لزوم تقویت بخش خصوصی صنعت برق

 مریم میخانک بابایی

بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت برق در فضایی به وسعت 45 هزارو 408 متر مربع با مشارکت 500 شرکت داخلی و ۱2۰ شرکت خارجی در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در تاریخ سوم تا ششم آبان ماه سالجاری برگزار شد. شرکت کنندگان خارجی حاضر در این نمایشگاه که در فضایی به وسعت نزدیک به 2 هزار متر مربع بود، شرکت هایی از کشورهای چین، کره، هند، روسیه، ایتالیا، ترکیه، آلمان، تایوان،فرانسه و اسپانیا بودند. نمایشگاه صنعت برق هر ساله با حضور شرکت های داخلی  وخارجی برگزار می شود و این نمایشگاه محلی برای تبادل ایده ها و همکاری است و کسب و کارهای بزرگ و کوچک با حضور در این نمایشگاه به دنبال یافتن راهی جهت گسترش و تنوع سازی محصولات خود بوده و آنچه که از مشاهدات عینی خبرنگار دنیای انرژی برمی آمد نمایندگان شرکت ها در برقراری ارتباط با همکاران و کسب و کارهای دیگر در جستجوی یافتن مشتری های جدید و یا توسعه کسب و کار خود بودند. از سویی دیگر انجمن ها و سندیکاهای مرتبط با صنعت برق نیز در این نمایشگاه و با حضور نشست های تخصصی از فرصت حضور مسئولان و مدیران بالادست دولتی صنعت برق استفاده کرده و در یافتن فرصتی جهت طرح موضوعات خود بودند تا از موقعیت نمایشگاه که محلی جهت رویارویی دو بخش دولتی و خصوصی است بهره ببرند و موضوعات و چالش های خود را مطرح کنند.

برگزاری چند نشست تخصصی با عناوین مختلف اعم از نشست تخصصی فرصت‌ها و چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنعت برق، نشست فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه تولید پراکنده و ضوابط جدید خرید برق از نیروگاه‌های مقیاس کوچک و در نهایت نشست صمیمی وزیر نیرو با نمایندگان تشکل‌ها و فعالان بخش خصوصی صنعت برق بود که می تواند در صورت عملیاتی شدن خواسته بخش خصوصی، نتایج ثمربخشی را برای صنعت برق به ارمغان بیاورد. در ادامه به بررسی نقطه نظرات تنی چند از دست اندرکاران و نمایندگان اکثریت بخش خصوصی می پردازیم و از آن ها جویا می شویم که این دورهمی بیست و چهارم صنعت برق چه دستاورد و عملکردی را به دنبال داشت و میزان رضایت این نمایشگاه از برگزارکنندگان که ایجاد شرایطی جهت تسهیل و توسعه کسب و کار برق است چه مسیری را طی کرده است.

 نشست های تخصصی نکته بارز نمایشگاه بیست و چهارم صنعت برق بود

ابراهیم خوش گفتار کارشناس انرژی و عضو سابق سندیکای شرکت های تولیدکننده برق در گفتگو با دنیای انرژی بیان کرد: سنت خوبی که عباس علی آبادی وزیر نیرو اجرا کرده است نشست و جلساتی با بخش خصوصی است تا در پاسخ به پرسش های این بخش ها بتواند بخش خصوصی را تقویت کند. اما نکته بارز صحبت وزیر نیرو در نشست صمیمی با فعالان صنعت برق در حاشیه نمایشگاه این بود که قویا اعلام کرد که می خواهد بخش خصوصی را تقویت و مسائلشان را حل کند و این موضوع را در مقابل نمایندگان بخش خصوصی زد و در فضای بیرونی و به صورت رویه شعارگونه نبود. این نکته پس از شنیدن تک تک چالش ها و موضوعات بخش خصوصی بیان شد. همچنین برگزاری نشست های تخصصی نکته مثبت این نمایشگاه بود که در حاشیه آن برگزار شد. در نمایشگاه ها معمولا افراد و شرکت هاف کالا و خدمات خود را به نمایش می گذارند و هر ساله این را تکرار می کنند و به نظر خیلی اتفاق جدید نمی افتد اما این نشست ها و همفکری با مسئولین می تواند چالش های پیچیده ای که صنعت برق با آن ها دست به گریبان است را کمتر کند و دستاورد بسیار ارزنده ای را به بار آورد.

یکی ازموضوعات و چالش های بزرگ در صنعت برق ما کنترل مصرف است که در این نمایشگاه ایده های کنترل مصرف کمتر دیده شد. البته برخی از شرکت ها محصولات و ایده های جدیدی داشتند اما کافی نبود، درحالیکه باید محصولاتی ارائه می شد که به کنترل مصرف برق کمک کند، چون چالش امروز ما بد مصرف کردن برق است و این موضوع در تولید محصولات و تجهیزات می تواند گره گشا باشد. کنترل مصرف برق را می توانیم به ثانیه دنبال کنیم که بهینه سازی را به دنبال دارد ما برای کنترل مصرف در تجهیزات و تولید کالا کار خاصی انجام ندادیم که اگر همین موضوعی که به نظر ساده است را دنبال کنیم می توانیم به میزان قابل توجهی مصرف را کنترل کنیم و از ناترازی خارج شویم. ناترازی برق که چالش امروز این صنعت است.

حجم بیشتر بازدیدها جهت توسعه کسب و کارها بود

سید مهدی مدنی نایب رئیس سندیکای صنعت برق در گفتگو با دنیای انرژی گفت: حجم بازدیدها در این نمایشگاه فراتر از انتظار و بیشتر از سال های قبل بود. بازدیدکنندگان واقعی به دنبال راهکاری جهت توسعه کسب و کار خود بودند و ارائه توانمندی ها توسط بخش خصوصی و کسب  وکارها نکته قابل توجه این نمایشگاه بود. بعلاوه اینکه در حوزه برق  وانرژی دغدغه 10 تا 12 ساله این صنعت عدم سرمایه گذاری در آن است که مسئولین به نقطه، بدون بازگشت رسیده اند و مجبورند به هر روشی راه حل هایی را برای سرمایه گذاری در این صنعت پیدا کنند و این امید هم در بخش خصوصی ایجاد شده است تا پس از پشت سرگذاشتن شرایط رکود، نقدینگی را در شرایط بهتری وارد این صنعت کنیم. بحث ناترازی در اقتصاد صنعت برق مطرح است که طبیعتا در چند سال گذشته شرکت ها در این حوزه به شدت آسیب دیده اند و عدم نقدشدن مطالباتشان به شدت به آن ها آسیب زده است؛ که با توجه به تصمیماتی که گرفته شده و قوانین مرتبطی که وضع می شود، امیدی است که می تواند این ناترازی برق را نه به سرعت اما در یک روند منطقی حل کند که البته اگر عزم دولتمردان جزم شود تا در این مسیر بمانند و آن را دنبال کنند این موضوع تحقق خواهد یافت. بحث های تبلیغاتی دولت ها نباید به بحث های منطقی بچربد و باید مسائل و چالش ها حل شود.  دیدگاه شرکت های سندیکا صنعت برق نیاز به کسب بازارهای جدید است. مثلا در این نمایشگاه از صنایع معدنی و یا پتروشیمی ها شرکت هایی می آمدند و در نظر داشتند تا مستقیما با حوزه برق مرتبط باشند و این نیاز بخش خصوصی صنعت برق است که خود بتواند بازارسازی کند. در کل نمایشگاه امسال با این گردهمایی ها و نشست ها خوب بود اما نه اینکه این چالش ها در جای خود بماند و سال بعد باز تکرار شود. از مسئولین انتظار داریم حرف های بخش خصوصی را که در نشست ها و بازدیدها شنیدند، آن ها را عملیاتی کنند و اگر به دنبال کم کردن خاموشی های این صنعت هستند از بخش خصوصی حمایت کنند.

علیرغم همه ظرفیت های بالقوه و وعده های مختلف، حال صنعت برق خوب نیست

دکتر سعید مهذب ترابی کارشناس انرژی در حوزه بهینه سازی نیز به دنیای انرژی در خصوص نشست هایی که معمولا درنمایشگاه ها برگزار می شود اشاره کرد و گفت: یکی از نشست های صمیمی که  در حاشیه نمایشگاه اخیر صنعت برق تشکیل گردید نشست صمیمی وزیر محترم جدید نیرو با فعالان بخش خصوصی صنعت برق بود. خوشبختانه وزیر جدید نیرو تا چندی پیش به عنوان مطالبه گر در همین جلسات صمیمی حضور می یافت وکاملا با مشکلات بخش خصوصی صنعت برق آشنا است  ولی به هر دلیل ترجیح داد که در جایگاه پاسخگو وشاید همفکری  نشست صمیمی  هم داشته باشد. فعالان بخش خصوصی صنعت برق هم به دلیل اینکه ایشان تا یکسال پیش در جایگاه آنها بوده است با امید زیادی به این جلسه رفتند. همانگونه که پیش بینی می‌شد وروال اینگونه جلسات است همه مطالب مطرحه از طرفین قبلا عنوان شده بود وحرف جدیدی بجز تعریف و تمجید از بخش خصوصی  زده نشد .آقای وزیر مجددا از اقتصاد بیمار برق گفت وچندین بار ناترازی برق را پیش کشید واز برنامه های دست یافتنی ودست نیافتنی  وزارت نیرو گفت وفعالان بخش خصوصی، نیز از امنیت سرمایه گذاری، پرداخت مطالبات ، قراردادهای یکسان وتسهیل در فرایندهای کسب وکار گفتند ومدیران میانی  نیز برای صدمین بار مطالب مطرح شده  را در سررسید خود یادداشت کردند ودر انتهای وزیر محترم با تشکر از مشارکت بخش خصوصی در مباحث جلسه و ارایه پیشنهادات ارزنده بر همکاری وهمراهی بیشتر ونزدیک‌تر دیدگاه های کاری وتشکیل کارگروه مشترک تاکید نمودند وتعدادی از مدیران محترم خود را مامور هماهنگی وپیگیری نمودند.

بدون تعارف علیرغم همه ظرفیت های بالقوه وتلاش های گسترده  وحتی وعده های مختلف، حال صنعت برق خوب نیست، عدم سرمایه گذاری متناسب با نیاز کشور طی دو دهه اخیر، صنعت برق را با یک ناترازی ۲۰ هزار مگاواتی در همه بخش‌های اصلی خود  مواجه نموده است ورشد متوسط ۵ درصدی سالانه مصرف برق نیز مزید بر علت است. تورم اقتصادی  وتبعات ناشی از تحریم ها، اجازه هر گونه برنامه ریزی حتی کوتاه مدت را از صنعت برق گرفته  وبدیهی است آثار این فرایند های طبیعی،  که مهمترین آن مطالبات است باعث گردیده که بخش خصوصی بالاجبار نقش فاینانسور وتامین کننده بی‌جیره ومواجب صنعت برق را بازی کند که نتیجه‌اش یا ورشکستگی بخش خصوصی است و یا بالارفتن قیمت تمام شده پروژه ها، که در هر دو صورت، بخش خصوصی بازنده  اصلی این بازی، دیگران خواسته است .پیچیدن نسخه هایی از قبیل افزایش نرخ برق و آدرس غلط مقصر مشترک برق است و افراط وتفریط در توسعه انرژی های تجدیدپذیر ومحول نمودن وظیفه خود تأمینی به بنگاههای غیر مرتبط خصوصی، هم نمی تواند به تنهایی این معادله چند مجهولی و پیچیده را حل کند.

به نظر می رسد در کوتاه مدت باید خارج از شعار زدگی،  با تقویت و حمایت از بخش خصوصی، خصوصا پرداخت به موقع مطالبات آنها، وضعیت موجود شاخص های صنعت برق را علیرغم همه ناترازی های آن حفظ نمود واجازه نداد این ناترازی ها افزایش پیدا کند و در میان مدت وبلند مدت با روش‌های علمی وعملیاتی، امکان سرمایه گذاری، جهشی در صنعت برق فراهم گردد. این روش ها می تواند در قالب تعریف مدل  اجرایی دقیق ولی ساده ای از ظرفیت های ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید و توسعه معنادار بازار بهینه سازی، برای امکان سرمایه گذاری خارجی و داخلی باشد ویا استفاده از پتانسیل ارزی خانگی با تضمین نقد شوندگی ارزی  وسود ارزی مناسب در دستور کار قرار گیرد . استفاده از درآمدها ناشی از فروش دارائی های بلااستفاده شرکت های وابسته وتابعه وزارت نیرو برای توسعه وبهینه سازی تاسیسات صنعت برق سال هاست بنا به ملاحظات مدیریتی رو زمین مانده است. صنعت برق باید در بحث پرداخت به موقع مطالبات وتضمین سرمایه گذاری از مدل قابل قبول بخش خصوصی استفاده کند این مدل می تواند در قالب lc های ریالی وارزی برای پرداخت مطالبات و مدل  تضمین بانکی با استفاده از پتانسیل سپرده ها ی نزد  خزانه باشد .توجه وبرنامه ریزی برای بهبود  بهره وری فرایندهای داخلی صنعت برق نیز سال هاست رو میز مانده است. وزیر محترم جدید با یک ناترازی مهم تر از ناترازی برق با عنوان ناترازی مدیریتی مواجه است .این ناترازی که ملاحظه کاری وتمثیل دستمال وسر بی‌درد چاشنی اصلی آن است به شدت صنعت پیشروی برق را تهدید می کند .لازم است اذعان کرد که نباید زرق وبرق ومشارکت گسترده بخش خصوصی در نمایشگاه اخیر صنعت برق را دلیل خوب بودن وضع این بخش دانست بلکه  این حضور  ناشی از همراهی وتعصب وغیرتشان به این مملکت وحس ذاتی کارآفرینی آن هاست.

فروش مستقیم برق توسط تولیدکنندگان، موضوع قابل طرح در نشست تخصصی با وزیر نیرو

عباس خالدنژاد دبیر سندیکای شرکت های تولیدکننده برق در گفتگو با دنیای انرژی گفت: اعضای سندیکای تولیدکنندگان در نشست های تخصصی که در حاشیه نمایشگاه برگزار شد مستقیما چالش ها و موضوعاتمان را مطرح کردیم تا بتوانیم به نقطه نظر مشترکی برسیم. در نشست تخصصی فرصت‌ها و چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنعت برق این نمایشگاه که با حضور بخش های دولتی و مسئولین رده بالایی از وزارت امور اقتصاد و دارایی، صندوق توسعه ملی به عنوان تامین کننده ارز صنعت برق برای احداث نیروگاه و یا خرید تجهیزات، معاون ارزی بانک مرکزی، معاونت سازمان برنامه و بودجه، دبیر کمیسیون اقتصادی دولت و معاون وزیر نیرو بود، بخش خصوصی در حوزه تولید برق یا ساخت تجهیزات و در واقع پیمانکاران این بخش مشکلات متعددی از جمله تامین مالی، نوع قراردادها، تامین ارز، بازپرداخت اقساط بویژه به صندوق توسعه ملی بابت تسهیلاتی که دریافت کرده اند را مطرح کردند. در این نشست که مسئولین از دستگاه های ذیربط شرکت داشتند شنونده مشکلات تولیدکننده صنعت برق بودند و هر یک که به دستگاه مربوطه مرتبط بود به دغدغه ها پاسخ می دادند و یا قول هایی برای رفع آن ارائه کردند و حداقل مهم این بود که این نشست با اجماع این مسئولین مرتبط شیوه نویی بود که در همان نشست دستگاه های مربوطه در جریان مشکل قرار می گرفتند. تولیدکنندگان برق دو موضوع اصلی را در نشست فرصت‌ها و چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنعت برق مطرح کردند. اول وام های ارزی بود که نیروگاه های سندیکا که 60 درصد برق کشور را تامین می کنند با آن مواجه اند و این وام های دریافتی با مشکلات بازپرداخت اعم از تغییرات نرخ ارز مواجه شده اند و این موضوع تولیدکنندگان برق را با چالش جدی مواجه کرده است. در این جلسه خوشبختانه معاونت های بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و وزرات نیرو حضور داشتند و این مشکل توسط اعضای هیات مدیره سندیکا که نماینده تولیدکنندگان برق کشور هستند مطرح شد و مدیران دولتی قول هایی دادند تا مشکل را به نحوی حل کنند. دومین مشکل تولیدکنندگان برق، بحث انباشت مطالبات ما از وزارت نیرو و یا مدیریت شبکه برق بابت فروش برق بود. این مطالبات با تاخیر چندین ماهه و بعضا بیش از یکسال به نیروگاه ها پرداخت می شود و این مشکل برای عدم تامین نقدینگی نیروگاه ها که بتوانند حداقل هزینه های جاری خودشان را برای تعمیرات انجام دهند نیز وجود دارد.

مطالبات تولیدکنندگان از شرکت مدیریت شبکه بابت فروش برق در بازار عمده فروشی در حال حاضر حدودا 25  همت است این مطالبات از شرکت مدیریت شبکه بابت فروش برق در بازار عمده فروشی است. البته سال گذشته بیش از این میزان بود اما وزارت نیرو در قالب تهاتر و طبق قانون، بخش عمده ای از آن را پرداخت کرده است. حالا انباشت مطالبات یک طرف قضیه است اما عدم تاخیر در پرداخت مطالبات هم موضوع دیگری بود که ما آن را مطرح کردیم. ارزش پول با توجه به نرخ تورم و افزایش نرخ ارز وجود دارد و زمانی که مطالبات این بخش، بعد ازیک سال پرداخت می شود ارزش پول به دلیل تورم کم می شود و پیشنهاد دادیم اگر مدیریت شبکه در زمان خود نتواند مطالبات را پرداخت کند جریمه دیرکرد آن را هم پرداخت کند تا تولیدکننده دچار زیان نشود و این درخواستی بود تا به عنوان بند قراردادی در فروش اضافه شود.  در خصوص این موارد قول هایی داده شد و نمی توان انتظار داشت مشکلات به فوریت حل شود. زیرا باید کارگروه هایی تشکیل شود و بررسی هایی صورت گیرد و نتایج آن اعلام شود اما همین که چنین فضایی ایجاد شد تا توانستیم طرح مسئله کنیم حرکت مثبتی بود.

یک جلسه دیگری که تولیدکنندگان برق به طور ویژه با وزیر نیرو داشتند نشست دیگری بود که در حاشیه این نمایشگاه مطرح شد و در آن جلسه، رئیس هیات مدیره سندیکا محورهایی را مطرح کردند. موضوع معاملات برق در بورس انرژی مطرح شد و سندیکا درخواست و پیشنهادی را به عنوان راه حل اساسی برای حل مشکلات فعلی صنعت برق بحث ناترازی و رفع مشکل اقتصاد و ناکارآمدی مطرح کرد که بخش دولتی از تجارت و معاملات برق خارج شود و فروشنده و تولیدکننده برق مستقیما برق خود به مشترکین و خریداران برق بفروشد و بخش دولتی فقط حق ترانزیت انرژی بگیرد. همانطور که می دانید درحال حاضر نیروگاه ها برق را به وزرات نیرو با قیمت پایین تری می فروشند اما وزارت نیرو برق را با قیمت بالاتر به صنایع و مشترکان دیگری می فروشد و این یعنی عملا دست تولیدکننده چیزی نمی آید. پیشنهاد این بود که دولت اجازه دهد ما تولیدکنندگان مستقیما برق را به صنایع و مشترکان دیگر بفروشیم و وزارت نیرو از حوزه حاکمیتی جنبه نظارتی داشته باشد و توانیر حق ترانزیت بگیرد. چون حق شبکه انتقال با توانیر است. با عملیاتی شدن این موضوع سرمایه گذاری در صنعت برق رونق می گیرد و سرمایه گذار مشتاق می شود وارد صحنه شود تا در این حوزه سرمایه گذاری کند و این موضوع ناترازی برق را رفع می کند.