کارنامه قبولی تراز تجاری

فرشته فریادرس

بر اساس جدیدترین آمار گمرک از تجارت غیرنفتی 10 ماهه امسال، صادرات غیرنفتی به 47.8 میلیارد دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 18 درصد رشد داشته است . واردات با رقم 56 میلیارد دلار (از جمله 6.3 میلیارد دلار طلا) تنها 3 درصد افزایش یافته که بدون احتساب طلا نسبت به مدت مشابه 10 درصد کاهش نشان می‌دهد. کسری تراز تجاری غیرنفتی، بدون در نظر گرفتن واردات طلا در این دو سال، از 12.5 میلیارد کسری به 2 میلیارد دلار کاهش یافته است. همچنین با احتساب بیش از 30 میلیارد دلار صادرات نفت در این دوره، مازاد تراز تجاری (نفتی و غیرنفتی) به بیش از 28 میلیارد دلار می‌رسد. در سال‌۱۴۰۲ میزان کسری تجاری ایران به رقم ۱۶‌میلیارد و ۸۷۵‌میلیون دلار رسیده بود، اما در سال‌جاری با اجرای سیاست‌های ارزی مناسب، به ‌نظر می‌رسد، تعادل واردات و صادرات به‌درستی رعایت شده و کسری تجاری تحت‌کنترل قرار گرفته ‌است. در حال‌ حاضر کسری تجارت غیرنفتی معادل ۸ ‌میلیارد و ۲۰۰‌میلیون دلار محاسبه شده  ‌است. رقمی که به‌نظر می‌رسد با ادامه روند فعلی فاصله‌‌‌‌‌‌‌‌‌ معناداری با سال‌گذشته داشته‌باشد.

تجارت ۹ ماهه

براساس داده‌های در بازه زمانی ۹ ماهه سال جاری، صادرات غیرنفتی کشور به ۴۳ میلیارد و ۱۴۰ میلیون دلار رسید که ۱۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است، این در حالی است که واردات کشور با احتساب واردات شمش طلا به میزان ۵۰ میلیارد و ۸۸۹ میلیون دلار بوده است. بررسی روند تجارت کشور در بازه زمانی مورد بررسی نشان می‌دهد، میزان وزنی واردات کشور در این مدت با ۳.۱۶ درصد کاهش به میزان ۲۷ میلیون و ۹۴۱ هزار تن رسیده است و میزان وزنی صادرات غیرنفتی هم برابر با ۱۱۶ میلیون و ۳۴۸ هزار تن بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳.۷۷ درصد افزایش یافته است.

به گفته رئیس کل گمرک ایران، در این مدت ۵۰.۷ میلیون تن محصولات پتروشیمی به ارزش ۱۹.۷ میلیارد دلار صادر شده است که به لحاظ وزن ۳۳.۲۵ درصد و از حیث ارزش ۳۲ درصد افزایش داشت. با توجه به داده‌های گمرک می‌توان گفت، بزرگترین مقاصد صادراتی کشورمان در ۹ ماهه سال جاری شامل کشورهای «چین» با ۱۱ میلیارد دلار، «عراق» با ۹.۴ میلیارد دلار، «امارات متحده عربی» با ۵.۳ میلیارد دلار، «ترکیه» با ۵.۲ میلیارد دلار، «افغانستان» با ۱.۷ میلیارد دلار، «پاکستان» با ۱.۷ میلیارد دلار و «هند» با ۱.۴ میلیارد دلار کشورهای عمده مقاصد صادراتی در این مدت بوده‌اند. این ۷ کشور در مجموع ۸۲.۴۰ درصد از وزن و ۸۲.۸۵ درصد از ارزش کل صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص دادند. از سوی دیگر داده‌‌های منتشر شده نشان می‌دهد، بیشترین میزان کالاهای وارداتی به کشورمان در ۹ ماهه امسال از کشورهای «امارات متحده عربی» با ۱۵.۳ میلیارد دلار، «چین» با ۱۳ میلیارد دلار، «ترکیه» ۸.۹ میلیارد دلار، «آلمان» ۱.۸ میلیارد دلار، «هند» با ۱.۱ میلیارد دلار، «فدراسیون روسیه» ۱.۱ میلیارد دلار  و «هنگ‌کنگ» با یک میلیارد دلار بوده است. با توجه به داده‌های منتشر شده می‌توان گفت، در مجموع ۷۵ درصد از وزن و ۸۳ درصد از ارزش کل واردات کشور در این مدت از هفت کشور مذکور بوده است و متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای وارداتی ۱۸۲۱ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۸.۴ درصد افزایش نشان می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در جایگاه بعدی، آلمان ۱.7 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده و سهمی 3.4 درصدی از صادرات به ایران داشته و هند با صادرات 1.1 میلیارد دلار و سهم 2.1 درصدی از کل ارزش واردات، در میان کشورهای عمده طرف معامله با ایران قرار داشته است.

با توجه به داده‌های اعلام شده این سوال مطرح می‌شود که کدام کالا بیشترین سهم در صادرات و واردات را به خود اختصاص داده‌اند؟ به گفته فرود عسگری، «گاز طبیعی مایع شده» با ۶ میلیارد دلار، «پروپان مایع شده» ۲.۵ میلیارد دلار و «متانول» با ۱.۹ میلیارد دلار ۳ قلم عمده کالای صادراتی و «طلا به اشکال خام» با ۵.۶ میلیارد دلار، «ذرت دامی» با ۲.۱ میلیارد دلار و «گوشی‌های تلفن هوشمند» با ۱.۷ میلیارد دلار ۳ قلم عمده کالای وارداتی در ۹ ماهه امسال بودند.

تجارت ۱۰ ماهه

عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، جدیدترین آمار گمرک از تجارت غیرنفتی ۱۰ ماهه نخست امسال را در شبکه اجتماعی ایکس(توییتر سابق) اعلام کرد. بر اساس آمار وزیر اقتصاد، صادرات غیرنفتی ایران به رقم ۴۷.۸میلیارد دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته ۱۸‌درصد رشد داشته‌است. ‌همچنین واردات ایران با ثبت رقم ۵۶‌میلیارد دلار (از جمله ۶.۳میلیارد دلار طلا) تنها سه ‌درصد افزایش را نشان می‌دهد که بدون احتساب طلا نسبت به مدت مشابه ۱۰‌درصد کاهش داشته‌است. کسری تراز تجاری غیرنفتی، بدون درنظرگرفتن واردات طلا در این دو سال، از ۱۲.۵میلیارد کسری به ۲‌میلیارد دلار کاهش‌ یافته‌است. همچنین با احتساب بیش از ۳۰‌میلیارد دلار صادرات نفت در این دوره، مازاد تراز تجاری (نفتی و غیرنفتی) به بیش از ۲۸‌میلیارد دلار رسیده‌است. گزارش اولیه عبدالناصرهمتی از روند تجارت ۱۰ماهه به‌خوبی نشان می‌دهد مکانیزم‌های ارزی چگونه می‌توانند روی انگیزه صادرکنندگان اثر بگذارند. «دنیای‌اقتصاد» در روزهای آینده گزارش‌های دیگری از آمار دقیق تجارت خارجی ۱۰‌ماهه کشور ارائه خواهد کرد.

بهبود ۵.۵میلیارد دلاری تراز تجاری

همجنین بنابر اعلام رسمی، گمرک ایران، تراز تجاری ایران در دولت چهاردهم (از ابتدای شهریور تا ۱۵دی ماه ۱۴۰۳) به میزان ۵.۵میلیارد دلار بهبود یافته‌است. به گزارش روابط‌عمومی گمرک ایران، در مدت فعالیت دولت چهاردهم از ابتدای شهریور تا ۱۵ دی ماه ۱۴۰۳ جمعا به میزان ۲۲.۵میلیارد دلار صادرات غیرنفتی انجام شد که نسبت به مدت مشابه سال‌۱۴۰۲ به میزان ۲۴‌درصد افزایش داشته‌است. همچنین به لحاظ وزنی نیز صادرات غیرنفتی کشور از ابتدای شهریور تا ۱۵ دی ماه ۱۴۰۳ به ۵۹‌میلیون‌ تن رسید‌که نسبت به مدت مشابه سال‌۱۴۰۲ به میزان ۱۸‌درصد رشد داشته‌ است. واردات کشور از ابتدای شهریور تا ۱۵ دی ماه ۱۴۰۳ به میزان ۲۵‌میلیارد دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال‌۱۴۰۲ به میزان ۴.۵درصد کاهش داشته‌است.

همچنین واردات کالاها در این مدت به لحاظ وزنی نیز ۱۲.۸میلیون ‌تن بوده‌ که در مقایسه با مدت مشابه سال‌۱۴۰۲ به میزان ۲۰.۵درصد کاهش داشته‌است. براساس این گزارش، همچنین در مدت فعالیت دولت چهاردهم مجموع مبادلات تجاری کشور در بخش صادرات و واردات با ۷‌درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال‌قبل به ۴۷.۵‌میلیارد دلار رسید ‌و از نظر وزنی با ۸.۵درصد رشد به ۷۱.۸میلیون ‌تن افزایش‌یافت. بنا بر این گزارش آمار‌های گمرکی نشان می‌دهد، تراز تجاری کشور در دولت چهاردهم(ابتدای شهریور تا ۱۵ دی ماه ۱۴۰۳) ۶۹‌درصد و به میزان ۵.۵میلیارد دلار بهبود یافته‌است. این گزارش می‌افزاید: صادرات غیرنفتی کشورمان در بازه زمانی مشابه سال‌قبل (اول شهریور ماه تا ۱۵ دی ماه ۱۴۰۲) به میزان ۱۸‌میلیارد دلار و واردات ۲۶‌میلیارد دلار بوده‌است.

تجارت با اروپا

در همین حال، بر اساس آمار منتشر شده از سوی گمرک اروپا یورواستات، ایران و اتحادیه اروپا از ژانویه تا اکتبر 2024 در مجموع سه میلیارد و 770 میلیون یورو تبادل کالا داشتند که در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال قبل، یک درصد کاهش داشته است. صادرات اروپا در این بازه زمانی کمی بیشتر از سه میلیارد یورو بوده که در مقایسه با سال قبل دو درصد کاهش داشته، اما صادرات ایران به اروپا مثبت 6 درصد بوده و از 654 میلیون یورو در 2023 به 695 میلیون یورو در 2024 رسیده است. گزارش اتاق ایران نشان می‌دهد، در اکتبر 2024، حجم تجارت ایران و اتحادیه اروپا به 300 میلیون یورو رسیده که در مقایسه با 369 میلیون یورو سال قبل 19 درصد کاهش داشته است. این مقدار پایین‌ترین میزان از ژانویه 2021 محسوب می‌شود. از این میزان، صادرات ایران به اتحادیه اروپا 65 میلیون یورو بوده که 9 درصد افزایش داشته و صادرات اروپا به ایران هم به 235 میلیون یورو رسید که 24 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

بررسی داده‌های منتشر شده نشا می‌دهد «آلمان» با حجم تجارت یک میلیارد و 230 میلیون یورو همچنان برترین شریک تجاری ایران در اروپا است. در جایگاه دوم هم  «ایتالیا» با 585 میلیون یورو قرار دارد و پس از آن «هلند» با 512 میلیون یورو جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر ارزیابی‌ها نشان می‌دهد «بلژیک» با 281 میلیون یورو و «فرانسه» با 234 میلیون یورو در رتبه‌های چهارم و پنجم برترین شرکای تجاری ایران در اروپا در بازه زمانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.