هیاهوی اخیر درباره برداشت دولت از صندوق توسعه ملی، ما را بر آن داشت تا با مروری بر اساسنامه صندوق، مکانیزمهای اداره و نیز برداشت از صندوق، برای جلوگیری از تکرار چنین هوچی گری هایی، این موارد را به آگاهی خوانندگان گرامی برسانیم.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در نشست علنی صبح امروز (سه‌شنبه) پارلمان و در جریان بررسی لایحه بودجه سال 1394 کل‌کشور بند (ک) تبصره 5 ماده واحده این لایحه را پس رسیدگی به تصویب رساندند.
به موجب مصوبه مجلس، به صندوق توسعه ملی اجازه داده شد که در سال 1394 نسبت به اعطای تسهیلات ارزی به سرمایه‌گذاران بخشهای خصوصی یا تعاونی برای طرحهای توسعه‌ای بالادستی نفت و گاز با اولویت میدان‌های مشترک با تضمین وزارت نفت و بدون انتقال مالکیت نفت و گاز موجود در مخازن و تولیدی از آنها اقدام کند. اما این صندوق چیست و چگونه می توان از آن برداشت کرد؟
بر اساس ماده ٨٤ قانون برنامه پنجم توسعه که در حکم اساسنامه صندوق است، ارکان صندوق و شرح وظایف و روشهای پرداخت و تاییدیه ها و مبادی نظارتی مربوطه تعریف شده که در ذیل به بخشی از موارد مهم آن پردخته شده است:
الف ـ ارکان صندوق عبارتند از:
١- هیأت امناء
٢- هیأت عامل
٣- هیأت نظارت
ب ـ هیأت امناء به عنوان بالاترین رکن صندوق، دارای وظایف و اختیارات زیر است:
١- راهبری، تعیین سیاستها و خطمشیها
٢- تصویب شرایط و نحوه اعطای تسهیلات برای تولید و سرمایه‌گذاری به بخشهای خصوصی، تعاونی و عمومی غیردولتی
٣- تصویب نظامنامه‌ها، برنامه‌های راهبردی، بودجه سالانه، صورتهای مالی و گزارش عملکرد صندوق
٤- انتخاب رئیس و سایر اعضای هیأت عامل مطابق بندهای (د) و (هـ)
٥- عزل رئیس و اعضای هیأت عامل با پیشنهاد هر یک از اعضای هیأت امناء و تصویب هیأت امناء
٦- اتخاذ تصمیم درباره ارجاع دعاوی به داوری و صلح دعاوی با رعایت اصل یکصد و سی و نهم (١٣٩) قانون اساسی
٧- تعیین انواع فعالیتهای مورد قبول و واجد اولویت پرداخت تسهیلات در بخشها و زیربخشهای تولیدی و خدماتی زاینده و با بازده مناسب اقتصادی
٨- تعیین حداقل نرخ بازده مورد انتظار از منابع صندوق و همچنین نرخ بازده مورد قبول طرحهای تولیدی و سرمایه‌گذاری برای پرداخت تسهیلات و تعیین نرخ سهم مشارکت در طرحهای سرمایه‌گذاری به نحوی که میانگین این نرخها کمتر از متوسط نرخ بازده سپرده‌های بانک مرکزی در بازارهای خارجی نباشد.
ج ـ هیأت امناء
ترکیب اعضای هیأت امناء به شرح زیر است:
١- رئیس جمهوری (رئیس هیأت امناء)
٢- معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری (دبیر هیأت امناء)
٣- وزیر امور اقتصادی و دارایی
٤- وزیر کار و امور اجتماعی
٥- وزیر نفت
٦- رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
٧- رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی
٨- رئیس اتاق تعاون ایران به عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی
٩- دو نفر نماینده از کمیسیونهای اقتصادی و برنامه و بودجه و محاسبات به انتخاب مجلس شورای اسلامی
١٠- دادستان کل کشور
تبصره١ـ جلسات هیأت امناء حداقل سالی دو بار تشکیل می‌شود.
تبصره٢ـ جلسات هیأت امناء با حداقل دو سوم اعضای صاحب رأی رسمیت یافته و تصمیمات آن با حداقل پنج رأی اتخاذ می‌شود.
تبصره٣ـ رؤسای هیأت عامل و هیأت نظارت بدون حق رأی می‌توانند در جلسات هیأت امناء شرکت کنند.
تبصره٤ـ هرگونه تصمیم هیأت امناء در مورد تصویب ترازنامه و صورتهای مالی صندوق و نیز انتصاب رئیس و اعضای هیأت عامل در روزنامه رسمی کشور و نیز یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار به انتخاب هیأت امناء، درج می‌شود.
تبصره٥ ـ دستور جلسه، تاریخ و محل جلسات هیأت امناء توسط دبیر هیأت امناء تعیین و حداقل پانزده روز قبل از تشکیل جلسه برای اعضاء هیأت ارسال می‌شود.
تبصره٦ ـ بودجه ستاد صندوق به تصویب هیأت امناء می‌رسد.
د ـ اداره امور صندوق
به منظور اداره امور صندوق در چارچوب مفاد اساسنامه و مصوبات هیأت امناء، هیأت عامل مرکب از پنج نفر از افراد صاحب نظر، با تجربه و خوشنام در امور اقتصادی، حقوقی، مالی، بانکی و برنامه‌ریزی با حداقل ده سال سابقه مرتبط و مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد توسط هیأت امناء انتخاب و با حکم رئیس‌جمهوری منصوب می‌شوند و دارای وظایف و اختیارات زیر هستند:
١- پیشنهاد فعالیتهای مورد قبول و واجد اولویت پرداخت تسهیلات در بخشها و زیربخشهای تولیدی و خدماتی زاینده و با بازده مناسب اقتصادی به هیأت امناء
٢- پیشنهاد موارد سرمایه‌گـذاری در بازارهای پولی و مالی بین‌المللـی و داخلـی به هیأت امناء
٣- تعیین چارچوب قراردادهای عاملیت با بانکهای عامل و تعیین مسئولیتها و اختیارات بانک عامل در چارچوب این قراردادها
٤- برقراری نظام حسابرسی داخلی و استقرار نظام کنترلهای داخلی مناسب
٥- تأیید صورتهای مالی ارزی و ریالی و ارائه آن به هیأت امناء
٦ـ ارائه پیشنهاد به هیأت امناء در خصوص نظامنامه‌ها و شرایط و نحوه اعطای تسهیلات
٧- اتخاذ تصمیم نسبت به هرگونه اقدامی به نام صندوق در محدوده وظایف و اهداف مندرج در اساسنامه به جز آنچه تصمیم درباره آنها به صراحت در حوزه صلاحیت هیأت امناء یا رئیس هیأت عامل است مگر این که به هیأت عامل تفویض شده باشد.
٨- اتخاذ تصمیم راجع به همه اموری که توسط رئیس هیأت عامل در محدوده اختیارات خود در دستور کار هیأت عامل قرار می‌گیرد.
٩- اجرای مصوبات هیأت امناء
١٠- پیشنهاد ارجاع دعاوی به داوری، تعیین داور و صلح دعاوی به هیأت امناء
١١- افتتاح یا بستن حسابهای ارزی در نزد بانک مرکزی و معرفی صاحبان امضای مجاز از بین اعضای هیأت عامل، رئیس و سایر مدیران صندوق
١٢- انعقاد قرارداد با مشاور معتبر بین‌المللی در امور سرمایه‌گذاری و مهندسی مالی برای ارزیابی، بهبود و ارتقای عملکرد صندوق.
١٣- سایر موارد ارجاعی از سوی هیأت امناء
و ـ هیأت نظارت
به منظور حصول اطمینان از تحقق اهداف صندوق و نظارت مستمر بر عملیات جاری آن و جلوگیری از هرگونه انحراف احتمالی از مفاد اساسنامه، خطمشیها و سیاستها، هیأت نظارت با ترکیب رئیس دیوان محاسبات کشور، رئیس سازمان حسابرسی کشور و رئیس سازمان بازرسی کل کشور تشکیل می‌شود.
تبصره١ـ نظارت این هیأت نافی وظایف قانونی دستگاههای نظارتی نظیر دیوان محاسبات و بازرسی کل کشور نخواهد بود.
تبصره٢ـ هیأت نظارت دارای رئیس، نایب رئیس و دبیر خواهد بود که در نخستین جلسه هیأت نظارت انتخاب خواهند شد.
ز ـ وظایف هیأت نظارت:
١- رسیدگی به صورتها و گزارشهای مالی صندوق و تهیه گزارشهای موردی و ادواری برای هیأت امناء و مجلس شورای اسلامی؛
٢- رسیدگی به صورت ریزدارائیها، مطالبات، تعهدات و خلاصه حسابهای صندوق و گواهی آنها برای انتشار در روزنامه رسمی کشور؛
٣- رسیدگی به عملکرد صندوق از لحاظ انطباق با موازین قانونی و اساسنامه و اهداف صندوق
این هیأت در ایفاء وظایف خود و بدون مداخله در امور جاری، کلیه اسناد و دارائیها و حسابهای صندوق را مورد رسیدگی قرار داده و می‌تواند به اطلاعات و مدارک و مستندات صندوق که لازم می‌داند دسترسی داشته باشد. این هیأت موظف است گزارش نظارتی خود را هر شش ماه یک‌بار به هیأت امناء و مجلس شورای اسلامی ارائه دهد.
تبصره ـ هیأت نظارت می‌تواند برای حسابرسی از عملکرد صندوق از خدمات اشخاص حقیقی و حقوقی صاحب صلاحیت استفاده نماید.
ح ـ منابع صندوق:
١ـ حداقل معادل بیست درصد (٢٠%) از منابع حاصل از صادرات نفت (نفت‌خام، و میعانات گازی، گاز و فرآورده‌های نفتی) در سالهای برنامه و تعیین مبلغ آن در قوانین بودجه سنواتی
٢ـ حداقل بیست درصد (٢٠%) ارزش صادرات تهاتری اقلام فوق‌الذکر
٣ـ افزایش سهم واریزی از منابع بندهای (١) و (٢) هر سال به میزان سه واحد درصد
٤ـ پنجاه درصد (٥٠%) مانده نقدی حساب ذخیره ارزی در پایان سال ١٣٨٩ و سالهای بعد
٥ ـ منابع قابل تحصیل از بازارهای پولی بین‌المللی با مجوز هیأت امناء با رعایت قوانین مربوط.
٦ ـ سود خالص صندوق طی سال مالی
٧ـ درآمد حاصل از سود موجودی حساب صندوق در بانک مرکزی، معادل میانگین نرخ سود سپرده‌های بانک مرکزی در بازارهای خارجی با محاسبه و پرداخت هر سه ماه یک‌بار
٨ ـ بیست درصد (٢٠%) منابع موضوع جزء (د) بند (٤) قانون بودجه سال ١٣٨٩ کل کشور
تبصره١ـ بازپرداخت اصل و سود تسهیلات پرداختی از محل صندوق توسعه ملی به حساب صندوق واریز و مجدداً در جهت اهداف صندوق به کار گرفته می‌شود.
تبصره٢ -حسابهای صندوق فقط نزد بانک مرکزی نگهداری خواهد شد.
ط ـ مصارف صندوق:
١ـ اعطای تسهیلات به بخشهای خصوصی، تعاونی و بنگاههای اقتصادی متعلق به مؤسسات عمومی غیردولتی برای تولید و توسعه سرمایه‌گذاریهای دارای توجیه فنی، مالی و اقتصادی
٢ـ اعطای تسهیلات صادرات خدمات فنی و مهندسی به شرکتهای خصوصی و تعاونی ایرانی که در مناقصه‌های خارجی برنده می‌شوند از طریق منابع خود یا تسهیلات سندیکایی
٣ـ اعطای تسهیلات خرید به طرفهای خریدار کالا و خدمات ایرانی در بازارهای هدف صادراتی کشور
٤ـ سرمایه‌گذاری در بازارهای پولی و مالی خارجی
٥ ـ اعطای تسهیلات به سرمایه‌گذاران خارجی با در نظر گرفتن شرایط رقابتی و بازدهی مناسب اقتصادی به منظور جلب و حمایت از سرمایه‌گذاری در ایران با رعایت اصل هشتادم (٨٠) قانون اساسی می‌باشد.
٦ ـ تأمین هزینه‌های صندوق
تبصره١ـ استفاده از منابع صندوق برای اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارائیهای سرمایه‌ای و بازپرداخت بدهیهای دولت به هر شکل ممنوع است.
تبصره٢ـ اعطای تسهیلات موضوع این ماده فقط به صورت ارزی است و سرمایه‌گذاران استفاده‌کننده از این تسهیلات اجازه تبدیل ارز به ریال در بازار داخلی را ندارند.
تبصره٣ـ اعطای کلیه تسهیلات صندوق صرفاً از طریق عاملیت بانکهای دولتی و غیردولتی خواهد بود.