دستیابی به توافق هسته یی و لغو تحریم ها علیه صنعت نفت کشورمان می تواند در زمان کوتاهی تولید را به میزان پیش از تحریم ها برساند و در بلندمدت ایران را به مهمترین بازیگر عرصه ی انرژی تبدیل کند.
هنگامی که بیانیه ی هسته یی سوییس پس از ماراتن پیچیده ی گفت وگوها منتشر شد، امیدواری ها برای رسیدن به توافق نهایی بیشتر شد و همین موضوع نگاه به آینده ی اقتصادی کشورمان و حرکت در زمینه ی بهبود اوضاع به ویژه در بخش تولید و صنعت را به یکی از مهمترین بایسته های مسولان نظام و دغدغه های مردم تبدیل کرد. در این پیوند، صنعت نفت یکی از اصلی ترین جایگاه ها را در اختیار دارد.
با توجه به شرایط و با استفاده از واقعیت های موجود، به هر صورتی که به موضوع رفع تحریم ها نگریسته شود ایران در راه افزایش تولید نفت خام و رسیدن به سطح پیش از تحریم ها مشکلی عمده نخواهد داشت. نکته ی مهم این است که ایران بتواند برای رسیدن به جایگاه دومی سازمان کشورهای صادرکنندگان نفت –اوپک- یعنی 14 درصد از کل تولید سازمان برنامه ریزی کند زیرا به باور کارشناسان در بلندمدت ایران باید ظرفیت تولید نفت خود را به روزانه هشت میلیون بشکه نزدیک کند.
مهمترین مولفه ها در امیدواری به آینده ی صنعت نفت و افزایش توان تولیدی ایران به شرح زیر است:
1- گذشته از اهمیت دستیابی به توافق و تاثیر نتیجه ی آن بر شرایط اقتصادی کشور، رفع تحریم ها به خودی خود موجب بار روانی مثبت در داخل و خارج می شود. بر اساس بیانات رهبر انقلاب و همچنین تاکید ریاست جمهوری و با وجود انواع ادعاها و لفاظی های مقام ها و تحلیلگران غربی در مورد رفع تدریجی تحریم ها باید قبول کرد هیچ توافقی بدون رفع تحریم ها علیه ایران امضا نخواهد شد و از طرف ایران برداشته شدن این فشارهای ظالمانه و نابجا بخش جدانشدنی از پذیرش توافق نهایی هسته یی با غرب خواهد بود.
2- با نگاهی به سیر تحولاتی که نزدیک به یک سال و نیم گذشته و پس از توافق ژنو روی داد و شرایط تولید و صادرات نفت جمهوری اسلامی ایران بهبود یافت، پس از توافق جامع نیز شاهد گشایش در این حوزه خواهیم بود.
براساس آمار آژانس بین المللی انرژی، پس از توافق ژنو در پاییز 1392، صادرات نفت ایران به بیش از یک میلیون و 400 هزار بشکه افزایش یافت. این درحالی بود که تا پیش از آن، کمتر از یک میلیون بشکه به وسیله ی خریداران خارجی جذب می شد. پس از توافق جامع و کاهش محدودیت های تجاری، مالی و سرمایه گذاری، صنعت نفت کشورمان با عرصه ی بسیار گسترده یی از فرصت ها مواجه می شود.
3- اکنون جمهوری اسلامی ایران نزدیک به 2.5 میلیون بشکه نفت تولید می کند که با نوسان حدود یک میلیون بشکه از آن صادر می شود. قبل از سال 2012 میلادی میزان تولید نفت نزدیک به چهار میلیون بشکه و صادرات ایران نزدیک به 2.5 میلیون بشکه بود.
شاهد بوده ایم در کمتر از 2 سالی که از عمر دولت یازدهم می گذرد، بر پویایی صنعت نفت و راه اندازی پروژه های تازه افزوده شده و به همین دلیل به نظر می رسد حجم تولید نفت خام ایران افزایش یابد. با وجود این، حتی اگر توان تولید نفت ایران در سال 2012حفظ شده باشد، همانطور که «بیژن نامدار زنگنه» وزیر نفت کشورمان در نشست تازه ی خود با خبرنگاران عنوان داشته ایران می تواند روز پس از امضای توافق ژنو به سوی تولید بیش از چهار میلیون بشکه نفت حرکت کند.
گرچه برخی تحلیلگران خارجی بازار در دستیابی به این عدد تردید دارند و می گویند سه تا 6 ماه طول خواهد کشید تا ایران بتواند ظرفیت تولید خود را به چهار میلیون بشکه برساند، اما مقام های نفتی کشورمان تاکید دارند ایران با استفاده از ظرفیت های خالی خود به راحتی قادر است استخراج و تولید نفت خام خود را 2 برابر کند.
4- برخی کارشناسان داخلی و خارجی توان تولید نفت ایران را به دلایل زیرساختی و دور بودن از فناوری های نوین محدود و کمتر از چهار میلیون بشکه می دانند اما جمهوری اسلامی ایران توانسته است حجم قابل توجهی از نفت خام را ذخیره و انبار کند.
رسانه های خارجی حجم این نفت ذخیره شده بر روی دریا و داخل کشتی ها را نزدیک به 40 میلیون بشکه برآورد کرده اند. گفته شده نزدیک به همین مقدار نفت، در خشکی ذخیره شده است. با توجه به این آمارها حتی در صورتی که ایران نتواند تولید نفت خود را 2 برابر کند، به راحتی با عرضه ی نفت انبار شده ی خود در خشکی و دریا، فروش و صادرات نفت را افزایش می دهد و فرصت لازم را برای ارتقای تولید به دست می آورد.
5- یکی از مهمترین پیامدهای توافق جامع هسته یی، خروج از انزوای نفتی و کاسته شدن از فشارها بر صنعت نفت کشور است. صنعت مهمترین شریان اقتصاد ایران است و پویایی در آن می تواند به اقتصاد کشور جانی تازه بخشد. در این ارتباط، برداشته شدن تحریم ها راه را بر سرمایه گذاران خارجی و شرکت های غربی که مشتاقانه برای برداشته شدن تحریم ها لحظه شماری می کنند می گشاید.
شرکت ها و سرمایه گذاران غربی سال ها است به دلایل متعدد نمی توانند در صنعت نفت ایران حضور داشته باشند. آخرین شرکت اروپایی یعنی «توتال» فرانسه نزدیک به هفت سال قبل ایران را ترک کرد. شرکت های آمریکایی نیز با محدودیت های چند دهه یی روبرو بوده اند و تنها برخی سرمایه گذاران از شرق آسیا در ایران فعالیت محدودی داشته اند که چندان مورد رضایت نبوده است.
اکنون که عرصه ها و میدان های نفتی ایران تشنه ی سرمایه گذاری و فناوری های نوین است تا بازده خود را به حداکثر برساند، دولت هایی که در مسیر رفع تحریم ها و گسترش تجارت و حضور شرکت های انرژی خود در ایران کارشکنی کنند، به زیان بنگاه های اقتصادی خود عمل کرده اند.
شاید پر بیراه نباشد بگوییم با تسهیل سرمایه گذاری و با توجه اشتیاق جهانی برای حضور در عرصه ی تولید انرژی ایران، برای تبدیل کشورمان به یکی از مهمترین تولید کنندگان انرژی تنها چند سال زمان نیاز خواهد بود.
6- نباید این نکته را از یاد برد که سرمایه ترسو است و تنها وارد عرصه یی می شود که امنیت کامل در آن برقرار باشد. به عبارتی، سرمایه گذار به دنبال تضمین سود و شرایط آسان برای فعالیت است. به همین دلیل، نهادهای حکومت یعنی دولت، مجلس و قوه ی قضاییه هر کدام وظیفه یی را برای تسهیل فعالیت سرمایه گذاران در کشور برعهده دارند.
در راستای تسهیل مسیر سرمایه گذاری، وزارت نفت مدت ها است دست به کار شده و با تشکیل کمیته یی، بازنگری در شیوه ی قراردادهای در حال منسوخ شدن پیشین میان ایران و سرمایه گذاران خارجی را آغاز کرده است تا با رفع تحریم ها، زمینه ی ورود سرمایه های خارجی را فراهم کند.
با توجه به آنچه گفته شد، صنعت نفت کشور که به دلیل تحریم ها تاکنون در تنگنا قرار داشته، پس توافق هسته یی می تواند در یک فرایند عادی و غیر چالشی پله های توسعه خود و اقتصاد کشور را طی کند.
در این پیوند، مدیریت و برنامه ریزی درست در این صنعت می تواند جایگاه دومی ایران در اوپک و چهارمی در میان تولیدکنندگان نفت جهان را به کشورمان بازگرداند. همچنین، استفاده ی بیشینه از امکانات و فرصت ها، کشورمان را در مسیر تبدیل به بزرگترین قطب تامین انرژی منطقه و جهان تبدیل به پیش خواهد برد.