عربستان، بحرین، قطر و امارات متحده عربی بخش اعظم صادرات نفتی خود را از طریق تنگه هرمز انجام می‌دهند و هرگونه تنش در این منطقه می‌تواند صادرات انرژی این کشورها و در نتیجه بازارهای جهانی را دچار اخلال جدی کند.
به گزارش اختصاصی انرژی پرس، تنش‌ها در خاورمیانه همچنان با سرعت به مسیر خود ادامه می‌دهد. ادامه حملات اسرائیل به لبنان و غزه و گمانه‌زنی‌های گوناگون درباره حمله این رژیم به اهداف ایرانی بازارها را در حالت التهاب دائمی نگاه داشته است و به نظر نمی‌رسد که این وضعیت در آینده نزدیک دستخوش تغییر شود، به‌ویژه از این منظر که یک سال از آغاز جنگ غزه در هفتم اکتبر گذشته است.
اثر موجی
خاورمیانه منطقه‌ای با اهمیت ژئوپلیتیکی منحصر به فرد است که میزبان سه نقطه از استراتژیک‌ترین مناطق انسداد انرژی در جهان است: تنگه هرمز، کانال سوئز و تنگه باب المندب. این سه منطقه مجموعا حدود نیمی از تجارت بین‌المللی نفت دریایی را تسهیل می‌کنند. اختلال در آن‌ها تهدید بزرگی برای ثبات بازارهای جهانی انرژی خواهد بود.
با توجه به این‌که کشورهای غربی منابع متنوعی برای واردات نفت دارند، شوک‌های قیمتی و مسائل زنجیره تامین در صورت افزایش تنش‌ها بی‌شک آن‌ها را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. در زمان فشار اقتصادی قابل توجه و تورم افسارگسیخته، اثرات موجی می‌تواند ناآرامی اجتماعی را دامن بزند و این مسئله نیز به نوبه خود می‌تواند بر بازارهای توزیع انرژی اثرگذار باشد. «بری لیندون»، تحلیل‌گر حوزه انرژی و جامعه در دانشگاه پنسیلوانیا در این رابطه به گاردین گفت: «کشورهای حوزه خلیج فارس هر کدام جایگاهی ویژه در زمینه صادرات نفت و گاز و همچنین تامین گذرگاه‌های صادرات دارند. بنابراین بدیهی است که هرگونه اخلال در این کشورها می‌تواند زنجیره تامین انرژی را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد.» این تحلیل‌گر افزود: «از هفتم اکتبر سال گذشته تا الان شاهد بودیم که تنش در خاورمیانه چه عواقب زیانباری می‌تواند برای بازارهای مالی و به‌ویژه حوزه انرژی داشته باشد. این مسئله نشان می‌دهد که در صورت افزایش هرچه بیشتر تنش‌ها بازارها ممکن است دچار آسیبی چنان شدید شوند که احیای آن سال‌ها طول بکشد.»
این نکته را نیز باید مد نظر قرار داد که تنش در هر کشور حوزه خلیج فارس می‌تواند به گسترش بحران در دیگر کشورها بینجامد. این اثر موجی در دهه ۹۰ و همزمان با جنگ خلیج و همچنین اشغال نظامی عراق از سوی آمریکا در اوایل قرن ۲۱ اهمیت خود را بیش از پیش نشان داد. بنابراین، به گفته کارشناسان، باید توجه داشت که زنجیره وقایع در خاورمیانه و حوزه خلیج فارس می‌تواند نه‌تنها بر بازارهای محلی بلکه کل حوزه انرژی جهانی اثرگذار باشد و آن را بر هم بزند.
اهمیت تنگه هرمز
بنا به گزارش رسانه‌ها، در سراسر خاورمیانه، گسترش درگیری می‌تواند مسیرهای نفتی را دچار اخلال کرده و به بحرانی فراگیر بینجامد. در این رابطه، کشورهایی که برای حمایت از اقتصاد خود به صادرات نفت وابسته هستند – مانند عراق، کویت، عربستان سعودی و قطر و سایر کشورها – با بحران مواجه خواهند شد.
بیشتر بخوانید: سوآپ گاز ایران از ترکمنستان متوقف شد
بحرین که محوله‌های نفتی خود را از تنگه هرمز عبور می‌دهد، بیش از ۶۰ درصد از بودجه ملی‌اش به صادرات نفت متکی است. تعطیلی یا اخلال گسترده در بازارهای انرژی برای اقتصاد این کشور کوچک در حوزه خلیج فارس فاجعه‌بار خواهد بود. عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، روزانه بیش از شش میلیون بشکه نفت را از طریق آبراه‌های استراتژیک خلیج فارس ارسال می‌کند که درآمد سالانه آن صدها میلیارد دلار است.
همچنین، امارات متحده عربی حدود سه میلیون بشکه در روز تولید می‌کند و به دنبال افزایش دو برابری آن در چند سال آینده است. تنش‌های منطقه‌ای این چشم‌انداز را تحت تاثیر قرار داده است و بی‌تردید یک جنگ فراگیر منطقه‌ای می‌تواند این طرح را چندین سال یا حتی دهه به تاخیر بیندازد.
قطر سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار گاز طبیعی صادر می‌کند و کویت بر درآمد سالانه ۶۲ میلیارد دلاری خود در حوزه انرژی برای پوشش ۹۰ درصد درآمدهای دولتی حساب می‌کند. در حالی که اداره کانال سوئز در سال گذشته بیش از ۹ میلیارد دلار برای مصر درآمد داشته است، قطر از باب المندب برای صادرات ۳۰ درصد از گاز طبیعی عبوری از آبراه‌های خود استفاده می‌کند. از یاد نباید برد که سال گذشته، در میانه افزایش تنش‌های نظامی در دریای سرخ، قطر موقتا انتقال گاز طبیعی مایع از طریق تنگه باب المندب را متوقف کرد و این مسئله تاثیرات گسترده‌ای بر حوزه انرژی جهانی گذاشت.
تمامی کشورهای فوق آلذکر در برابر اختلالات در این مسیرهای مهم کشتیرانی بسیار آسیب‌پذیر هستند و گسترش جنگی که منجر به بسته شدن آن‌ها می‌شود، ضربه مهم و گسترده‌ای را وارد خواهد کرد. همچنین از یاد نباید برد که ایالات متحده با داشتن نیروهایی در بیش از دوازده کشور در سراسر خاورمیانه، حضور استراتژیک قابل توجهی در منطقه دارد. در صورت گسترش جنگ، پایگاه‌های آمریکایی به اهدافی برای بازیگران متخاصم تبدیل می‌شوند که به طور بالقوه ایالات متحده را وارد یک رویارویی مستقیم می‌کند و منجر به بی‌ثباتی بیشتر می‌شود.
این المان‌ها و داده‌ها همگی نشان می‌دهد که شعله‌ور شدن یک درگیری گسترده در منطقه سبب خواهد شد که ساوزکار تولید و صادرات انرژی در خلیج فارس دچار اختلال شدید شده و در نتیجه بازارهای جهانی دچار مشکلات عدیده‌ای شوند.