دستیار اجتماعی رئیس‌جمهوری، مهاجرت منابع انسانی را گونه‌ای از مهاجرت خواند که در سال‌های اخیر، دستخوش تغییر شده به‌گونه‌ای‌که میل به مهاجرت به سنین پایین‌تر از 18سال گسترش یافته و ما باید علت اصلی مهاجرت را در نسل‌های جدید بررسی کنیم. ربیعی با مقایسه مهاجرت نسل جدید و مهاجران دهه‌های 50 و 60 گفت: درآن‌دوره، افراد از کشور خارج می‌شدند و پس‌ازاینکه سرمایه‌ای برای زندگی جمع می‌کردند به کشور بازمی‌گشتند اما در دوره جدید، گویی با نگاهی غضبناک به پشت‌سر، مهاجرت صورت می‌گیرد. به‌گزارش ایرنا؛ وی به مهاجرت در دیگر کشورها اشاره کرد و گفت: مهاجرت فرآیندی طبیعی در کشورهاست. به‌عنوان‌مثال، ژاپنی‌ها پس از جنگ جهانی با مهاجرت، انتقال دانش و صنعت را به کشور خود داشتند و در پیشرفت ژاپن نقش ایفا کردند. تجربه کره‌جنوبی نیز تجربه مشابهی‌ست. «مهاجران ترک با حضور در آلمان، اقدام مشابهی را برای ترکیه انجام دادند و تجربه هند نیز نشان از پیوستگی مهاجران با کشور خود دارد. همچنین چین نیز بخشی از توسعه خود را مدیون مهاجرانی‌ست که به کشور بازگشتند». ربیعی افزود: ما باید کاری کنیم که رفتن از ایران براساس اصل ناامیدی نباشد و سیاست‌گذاری باید در همین‌جا انجام شود. وی، گونه دیگر مهاجرت را «مهاجرت شرکت‌ها» خواند و گفت: خروج شرکت‌ها از ایران به‌طور ویژه در استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات (IT) شدت گرفته و این‌درحالی‌ست‌که در نسل جدید، تمایل به اشتغال دراین‌زمینه قابل‌توجه است و همین‌موضوع، به‌نوعی بیکاری و به‌دنبال‌آن، مهاجرت را تشدید می‌کند. وی درباره مهاجران گفت: به مسئله مهاجران باهیجان نگاه می‌شود؛ نوع نگاه صاحبان کسب‌وکار و نوع نگاه عموم جامعه به موضوع پناهندگان متفاوت بوده و لازم است به تناسب منطقی بین این دو برسیم. محمود نجفی‌عرب؛ رئیس اتاق بازرگانی تهران نیز دراین‌سمینار گفت: مهاجرت دغدغه امروز و دیروز نیست و دهه‌هاست افراد با انگیزه‌های مختلف همچون تحصیل و کار از ایران به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند اما آنچه امروز «مهاجرت» را به یک دغدغه ملی و مسئله اجتماعی و اقتصادی تبدیل کرده، اوج‌گرفتن مهاجرت و شکل‌گیری موج گسترده تمایل به مهاجرت از کشور است؛ نکته‌ای که مرکز مطالعات استراتژیک ریاست‌جمهوری در گزارشی از آن به‌نام «ورود به فاز مهاجرت عام» یا «مهاجرت توده‌وار» یاد کرده؛ اتفاقی‌که می‌تواند پیامدهای منفی جدی برای جامعه و فرآیند رشد و توسعه کشور به‌همراه داشته باشد. وی افزود: طبق آمارها در 10سال‌اخیر به‌صورت متوسط سالانه 27هزار ایرانی اقامت کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا را اخذ کرده‌اند و براساس گزارش رصدخانه مهاجرت ایران در سال 1401، نزدیک به 65هزارنفر از کشور مهاجرت کرده‌اند؛ درشرایطی‌که در نظرسنجی سال 1401 این مرکز، بیش از 60درصد ایرانی‌ها تمایل به مهاجرت دارند؛ عددی که واقعاً دردآور است و نشان می‌دهد سطح حس تعلق به کشور کاهش یافته است. نجفی‌عرب ادامه با طرح این پرسش که چرا به چنین روزی گرفتار شده‌ایم که درصد بالایی از جمعیت کشور تحقق رؤیاهایشان را در سرزمین‌های دیگر جست‌وجو می‌کنند؟ افزود: پاسخ به این پرسش به عوامل متعددی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بازمی‌گردد اما ریشه اصلی آن‌را باید در کاهش اعتماد اجتماعی و سقوط سرمایه اجتماعی دنبال کرد. اگر روزی، بیشتر شاهد مهاجرت دانشجویان و نخبگان علمی برای تحصیل به کشورهای دیگر بودیم حالا ورزشکاران مدال‌آور و فعالان استارت‌آپی گرفته تا کارمندان و کارگران آرزوی مهاجرت دارند و حتی بسیاری از خانواده‌ها، فرزندانش آن‌را از همان کودکی به مدارس خارج‌ازکشور می‌فرستند. رئیس اتاق بازرگانی تهران، آمار بالای مهاجرت پزشکان، داروسازان و پرستاران را نسبت به سال‌های گذشته شگفت‌آور دانست و گفت: برای مثال طبق آمار سازمان نظام‌پزشکی، تعداد گواهی «گوداستندینگ» از حدود 750نفر در سال 1397 به 6000نفر در 1401 افزایش یافته؛ اتفاقی‌که آثار منفی خود را در سال‌های آینده با کمبود پزشک، داروساز و به‌ویژه پرستار در نظام درمان کشور نشان خواهد داد. وی افزود: تهی‌شدن کسب‌وکارها از سرمایه‌های انسانی و نیروی کار جوان و خلاق به‌ویژه در اکوسیستم فناوری و مشاغل تخصصی و فنی، زنگ خطری جدی برای اقتصاد و رشد و توسعه کشور محسوب می‌شود زیرا یکی از پتانسیل‌ها و پشتوانه‌های اصلی اقتصاد ایران در سال‌های قبل نیروی کار و سرمایه انسانی بوده که در حال خدشه‌دارشدن است. اگر تا چندسال‌پیش با تعداد بالای جوانان فعال در شرکت‌های استارت‌آپ روبه‌رو بودیم اما اکنون بسیاری از شرکت‌ها دنبال نیروهای توانمندند؛ زیرا در دو،سه‌سال‌گذشته بیش از 2000 ویزای استارت‌آپی و کارآفرینی به مقصد کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای همسایه صادر شده است. وی با یادآوری گزارش‌های بانک مرکزی در 20سال‌گذشته که در 12سال آن میانگین نرخ سرمایه‌گذاری منفی بوده، افزود: حداقل 200میلیارددلار سرمایه از کشور خارج شده؛ عددی که طبق برنامه هفتم توسعه معادل نیاز کشور برای رسیدن به رشد هشت‌درصدی دریک‌سال است. درواقع در چندسال‌گذشته وضعیت شتاب خروج سرمایه و افزایش استهلاک سرمایه به‌مراتب تندتر از ورود سرمایه بوده. وی به دلایل اصلی خروج گسترده سرمایه از کشور و کوچ کارآفرینان و فعالان اقتصادی طبق گزارش مرکز بررسی استراتژیک ریاست‌جمهوری اشاره کرد و گفت: در بخشی از یک پژوهش، دو عامل «نااطمینانی» و «ناامنی» اقتصادی مهم‌ترین دلایل مهاجرت کارآفرینان و فعالان استارت‌آپی بیان شده و آمده است: تحریم‌های اقتصادی، تورم شدید، تغییر نرخ ارز، ناامنی و پیش‌بینی‌ناپذیری نظام اقتصادی، به‌صرفه‌نبودن تولید، بوروکراسی پیچیده و ... درمقابل جذاب‌بودن محیط سرمایه‌گذاری و ثبات کشور مقصد، مهم‌ترین دلایل علاقه به مهاجرت در بین کارآفرینان و فعالان استارت‌آپی‌ست. رئیس اتاق بازرگانی تهران افزود: باتوجه‌به سهم 21درصدی تهران از تولید ناخالص داخلی و نیز سهم 81.2درصدی بخش خصوصی از میزان کل اشتغال استان تهران درباره موضوع مهاجرت اعم از سرمایه انسانی یا خروج سرمایه‌گذار، اتاق بازرگانی تهران احساس مسئولیت جدی دارد تا به‌یاری نهادهای دولتی و حاکمیتی بیاید و با ایجاد بسترهای مناسب اقتصادی و اجتماعی، طول‌موج گسترده مهاجرت را کاهش دهد. معتقدیم دراین‌زمینه از هرکار دستوری و ایذایی باید خودداری کرد و با تقویت سرمایه اجتماعی، اعتماد عمومی و بهبود شرایط کسب‌وکار، امیدآفرین بود. نجفی‌عرب، مهاجرت نیروی کار و سرمایه را دغدغه جدی اتاق بازرگانی دانست و گفت: نباید فراموش کنیم رهبر معظم نیز روی موضوع مهاجرت سرمایه‌های انسانی به‌ویژه نخبگان کشور به‌شدت حساس بوده و تشویق به مهاجرت را «خیانت به کشور» دانستند. «در شرایط کنونی معتقدیم برای مدیریت مسئله مهاجرت نیروی انسانی، فعالان اقتصادی و کسب‌وکارها ضرورت دارد انگاره حاکمیت از بخش خصوصی و جامعه دچار تغییر شود. در گام نخست ضرورت دارد سازوکارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور به‌گونه‌ای تنظیم شود که ضمن تضمین معیشت شایسته، مردم بتوانند به کار و زندگی خود در جامعه دل‌بستگی و نسبت به آینده خود و فرزندانشان امید پیدا کنند. در غیر این صورت و در فقدان امید به فردای بهتر، نیروی کار نیز به‌عنوان بخشی از جامعه، دچار احساس بی‌نقشی و بی‌تفاوتی شده و روند مهاجرت به‌شکل «توده‌وار» افزایش خواهد یافت و سرمایه اجتماعی حاکمیت دچار استهلاک بیشتر می‌شود». باید به فعالان بخش خصوصی مانند «سرمایه ملی» نگریسته شود و زمینه فعالیت آن‌ها و بهبود فضا و محیط کسب‌وکار به‌وجود بیاید نه‌اینکه با اقتصاد دولتی و دستوری انگیزه‌های سرمایه‌گذاری و رشد و توسعه خشکانده شود. معتقدم اگر به‌جای پافشاری بر راه‌های رفته بی‌حاصل، به الگوهای جهانی پیشرفت و توسعه که با ساختارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشورمان هم‌خوانی دارند توجه کنیم، می‌توانیم به مسیر درست برگردیم و شاهد رشد شدید حس تعلق و کاهش موج مهاجرت و خروج سرمایه از کشور باشیم. فراموش نکنیم که کشورمان بیش از هر زمان دیگری به اصلاح شرایط اقتصادی و توسعه اقتصادی نیازمند بوده و دو ابزار مهم این‌موضوع «نیروی انسانی» و «سرمایه» است.» رئیس اتاق بازرگانی تهران تأکید کرد: امروز نه‌تنها با برنامه‌ریزی و ایجاد انگیزه و بسترسازی نیاز است جلوی گسترش موج مهاجرت را بگیريم و افراد به‌ویژه جوانان را به کار و کارآفرینی در کشور تشویق کنیم بلکه باید با روی گشاده و فضاسازی مناسب، از ایرانیان مهاجر نیز بخواهیم به کشور بازگردند و دانش و سرمایه خود را دراختیار رشد و توسعه ایران قرار دهند.