شتاب دولت به سمت بازار ارز تجاری

اخبار صنعت-حسین کوثری: سامانه ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران که اخیرا بطور رسمی فعالیت خود را آغاز کرده، قبلا «مکررا» آزمایش شده و از سوم آذر سال جاری، بصورت رسمی برای خرید و فروش ارز راه‌اندازی شده است.این سامانه، سیستمی است که تسویه معاملاتی در آن صورت می‌گیرد؛ تمام فرآیندها اعم از معامله، جورسازی و مچینگ و پس از معامله را در خود دیده و همزمان مجموعه‌ای از ارتباطات را با سایر سامانه‌ها طراحی کرده است.
در گام اول صادر کننده که دارای ارز است سفارش فروش خود را به بانک عامل ارائه می‌کند و بانک وجود این میزان ارز را تایید می‌کند. بنابراین اگر صادر کننده‌ای کالایی را صادر کرد، سامانه نسبت به وجود این میزان ارز حاصل از صادرات اطمینان حاصل می‌کند و در مقابل وارد کننده پس از ثبت سفارش و اخذ تخصیص معتبر، معادل ریالی را از طریق بانک عامل به حساب معاملاتی مرکز مبادله واریز می‌کند. بنابرین، ریسک طرفین معامله در این بازار عملا حذف شده و به صفر رسیده است.
در رابطه با مکانیزم کلی معاملات، ذکر این نکته مهم است که صادر کننده حداقل قیمت مورد نظر خود و وارد کننده حداکثر قیمت را اعلام می‌کند. در حقیقت فروشنده اعلام می‌کند که از یک نرخ مشخص، ارز خود را ارزان‌تر نمی‌فروشد و خریدار نیز از قیمت اعلامی بالاتر، ارز مورد نیاز خود را خریداری نمی‌کند. بنابراین، خرید و فروش‌هایی (عرضه و تقاضاهایی) که باهم فصل مشترک نزدیک‌تری دارند، منطبق می شوند و عملا «تطبیق سفارش‌ها» در جلسه معاملاتی رخ می‌دهد و متعاقب آن، تسویه پایاپای به ثمر می‌نشیند. بدین ترتیب معادل ریالی ارز خریداری شده به حساب صادر کننده واریز و ارز خریداری شده در حساب عامل وارد کننده قرار می‌گیرد.
ارز اشخاص حدود 25 درصد کل ارز کشور است
معاون بانک مرکزی از آغاز به کار سامانه بازار ارز تجاری از 26 آذر از سوی مرکز مبادله ارز و طلا خبر داد و گفت: هدف اصلی در ایجاد این سامانه حرکت به سمت بازار ارز کارا و تک‌نرخی شدن ارز است.
محمد آرام، معاون ارزی بانک مرکزی در این نشست به تشریح چگونگی عملکرد سامانه معاملات بازار ارز تجاری پرداخت و تصریح کرد: هدف اصلی در ایجاد این سامانه حرکت به سمت بازار ارز کارا و تک‌نرخی شدن ارز است. بنیاد این بازار بر اساس عرضه و تقاضا خواهد بود و بر اساس مچینگ، کشف قیمت می‌کند و در تک‌تک معاملات طبق میانگین موزون معاملات قیمتی کشف می‌شود که قیمت روز بعد را مشخص می‌کند.
معاون ارزی بانک مرکزی خاطرنشان کرد: این سامانه محملی خواهد بود تا متقاضیان ارز و عرضه‌کنندگان به سهولت یکدیگر را پیدا و به‌راحتی معامله کنند. مرکز مبادله طلا و ارز، مچینگ و اطمینان از تکمیل فرآیند معامله را محقق می‌کند.
آرام، سهولت در معامله و دسترسی راحت‌تر خریدار و فروشنده به یکدیگر و تسریع در تکمیل معامله را از ویژگی‌های مرکز مبادله طلا و ارز دانست و افزود: این سامانه چون تعداد زیادی از خریدار و فروشنده را شناسایی می‌کند، سرعت معامله را افزایش می‌دهد و از طرفی هزینه معامله را بیشتر نمی‌کند چون میزان کارمزد در سامانه ثبت می‌شود و قابل نظارت است.
این مقام مسئول اضافه کرد: مثلاً دلاری که در چین هست با دلاری که در اروپا هست در این سامانه تفاوت دارد و همگی عنوان خاص خود را دارند. بنابراین اگر تفاوتی بین یورو در ترکیه و یوروی در اروپا وجود دارد در این سامانه قابل مشاهده است.
وی ادامه داد: از تاریخ 26 آذرماه در عمل محل تخصیص و رفع تعهد ارزی ارز اشخاص به‌عنوان اولین گروه به مرکز مبادله طلا و ارز منتقل شده است و تعدادی از گروه‌های کالایی از طرف عرضه و تقاضا، کار خود را در مرکز شروع کردند.
آرام افزود: 50 درصد از معاملات ارزی کشور نیما، 25 درصد ارز ترجیحی و 25 درصد آن ارز اشخاص است.
معاون بانک مرکزی ادامه داد: ارز اشخاص حدود 25 درصد کل ارز کشور است که نیمی از آن 12-13 درصد برای مصارف خودشان است و حدود 12 درصد آن واگذاری به غیر است و این بازار عملاً طراحی شده برای 12 درصد ارز اشخاص واگذاری به غیر و در ادامه ما می‌توانیم دیگر گروه‌ها را نیز به آن بیفزاییم.
وی در خصوص دامنه نوسان قیمت تصریح کرد: دامنه نوسان حداکثر مثبت منفی 5 درصد خواهد بود البته دامنه نوسان ارز در کشور روزانه حدود 1.4 درصد بوده است.
آرام همچنین گفت: در حال حاضر برای شروع کار طرف عرضه کشتیرانی، روانکار، سیمان، لبنیات، کاشی و … و طرف تقاضا موبایل، تبلت، خودرو، سی بی یو و کشنده هم اکنون می‌توانند در این مرکز، مبادلات خودشان را انجام دهند.
حرکت به سمت ارز تک نرخی هدف سامانه ارز تجاری
در نشست آشنایی فعالان اقتصادی با سامانه معاملات بازار ارز تجاری، چگونگی عملکرد سامانه با حضور معاون ارزی بانک مرکزی و مدیرعامل مرکز مبادله تشریح شد.
کیوان کاشفی - عضو هیات رئیسه اتاق ایران - در ابتدای این نشست، گفت: این نشست نهایی پیش از آغاز به کار سامانه برای همه حوزه‌هاست تا به کمک آنچه امروز گفته می‌شود، آشنایی کامل نسبت به عملکرد سامانه پیدا کنیم.
کاشفی افزود: بر اساس آنچه از طرف فعالان اقتصادی مطرح شده، دغدغه‌هایی نسبت به این موضوع وجود دارد که باید پاسخ داده شوند.
تا زمان رفع ایرادات، سامانه‌های موازی را تعطیل نکنید
آرش علوی - عضو هیات نمایندگان اتاق ایران - گفت: مسئله تراستی‌ها مهم است؛ در این سامانه شرایط نشان می‌دهد معاملات با اروپا و شرکت‌های بزرگ منتفی است و این سامانه را ابتر می‌گذارد.
او ادامه داد: در سامانه قسمتی برای مبارزه با گران‌فروش‌هاست. تشخیص گران‌فروشی بالاتر از 5 درصد است؟ این حوزه بسیار حساس است. حذف ارزان‌فروشان چگونه است؟ این وضعیت نشان می‌دهد که تمایل به حذف وجود دارد. این سامانه با دید تجار کوچک طراحی نشده است. چند درصد از فعالان اقتصادی در سطح بالا معامله می‌کنند. تا زمان رفع ایرادات این سامانه، سامانه‌های موازی را تعطیل نکنید.
به گفته علوی یکی از انتقادها به سامانه سخت و کند بودنان است. در این سایت حق انتخاب در حوزه فروش شمش کمتر است و این محدودیتی برای تجار است. این وضعیت در رفع تعهد ارزی هم وجود دارد که طولانی است. تفاوت زمانی رفع تعهد ارزی و شمش بسیار زمان‌بر است و باید مورد توجه قرار گیرد.
صادرکنندگان خرد، در چارچوب حاکم ادامه دهند
محمدرضا فرشچیان - رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار - تصریح کرد: طبق اطلاعاتی که مطرح شد، مرکز مبادله طلا و ارز برای مبادله‌ای بالغ‌بر 6 میلیارد دلار تعریف شده است.
وی ادامه داد: امروز از طرف صادرکنندگان پسته که 600 میلیون دلار صادرات دارند، تأکید دارم که این سازوکار برای صادرکنندگان بزرگ پتروشیمی‌ها و … است. اجازه دهید صادرکنندگان حوزه پسته و دیگر محصولاتی ازاین‌دست در قالب همین چارچوبی که وجود دارد، فعالیت کنند.
مهلت بازگشت ارز چقدر است؟
ساغری - عضو کمیسیون حقوقی و حمایت‌های قضایی و مقررات اتاق ایران - هم گفت: در حوزه صادرات برگشت پول زمان‌بر است آیا این قانون عطف به ماسبق می‌شود؟ برای برگشت ارز چقدر زمان به صادرکننده‌ها می‌دهید؟ قیمت 60 هزار تومان ماندگار خواهد شد یا گام‌به‌گام بالاتر خواهد رفت.
محمدرضا نجفی منش - رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان مجموعه خودرو - هم گفت: برای ماشین‌آلات چه تدابیری در سامانه مبادله ارزی اندیشیده شده است. بانک صنعت و معدن چقدر از این روش خبر دارد.
وی تأکید کرد: اگر این سامانه منجر به تک‌نرخی شدن ارز شد، کار درستی است.
اسماعیلی - عضو انجمن کشتیرانی ایران - هم گفت: کشتیرانی به ارز نیاز دارد، درحالی‌که ارز این حوزه را به واردات می‌دهند. دموراژ حوزه کشتیرانی باعث بالا رفتن بهای نهایی شده و در رویه‌هایی بار این حوزه ترخیص نمی‌شود. کشتیرانی اولین موضوع تحریم‌هاست؛ از طرفی باید کالا را وارد کند ولی موقع صادرات از ارز خود نمی‌تواند استفاده کند. چطور می‌توانیم از سامانه استفاده کنیم و ارز به کشور وارد کنیم.
بدون حذف اختلاف قیمت توفیقی حاصل نمی‌شود
زین‌العابدین هاشمی - نماینده انجمن پسته و خرما - به راه‌اندازی تالارهای متعدد در حوزه ارز اشاره و تصریح کرد: هیچ‌کدام از این تالارها عملکرد موفقی نداشتند چون هرکدام از آنها بر مبنای بی‌اعتمادی به بخش خصوصی راه‌اندازی شدند. نفع اصلی این سازوکارها به بانک مرکزی می‌رسد. مشخص است در رقابت بین بانک مرکزی و صادرکنندگان کوچک، کدام‌یک موفق خواهند بود. نگاه‌ها به محصولات کشاورزی باید متفاوت باشد.
صابر بالی - عضو هیات مدیره انجمن صنعت ریخته‌گری - گفت: هر اقدامی که در این مرکز صورت گیرد اگر اختلاف نرخ ارز با نرخ ارز آزاد را بیشتر از 5 درصد کند، نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود.
سعید شاهرخ، -عضو هیات نمایندگان اتاق همدان - گفت: اصل سامانه مبادله ارزی زیر سؤال است. این سامانه را بروکرات‌ها طراحی کرده‌اند که حتی یک‌بار هم کار صادرات انجام نداده‌اند. این چه نوعی ارز توافقی است که همه جای آند مبتنی بر دستور است. فعالان اقتصادی نگران کارکرد این سامانه هستند.
شاهرخ ادامه داد: اجازه دهید سامانه نیما با تمام ایرادات قبلی، کار خود را انجام دهد. بانک‌ها کارمند بخش خصوصی نیستند که توافق ما را عملی کنند. به نظر من سامانه فروشان با تبلیغ خود به بانک مرکزی سامانه‌ای فروخته‌اند. در این سامانه نقش صراف‌ها دیده نشده است. درگیر کردن بانک در کار صرافی در زمان تحریم، درست نیست. این سامانه را اجباری نکنید.
ذاکریان، فعال اقتصادی دیگر هم در این نشست گفت: آیا امکان تبدیل ارز در این تالار وجود دارد یا خیر؟ نرخ پایه را واردکننده از کجا باید بداند که قیمت پایه را ثبت کند؟
بابک عابدین - صادرکننده محصولات چاپی - هم گفت: اگر واردکننده‌های متعهد به فروشنده خارجی است و نتواند فروشنده پیدا کند، متضرر می‌شود و تهدید از دست دادن معامله می‌رود. در این اینجا چه باید کرد؟ در زمانی که روندها طول می‌کشد و واردکننده به پول نیاز دارد و کسی ارز او را نخرد، تکلیف او چه خواهد بود؟ نظارت بر شفافیت در فرایند مچینگ توسط کدام سازمان انجام می‌شود که ظن رانت پیش نیاید؟