کاپ ۲۹؛ چالش‌ها و فرصت‌ها

بوی شدید نفت در هوا، گواه فراوانی منابع سوخت‌‌‌‌‌ فسیلی در این کشور کوچک ساحلی دریای خزر است. شعله‌ورشدن گاز از پالایشگاه‌ها، آسمان شب را روشن‌کرده و شهر مملو از دکل‌ها و چکش‌‌‌‌‌های نفتی کوچک و بزرگی است که اهرم‌‌‌‌‌های خود را هنگام استخراج نفت از اعماق زمین بالا و پایین می‌کنند.

نفت؛ محور اقتصاد
به نوشته گاردین، جمهوری‌آذربایجان از اواسط قرن۱۹ بر پایه اقتصاد نفت‌محور بنیادشده و سوخت‌های فسیلی اکنون ۹۰‌درصد از سبد صادرات این کشور را به خود اختصاص می‌دهند. باید این نکته را یادآور شد که رهبران جهان برای تصمیم‌گیری درخصوص موضوعی سرنوشت‌‌‌‌‌ساز به باکو آمده‌‌‌‌‌اند؛ آیا این سیاره می‌‌‌‌‌سوزد تا تولیدکنندگان سوخت‌های فسیلی بتوانند به کسب درآمدهای هنگفت خود ادامه دهند، یا اینکه آیا سرانجام مسیر دیگری را در پیش خواهند گرفت؟ بزرگ‌‌‌‌‌ترین اقتصاد جهان یعنی ایالات‌‌‌‌‌متحده، در شرف دور‌شدن از تمرکز بر توسعه انرژی پاک که توسط جو‌‌‌‌‌بایدن پایه‌‌‌‌‌ریزی شد، قرار دارد، با این‌حال بسیاری از تحلیلگران حوزه انرژی، به این نکته اذعان دارند که هیچ کشوری تاکنون به اندازه ایالات‌‌‌‌‌متحده نفت و گاز تولید نکرده‌است. نکته جالب اینجاست که در دوران تصدی بایدن، شاهد رشد ۲۰‌درصدی در صدور مجوزهای نفت و گاز نسبت به دوره اول ریاست‌‌‌‌‌جمهوری ترامپ بوده‌‌‌‌‌ایم.

ترامپ و اقلیم جهانی
لازم به ذکر است، رهبران آب‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌هوا به نتایج انتخابات ایالات‌‌‌‌‌متحده واکنش نشان‌دادند. کریستیانا فیگورس، مدیر سابق آب‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌هوای سازمان ملل، گفت: «نتیجه این انتخابات به‌عنوان یک ضربه بزرگ به جنبش جهانی آب‌‌‌‌‌وهوا تلقی خواهدشد، با این‌حال ترامپ نمی‌تواند تغییرات در حال انجام برای کربن‌‌‌‌‌زدایی اقتصاد و تحقق اهداف توافق پاریس را متوقف کند.» به باور کارشناسان، به‌نظر می‌رسد که این قبیل گفت‌وگوها دستاورد چندانی نداشته باشند، زیرا انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌ای همچنان در حال افزایش بوده و تلفات ناشی از چالش‌های اقلیمی مانند توفان‌‌‌‌‌های بی‌سابقه اخیر در اقیانوس اطلس، سیل‌‌‌‌‌های مخرب در اسپانیا و خشکسالی در آفریقا که‌میلیون‌ها نفر را به‌وقوع قحطی تهدید کرده‌است، روزبه‌روز بیشتر می‌شود. آشکار است که سال‌گذشته میلادی گرم‌ترین سال‌ثبت‌شده در تاریخ و امسال نیز احتمالا گرمتر خواهد بود.



معضل گرمایش سیاره
۱۵ سال‌پیش بود که اوضاع آب‌وهوایی دنیا، بسیار وخیم‌‌‌‌‌تر به‌نظر می‌رسید. در آن زمان انرژی تجدیدپذیر گران بود و به‌‌‌‌‌ندرت مورد‌استفاده قرار می‌گرفت. جهان به سمت ۶‌درجه سانتی‌گراد گرمایش جهانی بالاتر از دمای قبل از صنعتی‌شدن پیش‌می‌رفت، سطحی که به سختی می‌توانست برای زندگی انسان قابل‌تحمل باشد. امروز، پس از سال‌ها گفت‌وگو که طی آن بزرگان سوخت‌های فسیلی مکررا اطلاعات نادرست منتشر، توافق‌نامه‌‌‌‌‌ها را مسدود، سیاست‌‌‌‌‌مداران را تطمیع یا مجاب و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر را سرکوب کرده‌اند، شاهد افزایش کندتر گرمایش جهانی هستیم. دانشمندان روشن کرده‌اند که گرمایش جهانی در این مقیاس نیز همچنان ویرانگر خواهد بود، بنابراین کشورهایی که در نشست COP۲۹ شرکت می‌کنند، بر تعهدات خود برای محدود‌‌‌‌‌‌کردن افزایش دما تا ۱.۵‌درجه سانتی‌گراد که مستلزم رسیدن به صفر خالص انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌ای در دو دهه‌آینده است، مجددا تایید خواهند کرد. دانشمندان می‌گویند اگر دولتمردان همین الان اقدام کنند، هنوز فرصتی برای جلوگیری از وقوع بدترین آسیب‌های ناشی از فروپاشی اقلیمی وجود دارد. در همین راستا، معاون راهبردهای بین‌المللی در مرکز راه‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌های آب‌‌‌‌‌وهوا و انرژی در ایالات‌‌‌‌‌متحده گفت: واقعیت این است که تا زمانی‌که جهانیان به‌طور جمعی تلاش خود را افزایش ندهند، تاثیرات تغییر اقلیم شدیدتر و مکرر خواهد بود و تعداد فزاینده‌ای از مردم در همه کشورها از جمله در ایالات‌‌‌‌‌متحده‌ آن را تجربه خواهند کرد. واقعیت این است که هیچ آینده‌‌‌‌‌ای مرفه یا ایمن، با کربن بالا برای هیچ‌‌‌‌‌کس را نمی‌توان متصور شد. با افزایش صداهای راست افراطی و ضد‌صفرکربن در ایالات‌‌‌‌‌متحده، اروپا و برخی از دیگر کشورها، دورنمای دستیابی به یک نتیجه قوی از نشست باکو مبهم به‌نظر می‌رسد. این امید اما وجود دارد که COP۲۹ حداقل به یکی از مسائل مهم در این زمینه بپردازد که عبارتست از؛ تامین مالی طرح‌های بلندپروازانه اقلیمی. تغییر به سمت انرژی‌های پاک، منطقی، اقتصادی و همچنین علمی است، اما اقتدار سیاسی و مالی سوخت‌های فسیلی به‌قدری قوی است که سرمایه‌گذاری هنگفتی برای سوق‌دادن جهان به مسیری با کربن کمتر، ضایعات کمتر، مولدتر و سالم‌‌‌‌‌تر مورد‌نیاز خواهد بود.

برآورد هزینه گذار انرژی
به گفته اندیشکده کمیسیون انتقال انرژی، حدود ۳.۵‌تریلیون دلار در سال‌از هم‌اکنون تا سال‌۲۰۵۰ میلادی، تنها برای تغییر سیستم‌های انرژی، مورد‌نیاز خواهد بود. سوال اساسی اینجاست که این حجم از پول را از کجا باید تهیه کرد؟ واقعیت این است که قسمت اعظم آن، در حال‌حاضر در دسترس است. تامین‌تریلیون‌‌‌‌‌ها دلار بسیار دشوار به‌نظر می‌رسد، اما طبق گفته آژانس بین‌المللی انرژی، جهان در حال‌حاضر ۳‌تریلیون دلار در سال‌جهت تامین اقسام انرژی برای صنایع مبتنی بر سوخت‌های فسیلی خرج می‌کند. اگر سرمایه‌گذاری به دور از زیرساخت‌های کربن‌محور و به سمت جایگزین‌‌‌‌‌های پاک‌‌‌‌‌تر انجام شود، مبالغ فراتر از این نیز به‌‌‌‌‌راحتی تامین خواهدشد. در کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته، تنها فاکتوری که برای دستیابی به تغییر مورد‌نیاز خواهد بود، حکمرانی قوی است که سرمایه‌گذاری را از زیرساخت‌های آلوده‌‌‌‌‌کننده دور‌کرده و به سمت فناوری‌های کم‌‌‌‌‌کربن هدایت کند. واقعیت تلخ این است که کشورهای فقیر در حال‌حاضر، با موانع زیادی برای جذب سرمایه‌گذاری مورد‌نیاز برای رهایی مردم از فقر، توسعه صنایع و تامین مالی خدمات پایه اجتماعی روبه‌رو هستند.