پس از آنکه وعده بمباران ارزی نتوانست بازار ارز را کنترل کند و بانک مرکزی در اقدامی غافلگیرانه نرخ رسمی دلار را با 11درصد افزایش از 1060 تومان به 1172 تومان رساند؛ برخلاف تصور این بانک، نرخ بازار آزاد نیز بلافاصله به 1215 تومان رسید و روز گذشته رکورد هر دلار 1250 تومان را ثبت کرد؛ به دنبال این اتفاق، رییس کل بانک مرکزی با حضور در اخبارنیم‌روزی وعده داد که ظرف 24 ساعت (تا ظهر امروز) بازار ارز در سطح قیمتی نرخ رسمی مهار خواهد شد.
سخنگوی اقتصادی دولت نیز دیروز حتی در گامی فراتر خبر داد که دولت پس از رساندن نرخ غیررسمی ارز به نرخ رسمی به سوی کاهش دادن نرخ رسمی حرکت خواهد کرد و سیاست بانک مرکزی را این‌گونه توصیف کرد که این بانک «بالا پریده است تا نرخ را پایین بکشد». در همین حال، همزمان با تحولات بازار ارز، دو تحلیل بین ناظران بازار شکل گرفته است که تحلیل اول، افزایش نرخ ارز را هدایت شده از سوی دولت برای تامین کسری بودجه می‌داند؛ اما تحلیل دوم، معتقد به باز شدن فنر نرخ ارز تحت‌تاثیر رشد بالای نقدینگی است و آن را خارج از اراده دولت می‌داند.
وعده کاهش نرخ ارز تا ظهر امروز
گروه بازار پول- سرانجام پس از چند روز سکوت، رییس‌کل بانک مرکزی به عنوان سخنگوی اصلی سیاست‌های پولی کشور مهر از دهان برداشت و در خصوص نرخ ارز اظهار نظر کرد.
محمود بهمنی در گفت و گوی تلویزیونی قول داد تا ظهر امروز قیمت ارز به گونه‌ای کاهش یابد که از نرخ قبلی هم ارزانتر باشد. نرخ ارز در بازار تا قبل از آنکه نرخ مرجع افزایش یابد در حدود 1185 تومان بود. بانک مرکزی به منظور کنترل بازار نرخ مرجع را افزایش داد اما با افزایش نرخ مرجع، نرخ ارز در بازار آزاد مجددا رشد کرد و فاصله خود با نرخ رسمی را به حدود 80 تومان رساند. رییس کل بانک مرکزی در پاسخ به این اتفاق رخ داده در بازار ارز اظهار کرد: تا 24 ساعت آینده (ظهر سه شنبه) شاهد آثار اقدامات ما برای کاهش نرخ ارز حتی تا پایین‌تر از قیمت قبلی ارز خواهید بود. بهمنی در ارتباطی زنده با بخش خبری نیمروز شبکه یک سیما افزود: با توجه به اختلاف نرخ ارز توزیعی بانک مرکزی و بازار احساس شد حدود 140 تومان در هر دلار وارد جیب دلالان و واسطه‌ها می‌شود. وی گفت: با پیش‌بینی و اعمال استراتژی مناسب از سوی بانک مرکزی، تلاش کردیم این فاصله را کم کنیم و با توجه به افزایش قیمت نفت تا 120 دلار و نسبت به 81 و نیم دلاری که در بودجه دیدیم، در مازاد ارزی مشکلی نخواهیم داشت. رییس کل بانک مرکزی با تاکید براینکه قطعا نرخ ارز را کنترل می‌کنیم، افزود: این اقدام را از امروز (روز دو شنبه)آغاز کرده‌ایم و در کوتاه مدت شاهد آثار آن خواهید بود و نرخ ارز فروکش خواهد کرد. بهمنی همچنین با بیان اینکه مشکلی در تزریق ارز به بازار نداریم، گفت: با اعلامی که به همکاران کردیم، باجه‌های فرودگاه‌ها نیز آماده هرگونه پرداخت ارزی به مسافران هستند تا فشار بازار کاسته شود. وی افزود: ارز مورد نظر حواله‌ها و اعتبارات اسنادی را نیز بیش از آنچه باید باشد تامین کرده ایم و مشکلی نخواهیم داشت. رییس‌کل بانک مرکزی همچنین نظام ارزی مورد نظر بانک مرکزی را شناور مدیریت شده ذکر کرد و گفت: بازار را مدنظر داریم و کنترل می‌کنیم، اجازه نمی دهیم بازار کاذب، نرخ‌ها را بالا ببرد. بهمنی با بیان اینکه نقدینگی وارد شده به بازار به سمت طلا و ارز حرکت کرده و قیمت واقعی ارز ما به مراتب پایین‌تر از آن است که در بازار مشاهده می‌کنیم، افزود: برای نقدینگی، برنامه‌ریزی کرده ایم تا قیمت ارز را به کمتر از قیمت قبلی آن برسانیم.
دفاع از افزایش قیمت ارز
رییس‌کل بانک مرکزی گرچه از وضعیت فعلی انتقاد و وعده کنترل آن را داد، اما سیاست افزایش نرخ ارز را به نفع تولیدکنندگان دانست.
به گفته بهمنی، با بالا رفتن قیمت ارز، تولیدکنندگان سود بیشتری از صادرات تولیدات خود به دست می‌آورند. رییس‌کل بانک مرکزی به برخی منتقدان حمله کرد و گفت: آقایانی که می‌گفتند نرخ ارز باید بالا برود هم‌اکنون مقاله می‌نویسند که باید این نرخ پایین بیاید. رییس کل بانک مرکزی با تاکید بر کاهش نرخ ارز خطاب به گروهی که مشخص نکرد چه کسانی هستند کنایه‌وار گفت: امیدوارم آقایانی که دنبال منافع خود بودند منفعتی را که دنبال آن بودند کسب کرده باشند که حتما همین طور است.
هدف دولت کاهش نرخ رسمی ارز
در همین حال وزیر اقتصاد نیز با تاکید بر اینکه بانک مرکزی در حال مسلط شدن به نرخ ارز است، گفت: برای این که این نرخ پایین بیاید باید اول بانک مرکزی بر آن مسلط شود و سپس برای کاهش آن اقدام کند. سیدشمس‌الدین حسینی با تاکید بر اینکه قیمت سکه و طلا در کشور متاثر از قیمت ارز و طلا در جهان است، گفت: اگر در روزهای اخیر قیمت سکه در ایران بالا رفته است به دلیل بالا رفتن قیمت ارز است، البته بانک مرکزی در قیمت ارز مسلط شده و آن را کاهش خواهد داد. وی با بیان اینکه جهت‌گیری دولت در برنامه‌های اقتصادی ممانعت از نوسان نرخ ارز و افزایش آن است، گفت: دولت تلاش می‌کند نرخ ارز به رقم مرجع برسد و سپس به سمت تعدیل آن به پایین اقدام می‌کند.
دو تحلیل متفاوت از بازار
در شرایط کنونی کارشناسان از دو منظر به تحلیل اتفاقات اخیر در بازار ارز پرداخته اند. برخی از آنها ریشه اصلی اتفاقات اخیر را رشد نقدینگی عنوان کردند و معتقدند: این مساله موجب برهم ریختگی بازارها شده است. اما گروهی دیگر نیز دولت را صحنه گردان اصلی معرفی می کنند که با هدف پوشش کسری بودجه دست به افزایش نرخ ارز زده است.
اتفاقات بازار ارز ارادی است
در حالی‌که بهمنی از برخی دلالی‌ها و هجوم نقدینگی به عنوان دلایل اصلی اتفاقات اخیر بازار یاد می کند، محمد خوش چهره اقتصاددان و نماینده سابق مجلس انگشت اتهام را به سوی دولت نشانه رفته است. محمد خوش‌چهره در گفت‌وگو با فارس درباره وضعیت اخیر بازار ارز گفت: این اتفاقات به خاطر اراده‌ای در مدیریت کلان است تا از این شکاف پلکانی قیمت ارز برای دولت درآمد حاصل شود. وی ارائه هر نوع راه‌حل برای وضعیت موجود بازار را منوط به زمانی دانست که این اتفاقات غیر عمدی در بازار روی ندهد. به گفته این استاد دانشگاه سیاست مذکور به منظور تامین درآمدهای پولی برای جبران کسری بودجه برخی بخش‌ها و به خصوص قانون هدفمندی یارانه‌ها است. وی تصریح کرد: افزایش نرخ ارز به هیچ وجه منطق اقتصادی ندارد و حتی علاقه‌مندان به اجرای این سیاست و تقویت صادرات می دانند که صادرات باید از تولید ملی رونق پیدا کند. خوش چهره با اشاره به اظهار نظر اخیر رییس جمهور در خصوص کاهش نرخ ارز گفت: با افزایش قیمت ارز این استدلال مطرح می‌شود که دولت مشکل کمبود منابع دارد و از این طریق تصمیم به رفع مشکل گرفته است.
درآمد دولت از محل نرخ ارز
عباسعلی نورا نماینده مجلس نیز در واکنش به اتفاقات اخیر گفت: در جلسه کمیسیون بودجه این نظر مطرح شد که یکی از تبعات افزایش قیمت ارز جبران کسری بودجه دولت است. وی افزود: امسال دولت باید حدود 60 میلیارد دلار به بازار تزریق کند که با احتساب افزایش 12 درصدی نرخ و نرخ دلار 1250 تومان در بازار حدود 8 هزار میلیارد تومان درآمد جدید عاید دولت می شود. نورا افزود: اگر قیمت ارز کنترل نشود با توجه به اجرای هدفمندی یارانه‌ها پیش‌بینی می‌شود، تورم در سال جاری به 35 درصد برسد که تبعات منفی سیاسی و نگران‌کننده در پی خواهد داشت.
بسته سیاستی عامل التهاب
مدیر کل سابق ارزی بانک مرکزی نیز به جام‌جم گفت: سیاست‌های مندرج در بسته سیاستی بانک مرکزی مبنی بر کاهش نرخ سود سپرده‌ها باعث خروج پول از بانک‌ها و حرکت آن به سوی بازار ارز و طلا شد. علی معنوی‌راد اظهار کرد: بسته سیاستی باعث ورود حجم فراوانی پول به اقتصاد شد و وضعیت فعلی را شکل داد. متاسفانه مخالفت شورای پول و اعتبار با پیشنهاد بانک مرکزی مبنی بر افزایش نرخ سود سپرده‌ها به وضعیت فعلی بازار ارز دامن زد.
دلار 1250 تومان شد
نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد به 1250 تومان رسید .قیمت سکه نیز با وجود افت قیمت جهانی طلا 4000 تومان گران و به 460 هزارتومان افزایش یافت. تلاش برای به حداقل رساندن نرخ رسمی و غیررسمی ارز از سوی بانک مرکزی ادامه دارد. از روز چهارشنبه هفته قبل که قیمت ارزهای مرجع به ناگاه با افزایش تقریبا 11درصدی مواجه شد، عمده انگیزه بانک مرکزی برای این اقدام یکسان‌سازی قیمت ارز(دلار) و جلوگیری از رانت جویی برخی دلالان و احیانا قاچاقچیان ارز اعلام شد. این مهم البته با افزایش یافتن دوباره تفاوت قیمت دلار رسمی و غیررسمی محقق نشده است. در این میان برخی جبران کسری بودجه دولت را انگیزه قوی‌تری برای این اقدام بانک مرکزی عنوان کرده‌اند. اختلاف قیمت به 78 تومان رسید اما بانک مرکزی به مقصود نرسید. دلار تک نرخی نشد بلکه با گشت و گذاری در بازار می‌توان به راحتی به چندین قیمت برای دلار رسید. روز گذشته قیمت تمامی ارزها و سکه‌ها در بازار با افزایش روبرو شد. قیمت دلار آمریکا با 15 تومان افزایش به 1250 تومان رسید. صرافان دلار آزاد را به نرخ 1230 تومان از مردم می‌خریدند. قیمت حواله دلار دیروز 1265 تومان اعلام شد. نرخ مرجع دلار در بانک مرکزی 1172 تومان و بدین ترتیب تفاوت نرخ رسمی و غیررسمی دلار به 78 تومان رسید. ضمن اینکه قیمت دلار مسافری 1175 تومان بود. همچنین نرخ خرید دلار در شبکه بانکی 1170 تومان و نرخ فروش آن 1174 تومان تعیین شد. یورو 20 تومان گران شد و به نرخ 1800 تومان دست یافت. سکه بهار آزادی در بازار با 4000 تومان افزایش قیمت به 460 هزارتومان رسید. سکه طرح قدیم و نیم سکه هر یک با 5000 تومان افزایش قیمت به ترتیب 475 هزار تومان و 232 هزار تومان فروخته شدند. ربع سکه نیز 4000 تومان افزایش قیمت را به همراه داشته و به 137 هزا رتومان رسید. دیروز قیمت هر اونس طلا تا ساعت30/18 به وقت تهران به 1525 دلار رسید که نسبت به نرخ پایان معاملات هفتگی 7 دلار کاهش نشان می‌دهد. قیمت سکه و نیم سکه بانکی بدون تغییر به ترتیب 447 هزار و 200 تومان و 223 هزارو 600 تومان تعیین شدند. بانک مرکزی دیروز قیمت ربع سکه را پس از یک روز وقفه با 3120 تومان افزایش در سطح 122هزارو 720 تومان تعیین کرد.