گفت و گو با حمید حسینی در خصوص بازار عراق: پرمنفعت‌ترین بازار خارجی را به اغما نبریم

بحث عدم کیفیت و یا نامرغوب بودن کالاهای صادراتی ایران در روابط تجاری ما با عراق و سهمی که از این بازار داریم همیشه مورد بحث بوده است. اما به رغم همه بحث‌ها خوشبختانه تجارت ما با عراقی‌ها سال به سال افزایش یافته و همچنان نیز ادامه دارد. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که با وجود کاهش حجم محصولات صادراتی ایران در سال جاری، مراودات تجاری ما با عراق 25 درصد رشد داشته است. متاسفانه به دلیل نبود ضمانت‌های بانکی، شرکت‌های بزرگ ایرانی در بازار عراق حضور جدی ندارند. به دلیل عدم وجود امنیت‌های لازم است که بیشتر بازرگانان ایرانی بازار عراق عمدتاً تاجران خرده‌پا و واسطه هستند. اما همین تجار نیز تلاش می‌کنند در رقابت با کشورهای دیگر با کالای با‌کیفیت در بازار عراق حضور داشته باشند و بیشتر ادعاهای مطرح‌شده در رابطه با عدم کیفیت کالاهای ایرانی را نیز باید جریان‌سازی از سوی رقبا تفسیر کرد. اگر کالاهای ایرانی از کیفیت خوبی برخوردار نبود هیچ‌گاه به بازارهای کشورهای اروپایی راه نمی‌یافت. یا حتی همین تجار عراقی نیز درخواستی برای حضور کالای ایرانی در بازار کشورشان را مطرح نمی‌کردند. ایران هیچ‌گاه راضی به خراب کردن نام و آوازه خود در بازار کشورهای دیگر نمی‌شود و بر همین اساس نیز گمان می‌کنم بیشتر شایعات مطرح‌شده جریان‌سازی از سوی رقبای ما و یا ناشی از عدم یکسان‌سازی استانداردهای دو کشور باشد. اینکه ما توانستیم در چهارماهه نخست امسال حدود یک میلیارد و 990 میلیون دلار کالا به عراق صادر کنیم خود گویای باطل بودن ادعاهای رقبای ما در بازار عراق است. ایران در بحث خدمات فنی و مهندسی نیز توانسته است قرارداد یک میلیارد‌دلاری خود را به چهار میلیارد دلار افزایش دهد و صادرات برق به عراق را که یک میلیارد و 100میلیون دلار بود به یک میلیارد و 300 میلیون دلار برساند. عراقی‌ها در برخورداری از خدمات فنی و مهندسی نسبت به ساخت پالایشگاه نیز خواهان استفاده از توانایی‌ها و پتانسیل‌های طرف ایرانی هستند به همین جهت قویاً معتقدم مشکل ما با عراقی‌ها بحث کیفیت کالاهای ایرانی نیست بلکه موضوع یکسان‌سازی در استانداردسازی کالاهای صادراتی است. در حال حاضر عراق به عنوان دومین بازار کالاهای صادراتی ایران شناخته می‌شود. در حالی که امسال صادرات ایران به چین به عنوان شریک نخست تجاری ما در حدود دو میلیارد و 190 میلیون بود، ایران به عراق یک میلیارد و 939 میلیون دلار کالا صادر کرد. باید بدانید در مقابل صادرات دو میلیارد و 119میلیون‌دلاری ما به چین، ایران حدود دو میلیارد و 400 میلیون تومان واردات کالا از این کشور داشت این در حالی است که واردات سالیانه ایران از عراق تنها بالغ بر پنج میلیون دلار بود که در برابر رقم صادراتی ما بسیار ناچیز و تقریباً صفر است. بنابراین روابط تجاری ما با کشورهایی نظیر عراق و یا افغانستان در کل به نفع ماست. نوع کالایی که ما به این کشورها صادر می‌کنیم متفاوت با کالای صادراتی ما به چین و کره است. چهار قلم کالای نخست صادراتی ما به کشورهای دیگر که شامل متانول، سنگ‌آهن، قیر و محصولات پتروشیمی و میعانات گازی است به عراق و افغانستان صادر نمی‌شود. عمده صادرات ما به عراق کالاهای صنعتی است که در دیگر کشورها بازاری ندارد.

با این همه فکر نمی کنید که باید تدابیری برای کنترل کیفی کالاهای ایرانی اندیشیده شود؟

قرار است کالاهای برخوردار از مهر اداره استاندارد ایران در شش ماه امکان صادرات به عراق را داشته باشند. علاوه بر این دو شرکت ایرانی و عراقی نیز مسوولیت نظارت بر کیفیت کالاهای دیگر را بر عهده دارند.

بنابراین اخباری که اخیراً از تحریم کالاهای ایرانی در عراق منتشر می‌شود با چه هدفی صورت می‌گیرد.

جوسازی رسانه‌ای است.

فکر می‌کنید چه کشورهایی از این جوسازی‌ها حمایت می‌کنند؟

رقبای ما در عراق و کشورهایی چون عربستان و ترکیه. شما باید توجه داشته باشید که استاندارد کالاهای ایرانی تفاوت اساسی با استاندارد زندگی در عراق دارد بنابراین نمی‌توان به دلیل کیفی نبودن کالاهای ایرانی ایرادی به بازار صادراتی ما در عراق وارد دانست. بالاخره باید قبول کرد که استاندارد عراق بیش از 30 سال با ما تفاوت دارد. مثلاً شاید ما این روزها دیگر ظروف ملامینی در خانه‌هایمان مصرف نکنیم اما در عراق این‌طور نیست و این ظروف هنوز در آنجا طرفدار دارد.

انتقادات تجار عراقی از کالاهای ایرانی نیز ناشی از همین دسیسه‌بازی‌هاست.

همین‌طور است. بالاخره رقبای ایران در عراق از اینکه ما در بازار این کشور حضور داریم و روز به روز نیز موفق‌تر می‌شویم، خشنود نیستند. امسال ما قرارداد بزرگ گازی با عراق به میزان حداقل 25 میلیون مترمکعب منعقد کردیم یعنی به اندازه یک سال استخراج گاز از پارس جنوبی که مطمئناً قراردادی با این عظمت و شکوه چندان مورد پسند رقبای ما نیست. این قرارداد هشت تا 10 میلیارد دلار حجم مراودات ما با عراق را افزایش داد. حال با این وجود شما فکر می‌کنید رابطه تجاری و اقتصادی ایران با عراق به راحتی قابل قطع شدن باشد. من به شما می‌گویم خیر. هر دولتی هم که در عراق روی کار بیاید دیگر نمی‌تواند رابطه با ایران را نادیده بگیرد.

آقای حسینی مزیت نسبی کالای ایرانی چیست که به قول شما عراقی‌ها تا این اندازه مشتاق خریداری آن هستند.

قطعاً یکی از موارد مورد نظر تجار عراقی در خرید کالای ایرانی، نزدیکی راه و بعد مسافت است. به هر حال ایران کشوری در همسایگی عراق است که تجار عراقی نیازی به اختصاص هزینه فراوان برای جابه‌جایی کالاهایشان ندارند و این موضوع یکی از مزیت‌های ایران برای حضور در بازار عراق است. ما 9مبدأ مرزی مشترک با عراق داریم که در مقایسه با ترکیه که یک مرز مشترک دارد در وضعیت کاملاً مطلوبی قرار داریم. علاوه بر این مردم ایران و عراق ذائقه مشترک دارند و نوع غذاهای مصرفی‌شان تقریباً به یک شکل است. زائران ایرانی که به عراق سفر می‌کنند هم بازار مصرفی را در عراق ایجاد کرده‌اند که مردم این کشور از آن استقبال می‌کنند.

یعنی عراقی‌ها، تجار ایرانی را به بازرگانان کشورهای دیگر ترجیح می‌دهند.

رشد صادرات ما نشان‌دهنده صحت این ادعاست. قابل ذکر است که با خروج سوریه از بازار عراق، بخشی از این بازار به سوی ایران سوق داده شد. ایران علاوه بر حضور موفق در ارائه خدمات فنی و مهندسی به عراقی‌ها، حضور پرقدرتی نیز در بازار مسکن این کشور دارد. ما در بحث نیروگاه‌های عراق، جا پای محکمی در این کشور داریم. ایران با وجود حضور شرکت‌های بزرگ نفتی در عراق در بازار نفت و گاز این کشور نیز وارد شده است. البته کارشکنی‌های بسیاری صورت می‌گیرد تا ایرانی‌ها از بازارهای عراق خارج شوند اما توانمندی‌های متخصصان ایرانی به اندازه‌ای است که ما سال‌های سال در این بازارها حضور خواهیم داشت.

علاوه بر بخش‌هایی که شما به آنها اشاره کردید ایرانی‌ها می‌توانند در کدام یک از بازارهای عراق حضور داشته باشند. به عبارت دیگر آیا بازاری هست که ایرانی‌ها هنوز آن را کشف نکرده باشند.

بازار خدماتی عراق که شامل ارائه سرویس‌های مورد نظر در تمامی بخش‌هاست. علاوه بر این ما می‌توانیم شرکت‌های مشترکی نیز در بخش حمل و نقل با طرف عراقی داشته باشیم. شرکت‌های مشترک بیمه‌ای، بانک‌های مشترک، همه و همه پتانسیل خوبی برای همکاری‌های دوجانبه دارند. ما در بحث شهرسازی نیز تجارب بسیار موفقی در کشور داریم و می‌توانیم این تجارب را در اختیار مهندسان عراقی قرار دهیم. ایران و عراق مسیرهای بسیاری در روند همکاری‌های مشترک دارند. ما مایل به رشد و پیشرفت همسایه جنوب غربی خود هستیم و می‌خواهیم زیربناهای اقتصادی این کشور که در اثر سال‌ها جنگ با آسیب‌های فراوانی مواجه شده است ترمیم شود.