رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران با اشاره به این که ایران از نظر منابع نفت و گاز همان ایران ٢٠ سال پیش است، گفت: صنعت نفت ایران با رفع موانع سرمایه گذاری و در چارچوب منافع ملی، بزرگترین و مطمئن ترین پذیرنده سرمایه گذاری های بین المللی خواهد شد.
سید مهدی حسینی در گفت و گو با خبرنگار شانا با اشاره به برگزاری جلسات هفتگی کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی به دستور وزیر نفت گفت: در این زمینه عزم جدی وجود دارد و امیدواریم در مدت کوتاهی نتایج مطلوب حاصل شود.
وی یادآوری این که در سال ١٣٥٣ که قانون نفت ایران به تصویب رسید، قراردادهای مشارکت در تولید تبدیل به قراردادهای خدماتی شد، گفت: با وجود آن که تا پیش از انقلاب اسلامی شش قرارداد از این مدل به مرحله امضا رسید اما به دلایل مختلف عملیاتی نشد.
وی افزود: بعدها در سال ١٣٦٦ که قانون نفت ایران به تصویب مجلس رسید و چارچوب های کلی قوانین حاکم در صنعت نفت ابلاغ شد که با ملاحظه الزامات این قانون قراردادهای نفتی مورد بررسی قرار گرفت و نهایتا منجر به شکل گیری قراردادهای بای بک در صنعت نفت ایران شد.
حسینی اظهار داشت: نخستین تجربه صنعت نفت در زمینه انعقاد قراردادهای بای بک در نیمه های دهه ٧٠ هجری شمسی اتفاق افتاد، در آن زمان مجموعه صنعت نفت با توجه به افت ظرفیت های تولیدی ناشی از جنگ و محدودیت های اعمال شده در آن دوران در زمینه توسعه میدان های نفتی و البته فناوری های روز دنیا نیاز به فعالیت بیشتر داشت از این رو نوعی از قراردادهای خدماتی (سرویس کانترکت) با الزامات حقوقی و ملی کشور طراحی و تهیه کرد و در همان زمان با استقبال شرکت های نفتی داخلی و خارجی روبرو شد.
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران ادامه داد: ماحصل عملکرد این نوع قرارداد پیدایش فازهای یک تا ٨ میدان گازی پارس جنوبی و توسعه میدان های نفتی و رسیدن به ظرفیت های بالای ٤ میلیون بشکه و سرمایه گذاری چند ده میلیارد دلاری و ورود فناری های جدید برای افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز ایران شد.
وی تصریح کرد: این تجربه البته در میدان عمل نقاط قوت و ضعف خود را نشان داد که موجب اصلاحات بعدی و پیدایش نسل های اول تا چهارم قراردادهای بیع متقابل گردید.
حسینی صنعت نفت و گاز ایران را دارای بزرگترین منابع هیدروکربوری جهان دانست و گفت: هزینه تولید یک بشکه نفت و ریسک اکتشاف در خاک ایران بسیار پایین تر از سایر کشورهایی است که در آنها سرمایه گذاری های پر ریسک و گران هم اکنون در جریان است و لذا شرکت های بین الملی نفتی دنیا علاقه زیادی برای حضور در میدان های نفتی و گاز ایران دارند.
برگزاری مناقصه نفتی قرن از سوی ایران
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران گفت: ایران در دهه ٧٠ با اصلاحاتی که در قراردادهای نفتی خود انجام داد به شرکت های خارجی نشان داد که علاقه آنها برای حضور در ایران را حس کرده است، به نوشته روزنامه انگلیسی زبان فایننشال تایمز، جمهوری اسلامی ایران در سال ١٣٧٧ مناقصه نفتی و گازی قرن را برگزار کرد و با این کار علاوه بر توسعه میدان های نفتی و انتقال فناوری توانست درآمد خوبی از افزایش تولید کسب کند.
حسینی افزود: لزوما امروزه کشورهای دارنده نفت و گاز میدان های خود را با سرمایه داخلی توسعه نمی دهند و سعی می کنند با جذب سرمایه خارجی مزیت های نسبی بیشتری برای کشور خود فراهم کند، ما متوجه شده ایم که شرکت های خارجی در قراردادهای نفتی خود با ایران در عین حال با محدودیت هایی روبرو بوده اند که عملیات توسعه آنها را با مشکلاتی روبرو می کرد، از این رو تلاش خواهیم کرد در بازنگری در قراردادهای جدید این نکات را با حفظ منافع ملی رعایت کنیم. امروزه قراردادی کاربردی است که منافع دو طرف در آن به خوبی دیده شود.
وی اظهار داشت: شرکت های نفتی خارجی نیز عموما علاقه مند هستند که در کشورها و مناطقی فعالیت کنند که پتانسل تولید بالا و ریسک کمتری داشته باشند، اصولا کسب و کار نفت ریسکی است بنابراین آنها دوست دارند با کمترین هزینه به سرعت به تولید برسند، از سوی دیگر تامین مستمر انرژی بازار و دسترسی داشتن به نفت و گاز از دیگر اهداف شرکت های خارجی برای فعالیت در کشورهای دارنده نفت و گاز است، به عنوان مثال سالیان سال وزارت اقتصاد و انرژی کشور ژاپن به شرکت های نفتی خود سوپسید (یارانه) برای فعالیت های اکتشافی و تولیدی در کشورهای مختلف می داد زیرا معتقد است کشف و تولید نفت در هر کجای دنیا برای این کشور امنیت عرضه نفت و گاز ایجاد می کند.
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران گفت: امنیت عرضه یکی از فاکتورهای مهمی است که امروز در محاسبات سیاسی و اقتصادی مورد توجه ویژه قرار می گیرد، بنابراین شرکت های نفتی به عنوان یک ابزار دوست دارند با توجه به این نیاز بازار مصرف و البته کسب درآمد سرمایه گذاری هایشان را انجام دهند، بدیهی است که کشورهای دارای ذخایر و پتانسیل بالا با ریسک و هزینه کم مثل کشور ما اهداف جاذبی برای این هدف باشند و این درست نقطه قوتی است که در ملااحظات ما برای تعامل با آنها جای ویژه خود را دارد.
حسینی تصریح کرد: امروز ما با بحث تحریم های ناعادلانه بین المللی روبرو هستیم که به گمان من با روند رو به جلو سیاست خارجی کشور این تحریم ها به زودی بر داشته می شود، زیرا اعتقاد دارم اگر روند تولید نفت در ایران دچار اشکال شود در طولانی مدت روند عرضه انرژی در دنیا با بحران روبرو خواهد شد و قیمت نفت بسیار فراتر از قیمت کنونی خواهد رفت و این به نفع کشورهای مصرف کننده نخواهد بود؛ بنابراین لزوم بازنگری در قرار دادهای نفتی و کسب آمادگی برای شروعی بهتر با توجه به تجربیات گذشته احساس می شود.
وی گفت: توجه مجدد به انتقادهای های کارشناسی داخلی و خارجی با انگیزه های مختلف به قراردادهای کنونی و همخوانی با قراردادهایی که در کشورهای همسایه همچون عراق در حال انعقاد و انجام است نیز در این فرایند مد نظر خواهد بود که کمک کننده است.
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران گفت: باید باور داشته باشیم در تولید از میدان های مشترک با همسایگان خود در رقابت هستیم، درست است که میدان های نفتی ایران جذابیت زیادی برای شرکت های نفتی دنیا دارد اما نباید فراموش کنیم که نفت عراق و عربستان و گاز قطر هم جذابیت دارند، بنابراین با توجه به شرایط کنونی لزوم بازنگری در قراردادهای نفتی کشور را می بینیم.
وی حفظ منافع ملی، افزایش تولید صیانتی با هدف افزایش توانمندی اقتصادی کشور و انتقال تکنولوژی روز دنیا به داخل کشور را از جمله پارامترهای مهم در بازنگری در قراردادهای نفتی ایران دانست و گفت: بایستی برای انتقال فناوری به کشور یک فکر اساسی کرد، هم اکنون صنعت نفت نیروی کارآمد خوبی دارد اما برای رسیدن به اهداف بزرگ کم هستند.
حسینی افزود: نیروی انسانی صنعت نفت می تواند بسیاری از تجربه های کاری را در کنار متخصصان خارجی فراگیرند زیرا همه تجربیات را نمی توان در پشت میز دانشگاه یاد گرفت این امر محقق نمی شود مگر این که ما با دنیا ارتباط و تعامل داشته باشیم، امروزه کارشناسان ایرانی عضو انجمن مهندسان آمریکا SPE از برترین اعضای آن به شمار می روند و یا مقالاتی که کارشناسان ایرانی در دنیا ارئه می دهند جزء بهترین ها به شمار می رود.
وی خاطر نشان کرد: برای حضور و سرمایه گذاری شرکت های بزرگ نفتی در ایران باید نیازها و انتظارات آنها را نیز درک کنیم و سعی کنیم زبان نفتی خود را با زبان بین المللی یکی کنیم، برای تحقق این کار قرار است در چهارچوب قراردادهای جدید انگیزش های قابل توجهی را برای آنها ایجاد کنیم.
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران گفت: در طول سالیان گذشته شرکت های بین المللی تجربه های کاری در ایران داشته اند و در این میان آنها ایراد هایی را به قراردادهای نفتی ایران می گیرند که قرار است در قراردادهای جدید این ایراد ها بر طرف شود.
حسینی ادامه داد: هم اکنون قرارداد بای بک به صورت گسترده در همه بخش های صنعت نفت ایران به کار گرفته می شود، اما امروزه تجربه نشان داده که این مدل قراردادی در همه جا کاربرد ندارد، به عنوان مثال این نوع قرارداد برای توسعه میدان های نفتی طراحی شده نه برای اکتشاف بنابراین از این پس بر اساس این که چه فعالیتی قرار است انجام شود قرارداد های نفتی طراحی می شود.
وی اظهار داشت: مثل تمام جاهای دیگر دنیا در قراردادهای جدید نفتی صفر تا ١٠٠ عملیات اکتشاف و توسعه به صورت جامع به شرکت های های پیمانکار واگذار خواهد شد و قرار نیست بعد از عملیات اکتشاف مجددا مناقصه برای توسعه میدان برگزار شود. نمی توان شرکتی که ریسک اکتشاف در مناطق مختلف را پذیرفته در توسعه آن میدان نپذیرفت، این کار غیر معمول است.
حسینی اظهار داشت: مخازن نفتی به لحاظ مسائل زمین شناسی مانند یک انسان رفتار های خاص از خود نشان می دهد، از این رو ممکن است در مرحله توسعه و تولید مخزن آن طوری که انتظار داریم نتواند خواسته های ما را برآورده کند و یا حتی فراتر از انتظار ما تولید داشته باشد، در حال حاضر در قرار دادهای فعلی انعطاف زیادی برای این موضوع دیده نشده تا از خسارتهای غیر عمدی ما و پیمانکاران جلوگیری شود و یا اگر با هزینه کمتر تولید بیشتری از برنامه داشته باشد به آن شرکت پاداشی داده شود.
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران گفت: بر اساس رهنمود های وزیر نفت قرار است این نکات را در قراردادهای نفتی را لحاظ کنیم به عبارت دیگر شانس به پیمانکار داده می شود تا بعد از ورود به میدان بتواند برنامه توسعه و محاسبات مالی خود را با توجه به واقعیت های موجود و رفتار میدان اصلاح کند، این در حالی است که بر اساس قراردادهای کنونی پیمانکار باید سرمایه گذاری اولیه را بدون کم و کاست در میدان انجام دهد، به عنوان مثال اگر در مطالعات حین کار در میدان مشخص شود که می توان باحفر ٢٥ حلقه چاه ٥٠ هزار بشکه تولید کرد اما اگر این تعداد به ٣٥ برسد تولید به بیش ز ٨٠ هزار بشکه صیانتی می رسد باید به پیمانکار اجازه این کار را داد، به عبارت دیگردر قرار دادهای جدید متناسب با رفتارهای میدان و یافته های جدیدی در حین عملیات انعطاف های عملیاتی در بخش های مختلف قرار داد گذاشته می شود.
وی گفت: بر اساس قراردادهای کنونی بعد از شروع تولید نفت یا گاز شرکت پیمانکار دیگر هیچ نقش و جایگاهی در میدان ندارد، در حالی که از گذشته تا کنون این شرکت ها معتقد بوده اند که این موضوع عیب دارد و می گویند وقتی ما هیچ نقش و درآمدی از تولید نداریم از فناروی های جدید در اختیار آنها و در طول زمان تولید نفت استفاده نمی شود.
حسینی ادامه داد: ازسوی دیگر ما نمی توانیم به راحتی از توانایی نیروی انسانی ایرانی در بخش بهره برداری بگذریم، اما مجموعه تجربه های ما می گوید که تلفیق نیروهای ایرانی و خارجی در قالب یک شرکت مشترک برای بهره برداری از میدان می تواند یک راه حل باشدو منافع دو طرف را تامین کند.
در بازنگری قراردادهای نفتی قانون حداکثر سهم توان و ساخت داخلی وایرانی در پروژه ها لحاظ خواهد شد، از این رو شرکت های مختلف مهندسی و ساخت داخلی در پروژه ها در گیر خواهند شد و به مرور زمان خواهند توانست به تنهایی و مستقل از انها کار کنند، به یاد دارم در فازهای ٤ و ٥ پارس جنوبی در کنار پیمانکار خارجی بیش از ١٠٠ شرکت داخلی فعالیت می کردند و امروز شاهد افزایش توانمندی های زیادی هستند، شرکت هایی مانند پتروپارس، تاسیسات دریای ایران، صدرا و غیره.
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران افزود: به یاد دارم که در زمان انعقاد قرارداد توسعه میدان نفتی بلال آرزوی من این بود که روزی برسد که سکو های دریایی را در داخل خودمان بسازیم و امروز این کار یک امر ساده شده که نتیجه فرصت های ایجاد شده در دوره همکاری ها می باشد. بازنگری در قراردادهای خدماتی ایران صورت خواهد گرفت و تلاش بر این خواهد بود که رابطه ای بین تولید بیشتر از برنامه ناشی از فعالیت شرکت های پیمانکار و درآمد های آن پیدا کنیم.
حسینی اظهار داشت: تقریبا همه شرکت های بین المللی که بر اساس قراردادهای بیع متقابل کنونی در ایران کار کرده اند نه تنها به سود در نظر گرفته خود نرسیده اند بلکه حتی در برخی مواقع بیشتر از سقف سرمایه گذاری پیش بینی شده در قرارداد خود در ایران سرمایه گذاری کرده اند، به عنوان مثال در برخی قراردادها پیمانکار خارجی نرخ بازگشت سرمایه را ١٥ درصد محاسبه کرده بود اما در آخر به سه درصد بسنده کرد، از این رو باید برای ورود مجدد شرکت های خارجی این مسائل و مشکلات حل شود.
تشکیل زیر کمیته برای کمیته ویژه بازنگری در قراردادهای نفتی
حسینی ادامه داد: هم اکنون ریسک عملیات اکتشاف و تولید در مناطق و میدان های مختلف کشور کاملا متفاوت است، در بازنگری قراردادهای نفتی تلاش خواهد شد میزان ریسک و هزینه کرد با دستمزد و سود متناسب در نظر گرفته شود، یعنی اگر یک شرکت در بلوکی که ریسک کشف نفت و گاز بالایی دارد بتواند به موفقیت های خوبی برسد دستمزد وسود بهتری در مقایسه با کار در مناطق کم ریسک تر و کم هزینه تر خواهد گرفت، به دستور وزیر نفت به زودی زیر کمیته های برای کمیته ویژه بازنگری در قرارداد های نفتی نیز و حسب نیازایجاد خواهد شد، به نظر می رسد از کارشناسان و مهندسان زمین شناس و مهندسی مخزن، حقوقی باید بیشتر در این زیر کمیته ها استفاده کرد.
رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران گفت: بر اساس رهنمود های وزیر نفت مدل قراردادهای در حال اجرا در کشورهای نفتی در بازنگری قرار دادهای نفتی ایران مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت، از سوی دیگر این کمیته در هر زمانی آماده دریافت نظرات کار شناسی و دلسوزانه از تمام صنعت نفت و حتی کارشناسان خارجی در شرکت های نفتی بین المللی در این زمینه است.
وی گفت: پیش بینی می شود با ایجاد بازنگری در قراردادهای نفتی و رفع موانع موجود همچون تحریم های بین المللی به زودی و بار دیگر شرکتهای نفتی بین المللی برای حضور در صنعت نفت کشورمان مانند گذشته و بلکه بهتر حضور یابند.