یک کارشناس صنعت پالایش و سیستم‌های انرژی با توجه به دلایل ساختاری عدم تمایل شرکت ملی نفت به توسعه ظرفیت پالایشی کشور و پرهیز از خام‌فروشی طرحی را برای افزایش انگیزه همکاری شرکت نفت برای جلوگیری از خام فروشی نفت در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی پیشنهاد کرده است.
مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیر خود در جمع مردم آذربایجان، خام فروشی نفت و صرف آن در امور جاری کشور و استفاده نکردن از فرآورده های گسترده ناشی از ارزش افزوده نفت را، میراث شوم رژیم طاغوت و خسارتی جبران ناپذیر خواندند و گفتند: «این روش، آسان ترین راه پول درآوردن است که برخی از مسئولان در طول زمان های مختلف، ترجیح دادند، از این پول آسان، استفاده کنند.»
در این زمینه یاسر کنعانی، دانشجوی دکترای انرژی دانشگاه صنعتی شریف که پیش از این در یک یاداشت تحلیلی به دلایل ساختاری عدم تمایل شرکت ملی نفت به توسعه ظرفیت پالایشی کشور و پرهیز از خام‌فروشی پرداخته بود، طرحی را برای افزایش انگیزه همکاری شرکت نفت برای جلوگیری از خام فروشی نفت در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی پیشنهاد کرده است.
متن این طرح به شرح زیر است:
موضوع جلوگیری از خام فروشی نفت خام در قالب افزایش صادرات فرآورده های نفتی در بندهای 13 و 15 سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی توسط سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی تاکید شده است.
شرکت نفت به عنوان متولی اصلی ارائه دهنده مجوز، تعیین کننده شرایط قراردادی و تخصیص دهنده خوراک، از تحقق توسعه ظرفیت پالایشی در کشور متضرر می‌شود. در واقع، مطابق قوانین بودجه سالانه، فرمول محاسبه درآمد شرکت نفت طوری است که از عرضه داخلی یک بشکه نفت و صادرات آن به ترتیب، نزدیک 3 دلار و 14.5 دلار بهره می‌برد. یعنی، انگیزه شرکت نفت در عدم توسعه ظرفیت پالایشی قرار داده شده است.( جدول1)
بنابراین، برای از بین بردن انگیزه منفی شرکت نفت در ساخت پالایشگاه‌ها، ضروری است که رابطه مالی دولت و شرکت نفت طوری تنظیم شود که عرضه داخلی و خارجی نفت برای شرکت نفت منافع برابری داشته باشد.
بر اساس توضیحات فوق، پیشنهاد می‌شود، درآمد شرکت ملی نفت به صورت سهمی از کل ارزش تولیدی نفت (بدون توجه به عرضه داخلی یا خارجی آن) در نظر گرفته شود.
در فرمول پیشنهادی، درآمد شرکت نفت بر اساس قیمت محموله‌های صادراتی محاسبه و همچنین از محل صادرات نیز تامین می‌شود. مقدار درآمد شرکت افزایش نمی‌یابد، اما ترکیب آن طوری تغییر می‌یابد که انگیزه عرضه داخلی یا خارجی نفت برابر می‌شود.
| | مقدار(میلیون بشکه در روز) | قیمت (دلار بر بشکه) | سهم شرکت نفت(درصد) | سهم شرکت نفت(دلار بر بشکه) | درآمد سالانه شرکت نفت (میلیارد دلار) |
| عرضه داخلی | 1.8 | 20.58 | 14.5 | 2.98 | 1.96 |
| صادرات | 1 | 100 | 14.5 | 14.5 | 5.29 |
| مجموع | 2.8 | - | - | - | 7.25 |
جدول1- درآمد شرکت ملی نفت در وضعیت فعلی
در این حالت، شرکت نفت تمام درآمد خود را با یک نرخ مشخص دریافت می‌کند. در نتیجه، فروش داخلی یا صادرات نفت خام از نظر درآمدی برای شرکت نفت تفاوتی ندارد و آنچه که برای شرکت نفت اهمیت خواهد داشت، مقدار تولید نفت است که در صورت افزایش تولید و فروش بیشتر، درآمد بیشتری خواهد داشت.(جدول2)
| | تولید(میلیون بشکه در روز) | قیمت(دلار بر بشکه) | سهم شرکت نفت(درصد) | درامد سالانه شرکت نفت(میلیارددلار) |
| تولید | 2.8 | 100 | 7.1 | 7.25 |
جدول2- درآمد شرکت نفت در حالت پیشنهادی
- سهم پیشنهادی 7.1 درصد از کل تولید تعیین شده است تا در سال اول اجرا، تغییری در درآمد شرکت نفت ایجاد نشود.
- فرمول پیشنهادی انگیزه خوبی به شرکت نفت می‌دهد، تا از حجم نفتی که در شرایط کنونی تحریم نمی‌تواند صادر کند، به عنوان اهرمی برای کمک به توسعه ظرفیت پالایشی کشور استفاده کند.
لایحه الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2)
بند موجود:
ماده 1_ الف_ به منظور تعیین رابطه مالی و نحوه تسویه حساب بین دولت (خزانه‌داری کل کشور) و وزارت نفت از طریق شرکت تابعه ذیربط، معادل سهمی از ارزش نفت (نفت خام، میعانات گازی و خالص گاز طبیعی) صادراتی و مبالغ حاصل از فروش داخلی که در قوانین بودجه سالانه تعیین می‌شود، به عنوان سهم آن شرکت بابت همه مصارف سرمایه‌ای و هزینه‌ای شرکت یاد شده از جمله باز‌پرداخت بدهی و تعهدات شامل تعهدات سرمایه‌ای و بیع متقابل و جبران خسارات زیست‌محیطی و آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های نفتی و هزینه‌های صادرات با احتساب هزینه‌های حمل و بیمه (سیف) تعیین می‌شود. این سهم از پرداخت مالیات و تقسیم سود سهام دولت معاف است.
وزارت نفت از طریق شرکت تابعه ذیربط موظف است از محل سهم خود از درصد‌های مذکور و سایر منابع، قرارداد‌های لازم را با شرکت‌های عملیاتی تولید نفت و گاز بر اساس قیمت تمام شده و در چارچوب بودجه عملیاتی پس از مبادله موافقتنامه با معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور منعقد نماید.
بند پیشنهادی:
الف_ به منظور تعیین رابطه مالی و نحوه تسویه حساب بین دولت (خزانه‌داری کل کشور) و وزارت نفت از طریق شرکت تابعه ذیربط، معادل سهمی از ارزش نفت (نفت خام، میعانات گازی و خالص گاز طبیعی) تولیدی به قیمت نفت صادراتی که در قوانین بودجه سنواتی تعیین می‌شود، به عنوان سهم آن شرکت بابت همه مصارف سرمایه‌ای و هزینه‌ای شرکت یاد شده از جمله باز‌پرداخت بدهی و تعهدات شامل تعهدات سرمایه‌ای و بیع متقابل و جبران خسارات زیست‌محیطی و آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های نفتی و هزینه‌های صادرات با احتساب هزینه‌های حمل و بیمه (سیف) تعیین می‌شود. این سهم از پرداخت مالیات و تقسیم سود سهام دولت معاف است.
وزارت نفت از طریق شرکت تابعه ذیربط موظف است از محل سهم خود از درصد‌های مذکور و سایر منابع، قرارداد‌های لازم را با شرکت‌های عملیاتی تولید نفت و گاز بر اساس قیمت تمام شده و در چارچوب بودجه عملیاتی پس از مبادله موافقتنامه با معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور منعقد نماید.
پی‌نوشت
[1] پالایشگاههای داخلی بهای نفت خام را به صورت ریالی پرداخت میکنند اما برای محاسبات دقیق‌تر قیمت معادل ارزی در نظر گرفته شده است.
[2] رقم سهم دلاری شرکت ملی نفت از هر بشکه نفت فروش داخل بر اساس ابلاغیه دولت در سال 1393 استخراج شده است. این رقم در ابلاغیه 79085 ریال است که با استفاده از نرخ تسعیر مبادله ای ارز (26500 ریال به دلار) تبدیل شده است.f