تقاضا برای محصولات خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این وضعیت زمانی به اوج خود رسید‌که شرکت‌هایی مانند توتال‌انرژیز فرانسه و شرکت بریتانیایی بی‌‌‌‌‌پی اعلام کردند؛ حاشیه سودشان سیر نزولی داشته‌است.
بنا بـر گزارش فایننشال تایمــز، حاشــــیه سود پالایشــــگاه‌ها در سال گذشته تا ۵۰درصد کاهش‌یافت. این حاشیه سود به میزان قابل‌توجهی به شرایط بازار، تقاضای جهانی و تغییرات بهای طلای‌سیاه بستگی دارد، به‌ویژه، در پی بحران‌های جهانی مانند جنگ‌‌‌‌‌ها و پاندمی‌‌‌‌‌ها، قیمت نفت و در نتیجه حاشیه سود پالایشگاه‌ها تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. برای مثال، در سال‌های اخیر، جنگ اوکراین تاثیر زیادی بر قیمت‌ها داشته و منجر به نوسانات زیادی در حاشیه سود پالایشگاه‌ها شده‌است.
علاوه‌بر این، رشد تقاضای محصولات نفتی به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه و چالش‌های زیست‌محیطی ناشی از استفاده از سوخت‌های فسیلی نیز بر عملکرد پالایشگاه‌ها تاثیر گذاشته‌است. به‌عنوان مثال، در حال‌حاضر، پالایشگاه‌ها با چالش‌هایی همچون افزایش هزینه‌های انرژی و فشارهای مربوط به سیاست‌های زیست‌محیطی مواجه هستند که می‌تواند میزان سود آنها را تحت‌تاثیر قرار دهد. یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش سود پالایشگاه‌های اروپایی، عادی‌‌‌‌‌سازی شرایط بازار پس از تهاجم کامل روسیه به اوکراین بود. این تهاجم باعث افزایش حاشیه سود پالایشگاه‌ها در ابتدا شد، اما با گذشت زمان و کاهش تنش‌ها، شرایط به حالت عادی بازگشته است. همچنین کاهش تقاضا برای نفت و فرآورده‌های نفتی نیز در این کاهش تاثیرگذار بوده‌است. از سوی دیگر، افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های جدید به‌ویژه در خاورمیانه و آسیا نیز فشار بیشتری بر پالایشگاه‌های قدیمی و پرهزینه اروپا وارد کرده‌است. بنا بر داده‌های بانک آمریکا، تا پایان سال۲۰۲۵، ظرفیت پالایش جهانی ۴میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت که این موضوع باعث می‌شود پالایشگاه‌های اروپایی در برابر رقابت با دیگر مناطق جهان تحت‌فشار قرار گیرند.
چالش‌های پیش‌رو
پالایشگاه‌های اروپایی نه‌تنها با کاهش تقاضا و رقابت از دیگر مناطق جهان مواجه هستند، بلکه با هزینه‌های بالای انرژی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این امر باعث‌شده که بسیاری از آنها از نظر اقتصادی غیرقابل‌رقابت باشند و مجبور به تعطیلی شوند. طبق پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها، حدود ۲میلیون بشکه ظرفیت پالایشی در سطح جهانی ممکن است به دلیل فشار اقتصادی تعطیل شود که بخش عمده‌ای از این تعطیلی‌‌‌‌‌ها در اروپا رخ خواهد داد. به‌عنوان نمونه، شرکت‌هایی مانند بی‌‌‌‌‌پی و شل اعلام کرده‌اند که ظرفیت پالایش خود را در آلمان کاهش خواهند داد و پالایشگاه‌هایی مانند گرانگموث در اسکاتلند نیز در صف تعطیلی قرار دارند؛ این در حالی است که برخی از شرکت‌ها مانند رپسول بیشتر به بخش پالایش وابسته هستند و سهم پالایش از سود عملیاتی این شرکت‌ها به بیش از ۳۰درصد می‌رسد که نشان از آسیب‌پذیری بیشتر آنها در‌برابر این تغییرات دارد.
انتقال به انرژی‌های پاک
یکی دیگر از چالش‌های بلندمدت پالایشگاه‌های اروپایی، حرکت به سمت انرژی‌های پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است، درحالی‌که بسیاری از کشورها سیاست‌هایی را برای کاهش آلایندگی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اتخاذ کرده‌اند، پالایشگاه‌های اروپایی که عمدتا به تولید فرآورده‌های نفتی وابسته هستند، با کاهش تقاضا برای محصولات خود مواجه خواهند شد، با این حال برخی از شرکت‌های بزرگ نفتی مانند بی‌‌‌‌‌پی و شل در سال‌های اخیر به سمت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند. این شرکت‌ها در تلاش هستند تا از طریق توسعه پروژه‌های سبز و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، خود را با شرایط جدید بازار تطبیق دهند، اما این تغییرات نیازمند زمان و سرمایه‌گذاری کلان است و تا رسیدن به نقطه تعادل، پالایشگاه‌های اروپایی همچنان با چالش‌های بزرگی مواجه خواهند بود.
چشم‌‌‌‌‌انداز پالایشگاه‌های اروپا
در شرایط کنونی، پالایشگاه‌های اروپایی با معضلات بزرگی مواجه هستند. از یک‌سو، کاهش تقاضا و افزایش رقابت از دیگر مناطق جهان باعث کاهش سودآوری آنها شده و از سوی دیگر، حرکت به سمت انرژی‌های پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی فشار بیشتری بر این صنعت وارد کرده‌است. بر اساس برآوردها، اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت تقاضا برای فرآورده‌های نفتی بهبود یابد، اما در بلندمدت روندی نزولی را شاهد خواهیم بود، به‌ویژه با افزایش ظرفیت پالایش در خاورمیانه و آسیا، پالایشگاه‌های اروپایی که با هزینه‌های بالای انرژی و زیرساخت‌های قدیمی مواجه هستند، ممکن است بیشتر تحت‌فشار قرار گیرند و برخی از آنها تعطیل شوند. شرکت‌های نفتی اروپایی باید خود را برای مواجهه با این تغییرات ساختاری آماده کنند و به‌دنبال راهکارهای جایگزین برای افزایش سودآوری و کاهش وابستگی به پالایشگاه‌ها باشند. سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند یکی از راهکارهای موثر در این زمینه باشد، اما این تغییرات نیازمند زمان و برنامه‌‌‌‌‌ریزی دقیق است. صنعت پالایش نفت در اروپا به نقطه‌‌‌‌‌ای بحرانی رسیده‌است. پالایشگاه‌های اروپایی در آینده‌‌‌‌‌ای نزدیک با چالش‌های بیشتری مواجه خواهند شد و هرگونه تصمیم در زمینه تعطیلی یا کاهش ظرفیت آنها تاثیرات عمیقی بر آینده صنعت نفت و بازار جهانی انرژی خواهدداشت.
یکی دیگر از ابعاد مهم وضعیت فعلی پالایشگاه‌های اروپایی، تاثیر سیاست‌های زیست‌محیطی و مقررات سختگیرانه‌‌‌‌‌تر بر کاهش تولید این تاسیسات است. با توجه به سیاست‌های اتحادیه اروپا برای کاهش گازهای گلخانه‌‌‌‌‌ای و افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، فشار بر پالایشگاه‌های نفتی برای کاهش آلایندگی‌‌‌‌‌های ناشی از تولید افزایش یافته‌است. این امر منجر به افزایش هزینه‌های بهره‌‌‌‌‌برداری و در نتیجه کاهش سودآوری این واحدها شده‌است. از طرف دیگر، افزایش فعالیت‌های پالایشگاه‌های جدید در خاورمیانه و آسیا باعث می‌شود که پالایشگاه‌های اروپایی در یک محیط رقابتی سخت‌تر قرار گیرند.
این پالایشگاه‌های جدید، با بهره‌‌‌‌‌گیری از تکنولوژی‌های مدرن و زیرساخت‌های پیشرفته، قادر به تولید با هزینه کمتر و کارآیی بیشتر هستند، بنابراین اروپایی‌‌‌‌‌ها مجبور خواهند بود یا فناوری‌های خود را به‌‌‌‌‌روزرسانی کنند یا با تعطیلی روبه‌رو شوند. در بلندمدت، صنعت نفت اروپا احتمالا به سمت کاهش نقش پالایشگاه‌ها و حرکت به سمت توسعه پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت خواهد کرد. این تغییرات ممکن است در کوتاه‌مدت باعث ایجاد اختلالات در بازار کار و اقتصاد محلی شود، اما در بلندمدت به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش پایداری اقتصادی و زیست‌محیطی منجر خواهد شد. این تحولات و چالش‌ها، نمایانگر نقطه‌عطفی در تاریخ صنعت پالایش نفت اروپا هستند.