حکایت سوآپ و پولهایی که در دریا غرق شد!

حال که تب سوآپ هرچند کوتاه مدت، فروکش کرده و وزارت نفت هم بنا دارد دوباره سوآپ را از سر بگیرد؛ شانا نشستی با حضور افرادی که در زمان قطع عملیات سوآپ در مسند کار بوده اند برگزار کرده تا به واکاوی اتفاقهایی که آن دوران در نفت افتاد، بپردازد.

آیا فکرش را می‌کردید عملیات سوآپ یک شبه قطع شود؟

شاید تکرار مکررات باشد، اما سوآپ یا عملیات پایاپای یا معوض نفت به این معناست که معادل نفتی که در نکا تحویل می‌شد و به مصرف داخلی کشور می‌رسید، در جزیره خارک همان میزان نفت به مشتری نفت معوض تحویل می‌شد. در این روند، هزینه‌های انتقال نفت از میدانهای مناطق نفتخیز را که گرانتر است، حذف کرده و نفت را به پالایشگاههای داخلی از جمله تهران و تبریز می‌رساندیم، به جای آن درآمدی را بابت هر بشکه می‌گرفتیم و نفت معوض را در جزیره خارک تحویل می‌دادیم. این روند در سالهایی که سوآپ فعال بود، ادامه داشت. در کنار آن ذخیره‌سازی هم داشتیم و موضوع انتقال به پالایشگاهها هم انجام می‌شد  و تا سال ٨٩ ادامه داشت. در این سالها مدتی شرکت ملی و مهندسی و بعد هم شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران مسئولیت انجام سوآپ را برعهده داشتند و از سال ١٣٨٠ هم این کار به پایانه‌های نفتی محول شد. در حال حاضر هم ٩ مخزن ١٥٠ هزار بشکه‌ای برای عملیات وجود داشته و سه بارانداز با توسعه‌ جدید فعال است. در کنار این موارد، حوضچه فراگیر شمال را هم بازسازی کرده و توسعه داده‌ایم. اما تعمیرات و نگهداری این مخازن و حوضچه‌ها به دلیل قطع عملیات سوآپ شدت بیشتری گرفت تا اجازه ندهیم تاسیساتمان که بیکار هستند فرسوده شوند. 

آقای آستانه شما از جمله مدیرانی بودید که از زمان شروع تا قطع عملیات سوآپ در شرکت نیکو فعال بودید، با این که بارها و بارها درباره سوآپ صحبت کردید، لطفا از آن زمان و تصمیمی که گرفته شد برایمان بگویید؟ 

آن زمان که ما در شرکت نیکو بودیم و این تصمیم گرفته شد، خدمت وزیر وقت رسیدیم و گفتیم اصلا سود ١٠ دلار برای هر بشکه سوآپ امکان پذیر نیست، شاید چنین سودی برای ١٠ تن امکان پذیر باشد، اما در بشکه خیر. با این حال وزیر وقت همچنان روی حرفشان پافشاری می‌کردند و می‌گفتند خیر امکان ندارد همان ١٠ دلار در هر بشکه.

خلاصه این که همه اینها را به وزیر وقت توضیح دادیم. بعد ایشان گفتند خب سودی بین ٥ تا ٦ دلار بگیرید، بازهم گفتیم این هم امکان‌پذیر نیست. اما ایشان دستور دادند و ما باید عمل می‌کردیم. بنابراین، از طرف شرکت نیکو با شرکتهایی که قرارداد داشتیم مثل کاسپین اویل، ویتول یا دراگون مذاکره کردیم و گفتیم سود ٥ تا ٦ دلاری پرداخت کنید، آنها گفتند برای ما امکان پذیر نیست، چون سودی در این قضیه نداریم. خلاصه بگویم که هر کاری کردیم آنها زیر بار نرفتند و نپذیرفتند که این همه سود به ما بپردازند. به وزیر وقت توصیه کردیم به نحو دیگری مدت قرارداد را به پایان برسانیم ( اکسپایر کنیم) و به طرف لغو قرارداد نرویم. من دستنوشته از وزیر وقت دارم که دستور لغو صریح و موکد داده‌اند و گفته‌اند هرکسی که عملیات سوآپ را ادامه دهد، متخلف از قانون بوده و برابر با قانون با او برخورد می‌شود. با این حال یک تیم کارشناسی خبره مرکب از دکتر زین الدین، رئیس امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران، آقای سروشی مسئول نظارت بر صادرات نفت، بنده از شرکت نیکو، یکی از کارشناسان قدیمی امور بین‌الملل شرکت ملی نفت و متخصصان امور پالایش و پخش دو روز با سرپرستی آقای زین الدین گزارشی را درباره عملیات سوآپ تهیه کردیم و به تمام مواردی که گفتم در این گزارش کارشناسی اشاره کرده و با پیشنهادهای مشخص از سوی آقای زین الدین در اختیار آقای قلعه بانی ( مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران) و از سوی آقای قلعه بانی همان گزارش در اختیار وزیر قرار گرفت. فکر می‌کنید نتیجه چه شد؟ وقتی آقای وزیر گزارش را ملاحظه کردند بدترین عباراتی که در شان یک مقام مسئول نیست، بکار برده و با خط خودشان روی نامه عملیات سوآپ را عملیات کثیف، سوآپ را شوآپ و افراد را با عبارات ناجور خطاب کردند. در ذیل آن هم نوشتند گویا این گزارش را آقای زین الدین امور حقوقی نفت تهیه کرده اند، به این وسیله ایشان عزل و آقای دکتر بطحایی به جای ایشان منصوب می‌شوند! در واقع آقای دکتر زین‌الدین به دلیل تهیه این گزارش از کار عزل و به کارگزینی معرفی شدند. اما خب اسنادی که امروز وجود دارد همگی حاکی از این است که همه ما به آقای وزیر هشدار دادیم که این کار را انجام ندهند. حتی آقای زین الدین در گزارش خود پیشنهاد کرده بودند حال که شما اصرار دارید این عملیات قطع شود نباید به صورت یکطرفه آن را لغو کنید بازهم برای این کار راه وجود دارد و توضیحات حقوقی هم در این باره داده بودند، اما آقای میرکاظمی نه تنها به سخنان ایشان گوش نکردند بلکه تصمیم یکجانبه ایشان سبب شد تا ٩٧ میلیون دلار کلیم علیه ما صورت گیرد.

آن زمان با چند شرکت خارجی قرارداد سوآپ داشتیم؟

برگردیم به بحث اصلی

موسوی:  در مورد هزینه‌های صورت گرفته برای عملیاتی شدن پایانه شمال برای انجام سوآپ، باید بگویم که نیم میلیارد دلار را فقط برای اجرای پایانه هزینه کردیم و ١٧٠ میلیون دلار هم برای خط لوله هزینه شد. در این سالها، تجربه زیادی کسب کردیم اما از ٢٥ تیر ٩١ دیگر سوآپی نداشتیم؛ البته رسما از سال ٨٩ سوآپ قطع شد و در این مدت  بخشی از تعهدات باقی مانده بود که آن را انجام دادیم. استراتژی کشورهای آسیای میانه پس از قطع عملیات سوآپ ایران به سمت حوزه‌های دیگر مخصوصا ترکیه و خط لوله باکو – جیهان رفت. این اتفاق کار ما را برای احیای سوآپ از روز نخست هم سخت‌تر کرده است.  کشورهای حوزه خزر زمانی آرزو داشتند با دریای آزاد ارتباط داشته باشند و بهترین کشور برایشان ایران بود، ولی الان وضع تغییر کرده است. هر چند که هنوز هم این تمایل وجود دارد اما به این دلیل که یک جایگزین برای سوآپ خود پیدا کرده‌اند، قطعا به راحتی تغییر نظر نمی‌دهند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که حضور ایران در بازار سوآپ می‌تواند منجر به سرریز شدن این بازار شود و در نتیجه، دوباره بازار ما احیا شود. به هر حال، خط لوله باکو – جیهان به عنوان یکی از سه رقیب کاری ما فعال است. البته دیپلماسی فعال کشور بیکار نبوده است و وزیر نفت هم دست کم دو سفر را به کشورهای آسیای میانه داشته است و مذاکراتی را همراه با مسئولان وزارت امور خارجه در این زمینه صورت داده‌اند.

حسینی:  از دید من، سوآپ یعنی استفاده از ظرفیت تجاری یک کشور. ما خیلی به این مسئله توجه نکرده ایم. اگر این کار را انجام می‌دادیم دست کم می‌توانستیم از این ظرفیت نهایت استفاده را ببریم. هر کشور دیگری که موقعیت ایران را به لحاظ جغرافیایی و استراتژیک داشت بیشترین استفاده را از این مزیت خود می‌برد، اما ما چه کردیم؟ دست کم در یک مورد کاری را که در منطقه شروع کرده بودیم و ابتکار عمل با ما بود با تصمیم غلط آقای وزیروقت در سال ٨٩، فرصت را از دست دادیم و امروز افسوس گذشته را می‌خوریم. خوب یادم می‌آید، همان زمان هرچه نشستیم و صحبت کردیم، عدد و رقم آوردیم، توجیه و استدلال کردیم و وزیر وقت گفتیم این تصمیم اشتباه است، ایشان عکس العملی نشان ندادند و ما را به تیمهای کارشناسی ارجاع دادند؛ وقتی نزد کارشناسانی که وزیر ارجاع داده بودند، رفتیم بازهم همان بحثها و استدلالها را  آوردیم، کارشناسها هم حرفهای ما را می‌پذیرفتند و می‌گفتند این استدلالها درست است، اما حاضر نمی شدند این کار را قبول کنند. چرا؟ چون آقای وزیر تصمیم اشتباهی گرفته بودند و حاضر نبودند از این تصمیم اشتباهشان برگردند. ما فکر می‌کردیم مشکل آنها استدلال فنی و کارشناسی است، بنابراین، یک تیم کارشناسی در اتحادیه تشکیل دادیم و ماهها روی این موضوع کار کردیم و با عدد و رقم نشان دادیم کسانی که در سالهایی که سوآپ برقرار بود چقدر هزینه کردند و چقدر سود نصیب‌شان شد. در مواقعی سوآپ کننده ٧ دلار سود می‌کرد و در مواقعی هم کمتر از این رقم.  بارها و بارها با سند و مدرک گفتیم این که شما می‌گویید در هر بشکه ٥ دلار سود سوآپ است اصلا با هیچ منطقی جور در نمی آید. متوسط قیمتها و اختلاف قیمتهای شمال و جنوب را در آوردیم. یک جدول کارشناسی تهیه کردیم.

حدود چهار تا پنج ماه روی این جدول کار کردیم، چون فکر می کردیم مشکل آقایان بحث کارشناسی و فنی است، بنابراین می‌خواستیم با استدلالهای کارشناسی به آنها بگوییم عددی که می‌گویند درست نیست. این بحثهایی که عرض کردم ابتدا با آقای میرکاظمی مطرح کردیم؛ ایشان ابتدا گفتند که من نمی دانم چه می‌گویید؛ بعد گفتند که ما با دپارتمان اقتصادی و برنامه‌ریزی بحث کارشناسی داشته باشیم. با هرکدام از این دوستان که نشستیم و صحبت کردیم، گفتند که حرفهای شما منطقی است. حتی گفتیم اگر به عدد و رقمهایی که می‌گوییم شک دارید، بفرمایید اینها قیمتهای خرید، هزینه حمل سوآپ و اختلاف قیمت شمال و جنوب در همه سالهایی است که عملیات سوآپ انجام شده است. در یک سالهایی سوآپر سود کرده و در یک سالهایی هم متضرر شده است. همه اسناد و مدارکی را که تهیه کرده بودیم از ما گرفتند؛ اما دیدیم که هیچ خبری نشد. نگران بودیم این تصمیم ادامه یابد و فرصتی که در خزر به دست آورده بودیم از بین برود. بنابراین ناامید نشدیم و پیش آقای قلعه بانی (‌مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران) رفتیم. دوباره همان حرفها را تکرار کردیم؛ اما ایشان هیچ واکنشی به این گزارش نشان ندادند و پاسخشان، سکوت بود. حتی وقتی که کسی دیگر وزیر نفت شد، نزد ایشان هم رفتیم و دوباره همان حرفها را گفتیم. ایشان در نهایت گفتند که "آقا ما نمی‌توانیم ٥ دلار برای هر بشکه کم کنیم، حالا ببنید می توانید ٣,٥ دلار برای هر بشکه سود بگیرید تا این کار انجام شود." گفتیم، آقای مهندس آخر این چه حرفی است که می‌گویید. این سخنان باید مبنای کارشناسی و اصولی داشته باشد، براساس چه مبنایی این حرف را می‌زنید؟ نرخهای خط بی تی سی را که از سه کشور عبور می‌کرد آوردیم و نشان دادیم که سود، برای هر بشکه ١.٥ دلار یا در نهایت یک دلار بود. اصلا در نفت از این خبرها نیست که برای هر بشکه سوآپ ١٠ دلار سود بگیریم. در همه معامله‌ها سودی که در هر بشکه به دست می‌آید نهایت ٢٠ تا ٣٠ سنت است. حالا اگر بخواهند خیلی سود کنند بشکه‌ای ٣٥سنت می شود. آن وقت شما براساس چه مبنایی این حرفها را می‌زنید؟.  اما مثل این که هیچ اراده‌ای برای اصلاح این رویه وجود نداشت. همین طور فرصت از دست می‌رفت و ما هم اعتماد طرف مقابل را از دست دادیم و هم این که حلقه رابطه با کشورهای همسایه خزر را هم ضعیف‌تر کردیم؛ مثلا ببنیید الان برای مراوده معمولی با کشور آذربایجان یا ترکمنستان باید حتما از ویزا استفاده کنیم، چرا این اتفاق افتاده؟ برای این که آنها حس می کنند دیگر به ما نیازی ندارند. ما امروز به دلیل برخی حرکتهای غیراصولی و غیرکارشناسی موقعیتمان را  در منطقه از دست دادیم و تضغیف شدیم. فکر می‌کردیم این مزیتها همیشه باقی می‌ماند، اما خیر مزیتهای نسبی تا یک زمانی باقی می‌ماند. وقتی شما از مزیتهای نسبی تان استفاده نمی‌کنید معلوم است دیگران می‌آیند و از خلاء شما بهره می‌برند. از آن طرف آمریکاییها به شدت در حال برنامه ریزی هستند تا سوآپ گاز را از مسیر ترکمنستان و قزاقستان انجام دهند. با این اوصاف اگر همینطور بلاتکلیف بمانیم و به دنبال سود بالا باشیم، گاز هم ما را دور می‌زند. همین الان ما می توانیم از مزیت گازمان بهره ببریم و به سوآپ بپردازیم چون ممکن است خط لوله تاپی که به چین می رود فعال شود و بازهم نرخهایی که ما می گوییم به کار نیاید. البته دولت یازدهم نشان داده است که عزم دارد تا سوآپ را فعال کند. فقط امیدوارم بموقع درباره سوآپ گاز تصمیم گیری شود تا دوباره چهار یا پنج سال بعد افسوس بازاری را که از دست داده ایم، نخوریم. 

البته آقای آستانه، دلایل دیگری هم از سوی وزیر وقت برای قطع عملیات سواپ اعلام شد، مثلا این که ایشان ادعا کرده بودند که شواهد و مدارک موجود موید آن است که افراد ذی نفع در عمیات شبه سوآپ دارای ارتباط و اشتراک با افرادی هستند که در تبانی با بابک زنجانی خسارات غیرقابل جبرانی را به کشور و ملت ایران وارد کرده‌اند، و با قطع عملیات سوآپ دست آقای بابک زنجانی را از کشور قطع کرده اند؛ ضمن این که در جای دیگری هم گفته‌اند در عملیات سواپ رانتی وجود داشته و حتی انجام این عملیات و تخطی که در فروش نفت صورت گرفته سبب شده تا فروش نفت از این طریق جزو سهمیه ایران در اوپک قلمداد شده و ایران به عنوان کشوری که از سهمیه تعیین شده خود تخطی کرده معرفی شود. با توجه به این که فروشنده نفت در ایران شرکت نیکو بود چطور این رانت در آن زمان بوجود آمد و آیا با توجه به اسناد و مدارکی که وزیر وقت معرفی کردند با متخلف هم برخورد شد یا خیر؟

در جای دیگری هم گفته شده که آقای زنگنه با اظهارات وزیر وقت نفت درباره مساله دار بودن سوآپ موافق بودند.

حسینی: تاکتیک این دوستان در مواجهه با حرفهای کارشناسی و اصولی همیشه این بوده است. وقتی نمی‌توانند پاسخی بدهند و منطقی ندارند، به تهمت و افترا متوسل می‌شوند. ایشان هنوز از تصمیمی که درباره سواپ گرفته‌اند، دفاع می‌کنند؛ بعد از این همه سال هنوز مدرکی به دادگاه ارائه نکرده اند و تنها به گفتن سخنانی از این دست اکتفا می کنند.  کسانی که در شرکت نفت سوآپ می‌کردند همانهایی هستند که زمان دو وزیر کابینه های نهم و دهم بودند. بچه‌های امور بین الملل نفت هیچ تغییری نکرده اند، آقای قمصری و ضراب همان موقع بودند. اگر آدمهای ناسالمی بودند زمان شما هم که همینها بودند اگر آدمهای سالمی بودند خب الان هم که همینها  بر مسند کار هستند. بنابراین، بر چه اساسی می گویند که رانت ایجاد شده است؟ درباره سوآپ وزیر وقت برای این که سخن خود را درباره رانت ایجاد شده در این کار ثابت کنند یک هیئتی را به نیکو برای بررسی عملکرد این شرکت اعزام کردند؛ آنها یک ماه و نیم در شرکت نیکو مستقر بودند اما هیچ مدرکی گیرشان نیامد. اما این گروه افرادی نبودند که بگویند ما جایی رفتیم و چیزی گیرمان نیامد ، بنابراین آقای عاصمی پور را به دلیل سوآپ برکنار کردند، چرا؟ چون وزیر وقت گفته بود یک عده‌ای از فعالیت در سوآپ نفع می برند. وظیفه این گروه هم این بود که بروند و آنهایی را که منافع دارند پیدا کنند. جالب است بدانید که شرکت داخلی در امر سواپ فعالیت نمی کرد و نیکو مسئول مستقیم عملیات سوآپ بود. شرکتهای خارجی و ظرفیت کار آنها هم مشخص بود؛ اصلا امکان رانت وجود نداشت؛ آنها چکار کردند؟ در نهایت آقای عاصمی پور را برکنار کردند. همان ایام من پنج نامه محرمانه به وزیر وقت نوشتم و عواقب این تصمیم را گوشزد و با ایشان اتمام حجت کردم. گفتم که به خاطر حرفهای بی ربط، نیکو را به هم نریزند. اما ایشان این کار را انجام دادند و در نهایت دیدید که چه بر سر سوآپ آمد. آن زمان آنها فکر می کردند  هرجایی که قرار است کاری انجام شود حتما یک عده‌ای دارند می خورند و می برند، بنابراین باید مچ آنها را گرفت. 

با توجه به زیرساختهایی که هم اینک در نکا برای عملیات سوآپ فراهم شده بود و از سال ١٣٨٩ این تاسیسات به نوعی تعطیل شده‌اند؛ اگر بخواهیم دوباره سوآپ را از سر بگیریم چه چالشهایی را پیش رو داریم و آیا می توانیم بازارمان را دوباره بدست آوریم؟

آستانه: حضور ما در دریای خزر یک بحث بسیار مهم و اساسی است؛ به همین دلیل است که ما در ١٠ درصد از میدان شاه دنیز که یکی از میدانهای بزرگ کشور آذربایجان است؛ سهیم هستیم و با وجود مشکلات فراوانی که داشتیم سهممان را حفظ کریم و خوب هم جلو می رویم. ارتباط ایران با کشورهای حاشیه خزر بسیار مهم است و نباید از تحولات موجود در این منطقه غافل شویم. بازهم می گویم نباید به این مسئله نگاه اقتصادی داشته باشیم بحث استراتژیک و نیاز کشورهای حاشیه خزر به مسیر ایران برای انتقال انرژی برای ما از اهمیت دوچندانی برخوردار است؛ باید یک نگاه بلندمدت به این موضوع داشته باشیم. ضمن این که در بحث سوآپ نباید تنها به سوآپ نفت محدود باشیم باید به سوآپ گاز هم بپردازیم و بخش خصوصی را هم در این جریان فعال کنیم. هم اکنون تشکیلات بخش خصوصی در حال آماده سازی خود برای ورود به کارزار وسیع سوآپ است؛ نگاه ما به خزر یک نگاه گسترده است و آقای زنگنه هم چنین نگاهی را به این منطقه دارند. اما خب گرفتاریها در نفت به قدری زیاد است که به هرکدام که دست می زنید می بینید که اولویت دارند. مثلا وقتی به پارس جنوبی می‌روید می‌بیند ١٥-١٠ طرح را زخمی و پولها را بین آنها تقسیم کرده اند؛ ساماندهی اینها کار بسیار دشواری است؛ یا در بحث نیروی انسانی می بینید که چه حجم عظیمی از نیروی انسانی در همین مدت جذب شده اند و بحثهای دیگر که اینجا امکان پرداختن به آنها نیست. با این حال با اطمینان و تاکید می گویم که این اراده در وزارت نفت وجود دارد که به محض رفع تحریمها سوآپ را از سربگیرد. هرچند الان هم به صورت موردی باشرکتهایی که علاقمند به عبور از مسیر ایران هستند مذاکره می کنیم و از شرکتهای ایرانی که علاقمند به فعالیت در این زمینه هستند و توانایی این کار را دارند، استقبال می کنیم؛  اما بازهم از عملکرد سواپ در گذشته دفاع می کنم. 

درباره سهمیه اوپک هم بد نیست بدانید که فروش نفت از طریق سوآپ هیچ ربطی به سهمیه اوپک ندارد، ضمن این که ایران همیشه بنا به دلایل فنی و اقتصادی زیر سهمیه اوپک نفت خود را به بازار عرضه کرده است. به هر حال حضور ما در خزر یک حضور استراتژیک است. ما می توانستیم مرکز توزیع انرژی در منطقه باشیم و حجم عظیمی از انرژی را به هندوستان، افغانستان، ترکیه عراق و کشورهای دیگر صادر کنیم. در هر حال امنیت سرمایه گذاری در ایران بالاست و انجام همه اینها به برنامه ریزی بلندمدت نیاز دارد. اما برای برگرداندن اعتماد از دست رفته باید انرژی بسیاری را صرف کنیم. 

موسوی: نمی‌توان در مورد احیای سوآپ زمان داد، شرایط احیای سوآپ از زمان شروع آن سخت‌تر خواهد بود. پیچیدگی‌های خاص سیاسی در این عرصه وجود دارد و ضعیف شدن رقیب هم کار سختی است، زیرا  مسیرهای سوآپ برای کشورهای آسیای میانه سودآوری داشته و به همین راحتی از این سود نخواهند گذشت. 

حسینی: فکر می کنم باید دو پیش زمینه برای امکان سواپ مجدد در کشور فراهم شود؛ اولا این که باید جو شایعه و تهمتی را که درباره سوآپ درست کرده‌اند، تمام کرد؛ به اعتقاد من وزارت نفت نمی تواند حریف این افراد شود؛ این موضوع باید در جلسه شورای عالی امنیت ملی بحث شود و یکبار برای همیشه پرونده آن بسته شود. نه این که گاهی عده ای بیایند و با این که مدرکی ندارند آقای زنگنه یا وزارت نفت را متهم کنند که اینها در حال توزیع رانت هستند. این اطمینان باید وجود داشته باشد که یک وزیر به صورت یکطرفه به لغو سوآپ اقدام نکند و شرکتهای خارجی هم مطمئن باشند که با تغییر دولتها این تصمیم لغو نمی شود. 

آستانه: این را هم بگویم که ما همیشه به دنبال این بودیم که قراردادهای بلندمدت در سوآپ منعقد کنیم تا کشورها هرچه بیشتر ارزش استراتژیک ایران را برای خودشان دریابند تا حتی اگر مشکلی پیش بیاید به راحتی قرارداد را لغو نکنند. تقریبا هر فرد منصفی در ایران که الفبای اقتصاد را بلد باشد می‌داند که اینها الفبای اقتصاد است و باید همه آنها رعایت شود. 

شاهدوست: در واقع ما نفت با API بالا به پالایشگاههایمان تحویل می‌دادیم و ظرفیت خط لوله جنوب به شمال را برای این کار خالی نگه می‌داشتیم؛ الان که سوآپ قطع شده از خط لوله‌ای که می‌توانستیم حداقل فرآورده به جنوب ارسال کنیم، برای ارسال نفت خام استفاده می کنیم و برای انتقال فراورده از جنوب به شمال تردد جاده ایمان افزایش یافته است. 

شاهدوست: خط لوله ٣٢ اینچ در ترمینال نکا می‌تواند روزانه ٥٦١ هزار بشکه نفت را سوآپ کند. البته آخرین تستی که انجام دادیم حاکی از این بود که می توانستیم حتی روزانه ٣٧٠ هزار بشکه را هم سوآپ کنیم اما به آن معنا نیست که نمی توانستیم بیشتر از این هم سوآپ کنیم. در هر حال برنامه ریزیهای انجام شده حاکی از این بود که در آینده موقعیت ایران در این بازار تثبیت شود. من خودم یک فرد فنی هستم و از مناسبات سیاسی اطلاعی ندارم اما برنامه ریزیهای انجام شده در پایانه نکا حکایت از آینده نگری آن روزهای برنامه ریزان ما داشت که اتفاقا تمام تجهیزاتی که در نکا احداث شده بود همگی قابلیت افزایش ظرفیت داشتند؛ حتی پیش بینی ساخت حوضچه فراگیر در دو فاز هم نشان دهنده داشتن استراتژی در این منطقه بود، از همان ایام قرار بود ایران هاب انرژی منطقه شود و به همین دلیل بارانداز هایمان در حال توسعه بودند. قرار بود پروژه حوضچه های فراگیر خیلی سریع به پایان برسد. با اجرای این پروژه آبخور (‌درفت) باراندازهای ما به ١٤ متر می رسید و به این ترتیب همه کشتیهای حوزه خزر می توانستند از ترمینال ایران استفاده کنند. برای مثال آن زمان دو کشتی آبخور ( درفت) ١٢ متر در منطقه خزر وجود داشت که متعلق به کشور آذربایجان بود و آنها زمانی که به ترمینال ما می آمدند  سبک سازی و پهلودهی می کردند . اما اگر این پروژه را نهایی می کردیم به راحتی دو کشتی می توانستند به ترمینال ایران بیایند. حتی آقایان  این پیش بینی را هم کرده بودند که کشتیهای ٦٣ هزار تنی بسازیم، صدرا یارد خود را در منطقه مستقر کرده بود. اما با قطع سوآپ همه این برنامه ها ناگهان متوقف شد و توجیه اقتصادی وفنی طرحها زیرسئوال رفت.  فاز اول طرح را با ٨٥ میلیارد تومان هزینه تمام کردیم اما الان به قول انگلیسیها so what? . 

موسوی: شوک به عملیات نفتی. کسی انتظار نداشت در شرایطی که ٢٢٦ میلیون بشکه نفت خام را معوض می کردیم و در عین حال خوراک پالایشگاهها هم تامین و هزینه کمتری پرداخت می‌شد، همه چیز را به هم بریزیم و خسارتهای جبران ناپذیر را متحمل شویم. ضمن این که با افزایش قیمت نفت تا ١٠٠ دلار سوآپ هم قیمت بالاتری داشت اما ما در این بازار سهمی نداشتیم و همه اینها به عنوان فرصتهای از دست رفته نظام جمهوری اسلامی ایران باید مورد بررسی قرار گیرد که چرا باید این تاسیسات عظیم و نیروی انسانی ماهر و کارآمد را بیکار بگذاریم و درآمد کشور متوقف بماند.در این سالها اگر قیمت سوآپ ٢ تا ٤ دلاری برای هر بشکه نفت را که هیچ وقت تا ٤ دلار نرسید را محاسبه کنیم، متوجه می شویم که باز هم برای ما سود داشته است و اصل سرمایه گذاری خیلی زود جبران می شد.

آستانه: باید تلاش کنیم که سوآپ دوباره احیا شود چون راه دیگری نداریم. اگر کشورمان را دوست داریم، به جای منفی نگری مثبت اندیش باشیم و تلاش کنیم وضع را برگردانیم. باید با امید زنده باشیم و نفت رفته را به پایانه ها برگردانیم.