باوجود دلواپسی برخی، فاز ١٢ بالاخره وارد مدار تولید شد و چرخه تولیدگاز مصرفی کشور را تامین کرد. گفتیم دلواپسی، نیازی به توضیح ندارد که فاز ١٢ به عنوان بزرگترین پروژه تاریخ صنعت کشور، خیلی ها را که نمی خواستند در دوره تدبیر و امید، چنین پروژه عظیمی به بار بنشیند،دلواپس تر! کرد. آنچه می خوانید، نگاهی است به دستاوردهای خاص این فاز.
١- بازگشت به مرز بعد از یک دهه: فاز ١٢ یک فاز مرزی است. پس از افتتاح پروژه «فاز یک» و «فازهای ٢ و ٣» در سالهای ١٣٨١ تا ١٣٨٣، بعد از حدود یک دهه دوباره تولید گاز از یک فاز مرزی آغاز شده است. بازگشت به تولید از ناحیه مرزی میدان به معنای افزایش سهم ایران از میدان مشترک و کاهش برداشت قطر از سهم ایران است. اگر در همه این سالها تمرکز برداشت بر بخش مرزی میدان متمرکز بود، امروز قطر بخش کمتری از سهم ایران را برداشت کرده بود.
٢- ثمره بیع متقابل: توسعه فاز ١٢ پارس جنوبی توسط یک پیمانکار ایرانی را می‌توان ثمره‌ای از درخت «بیع متقابل» در سالهای دور دانست. پتروپارس پیش از این در بسیاری از پروژه‌های بیع متقابل پارس جنوبی مثل «فاز یک»، «فازهای ٤ و ٥» و «فازهای ٦، ٧ و ٨» به عنوان پیمانکار اصلی مشارکت داشت و انباشت دانش مدیریت در پتروپارس، اکنون در فاز ١٢ به نتیجه رسیده است. منتقدان بیع متقابل معمولاً انتقال نیافتن دانش فنی را به عنوان یکی از معایب بیع متقابل مطرح می‌کنند؛ ولی توسعه فاز ١٢ توسط پتروپارس، بزرگترین نشانه انتقال دانش مدیریت پروژه است.
٣- پیچیده و دشوار: تمام فازهایی که تاکنون در پارس جنوبی به بهره‌برداری رسیده‌اند، در بخشهای «میانی» میدان قرار دارند که خصوصیات مخزنی آن همگون‌تر و آشنا‌تر و حفاری آنها نیز به نسبت آسانتر از نواحی «کناری» میدان است. فاز ١٢ علاوه بر همسایگی با قطر، در کناره شرقی میدان پارس جنوبی قرار دارد و این، به معنای آن است که پیچیدگی عملیات مهندسی و حفاری بیش از همه فازهای دیگر تاکنون بوده است. پیچیدگیهایی که البته هنوز هم چالشهایی را در تولید گاز توسط برخی چاههای این میدان ایجاد می‌کند.
٤- خروج غیرتورمی از رکود: ارزش محصولات فاز ١٢ پارس جنوبی با فرض میعانات گازی ٦٠ دلاری، روزانه ١٧,٥ میلیون دلار اعلام شده است. این درآمد باعث می‌شود که کل سرمایه‌گذاری طرح طی کمتر از سه سال بازگردد. افزایش تولید از پارس جنوبی، اولویت نخست وزارت نفت برای «خروج غیرتورمی از رکود» عنوان شده است که به آن معناست که فاز ١٢ به تنهایی قرار است بخشی از بار خروج از رکود اقتصاد ایران را برعهده گیرد.
٥- فازی به عظمت یک میدان: وقتی میدان گازی پارس جنوبی (که در قطر به عنوان «گنبد شمالی» شناخته می‌شود) به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان شناخته می‌شود، چندان عجیب نیست که فاز ١٢ به تنهایی از عظمت یک میدان برخوردار باشد. این فاز حدود چهار درصد از کل گاز میدان را در خود جای داده است و یک درصد از کل ذخایر گاز جهان در همین فاز قرار دارد.
٦- راه‌اندازی قطب دوم پارس جنوبی: تاکنون دو منطقه اصلی برای توسعه پالایشگاهها و تاسیسات ساحلی فازهای پارس جنوبی طراحی شده است. پالایشگاههای فازهای ١ تا ١٠، همگی در سایت ١ (عسلویه) واقع هستند که سالهاست در آن عملیات ادامه دارد و زیرساختها فراهم است. فاز ١٢، نخستین فازی است که در سایت ٢ (کنگان) به بهره‌برداری می‌رسد و به همین دلیل با مشکلات لجستیکی و زیرساختی بیشتری مواجه بوده که عبور از آنها در نهایت ممکن شده است. فاز ١٢، قطب دوم پارس جنوبی را نیز به راه انداخته است.
٧- افزایش صادرات نفت ایران: براساس برنامه، فاز ١٢ پارس جنوبی، روزانه ١١٠ هزار بشکه میعانات گازی تولید خواهد کرد. تنها طی حدود یک سالی که از راه‌اندازی سکوی A و چند ماهی که از راه‌اندازی سکوهای B و C فاز ١٢ می‌گذرد، بیش از ٩,٣ میلیون بشکه میعانات گازی از این فاز صادر شده است. فاز ١٢ در نهایت روزانه ١٢٠ هزار بشکه میعانات گازی تولید خواهد کرد.
٨- جبران نیمی از کسری گاز کشور: سال گذشته کسری گاز کشور در سردترین روزهای سال، حدود ١٦٠ میلیون‌مترمکعب در روز بود. فاز ١٢ برای برداشت ٨١ میلیون‌مترمکعب گاز در روز طراحی شده است که به آن معناست که فاز ١٢ می‌تواند نیمی از کسری گاز کشور را جبران کند. اکنون ظرفیت تولید از فاز ١٢، حدود دوسوم از سقف ٨١ میلیون مترمکعب در روز است.
٩- فناوریهای نوین: در بخش حفاری فاز ١٢ پارس جنوبی برخی کارها انجام شده که در این میدان گازی، بی‌نظیر یا کم‌نظیر هستند. حفاری چاههای افقی طولانی، تکمیل (Completion) چاه به روشهای خاص و حفاری چاههای با عمق نهایی بالا، برخی از این عملیات به شمار می‌روند. جالب آن که برای تامین برخی قطعات پیشرفته درون‌چاهی در شرایط تحریم، تامین قطعات توسط یک شرکت داخلی (با همکاری نروژ و برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس) صورت گرفته که راه را برای تامین قطعات بقیه فازها نیز هموار کرده است.
١٠- سرعت بالا و بدون حادثه: علاوه بر حفاری، در زمینه راه‌اندازی پالایشگاه و سکوهای دریایی نیز عملیات صورت گرفته در این فاز در تاریخ پارس جنوبی کم‌نظیر است. سه سکوی دریایی فاز دوازده، طی مدت حدود یک سال راه‌اندازی شدند. شش ردیف (Train) پالایشگاه فاز ١٢ نیز طی همین مدت به طور کامل وارد مدار شدند. نکته اینجاست که برخلاف موارد مشابه، این حجم از راه‌اندازی بدون ایجاد حادثه و مشکل صورت گرفته است.
١١- پایان افتتاح‌های نمایشی: فاز ١٢ برخلاف بسیاری از فازهای قبلی که به صورت نصف و نیمه افتتاح می‌شدند، با حفاری اغلب چاههای سه سکوی اصلی و راه‌اندازی کامل پالایشگاه افتتاح خواهد شد. افتتاح فاز ١٢ قرار است در حالی صورت گیرد که تولید این فاز، بیش از یک سال قبل شروع شده است و این در حالی است که در دولت قبل، راه‌اندازی تنها یک ردیف از پالایشگاه بدون تولید گاز و آن هم به صورت نیمه، با مراسم افتتاح همراه می‌شد.
١٢- نخستین صادرات LNG: بد نیست بدانیم در ابتدا قرار بود دوسوم از گاز فاز ١٢ پارس جنوبی به تولید و صادرات LNG اختصاص پیدا کند. اخبار منتشره نشان می‌دهد پروژه Iran LNG هم‌اکنون به صورت نیمه‌کاره رها شده و البته اولویت استفاده از گاز فاز ١٢، برای مصرف داخلی است. بااین وجود، براساس مشخصات فعلی طرح، محل تامین گاز آن کماکان فاز ١٢ است که البته فعلاً گاز این فاز به شبکه داخلی تزریق می‌شود.