صنعت پتروشیمی آنقدر بااهمیت و ارزشمند است که نیازی نیست در مورد جایگاه آن بحث کنیم. صنعت پتروشیمی به اندازه ای ارزش آفرین است که که برای بسیاری از کسانیکه به دنبال احداث مجتمع پتروشیمی در شهر خود هستند و خطوط شرق و غرب را پی گیری می کنند باید استدلال کرد که چرا پتروشیمی در آن منطقه توجیه ندارد. پتروشیمی مزیت نسبی کشور است، موتور محرک اقتصاد است، اشتغال آفرین است، بخش عمده صادرات غیرنفتی است، سودآور است اما، امروز حال و روز خوشی ندارد.
احسان نجابت
صنعت پتروشیمی با ابعاد و جایگاه استراتژیک و تعیین کننده کنونی خود دارای نقاط قوت و چالش های بسیار جدی است. در ۸ سال گذشته تنها حدود ۴۰ درصد از برنامه توسعه اجرائی شده است و از میان ۷۲ طرح مطرح در برنامه ۳۰ طرح دارای پیشرفت صفر درصد است. درحالیکه در دو سال ابتدائی دولت نهم امکان تکمیل کردن ۲۴ طرح وجود داشت،
توسعه پتروشیمی در دولت دهم کاهش 43 درصدی نسبت به دولت نهم و کاهش 59 درصدی نسبت به دولت هشتم را تجربه کرد.
اما در دو سال آینده در بهترین حالت امکان تکمیل تنها ۱۰ طرح مهیاست. توسعه پتروشیمی در دولت نهم کاهش 29 درصدی و در دولت دهم کاهش 43 درصدی نسبت به دولت نهم و کاهش 59 درصدی نسبت به دولت هشتم را تجربه کرد. اگر روند نزولی ۸ سال گذشته ادامه پیدا کند در ۴ سال آینده بین ۴ تا ۷ میلیون تن و در دوره ۴ ساله متعاقب آن بین صفر تا ۴ میلیون تن پیشرفت پروژه ها رقم خواهد خورد.
اگر به دنبال اصلاح روند موجود و جبران عقب ماندگی ها از برنامه هستیم باید طرحی نو درانداخت و با شناخت علل ریشه ای ضعف عملکردها در گذشته برنامه هایی مشخص برای بهبود ارائه کرد. این برنامه می بایست در سه مقطع شامل برنامه ضربتی کوتاه مدت، برنامه دوساله و نهایتا ۴ ساله تقسیم شود. در برنامه ضربتی تمرکز بر اتمام طرح های دارای پیشرفت بالای ۹۰ درصد، در برنامه دو
در برنامه ضربتی تمرکز بر اتمام طرح های دارای پیشرفت بالای ۹۰ درصد، در برنامه دو ساله طرح های بالای ۴۵ درصد و در برنامه ۴ ساله سایر طرح ها و همچنین طراحی هاب های جدید و شهرک های صنایع تکمیلی و پایین دست باید مدنظر قرار گیرد.
ساله طرح های بالای ۴۵ درصد و در برنامه ۴ ساله سایر طرح ها و همچنین طراحی هاب های جدید و شهرک های صنایع تکمیلی و پایین دست باید مدنظر قرار گیرد.
اگر
«برنامه ضربتی توسعه» که یک دوره شش ماهه تا پایان سال ۹۲ را در بر می گیرد را موشکافی نماییم، به نظر می رسد بهتر است شامل گام های زیر باشد:
۱. اصلاح سازمان مدیران
به کارگیری مدیران توانمند و توسعه گرا به جای مدیران توسعه گریز در مراکز کلیدی توسعه ای صنعت پتروشیمی یعنی معاونت وزیر نفت در امور پتروشیمی، هلدینگ خلیج فارس و پتروشیمی باختر از اهم واجبات است.
۲. تمرکز بر طرح های درحال اتمام
۵ طرح پتروشیمی امکان تکمیل مکانیکی (Mechanical Completion) را تا پایان امسال دارند. ضرورت دارد با تامین منابع مالی مورد نیاز آنها که در حدود ۵۰۰۰ میلیارد ریال است نسبت به تکمیل و راه اندازی آنها اقدامات ویژه صورت پذیرد.
۳
. طراحی مکانیزم تامین مالی سایر طرح ها
در شرایط کنونی به نظر نمی رسد امکان تامین مالی طرح ها از منابع خارجی در کوتاه مدت میسر گردد. بنابراین لازم است مکانیزم های جدید و عملی برای این منظور فراهم گردد. بیش از ۵ سال است که توهماتی مانند خط اعتباری چین، صندوق های انرژی و سرمایه گذاری بخش خصوصی و صندوق توسعه ملی (صندوق ذخیره ارزی) پروژه های پتروشیمی را زمین گیر کرده اند. زمان آن رسیده که منابع داخلی صنعتی که ادعای ۱۷ میلیارد دلار صادرات دارد در خدمت توسعه آن قرار گیرد.