لابی سه کاتالیست ساز بزرگ دنیا برای به دست گرفتن بازار ایران

به گزارش پایگاه خبری اوپکس به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، ایران در یک دهه گذشته در صنعت نفت با انواع و اقسام تحریم های ناعادلانه غرب مواجه بوده به طوری که در واردات برخی کالاهای استراتژیک با کارشکنی های غرب مواجه شده است. از اینرو دانشمندان ایرانی دست به کار شدند تا کشورمان در تولید برخی کاتالیست های مهم که نقشی استراتژیک در تولیدات فرآورده های نفتی، خالص سازی گاز طبیعی و تولیدات پتروشیمی داشته اند، به خودکفایی برسد. نتیجه این تلاش ها در 2 – 3 سال اخیر در برخی کاتالیست ها به ثمر نشسته و ایران در زمره معدود تولیدکنندگان این کاتالیست ها قرار گرفته است. اما به تازگی اخباری شنیده می شود که برخی پالایشگاههای کشور با وجود تولید داخلی، اقدام به واردات کاتالیست های مشابه می کنند. از اینرو با ایرج اعتماد امامی، رئیس هیئت مدیره انجمن کاتالیست ایران به گفت و گو نشسته ایم تا از جزئیات این مسئله پرده برداریم.

تسنیم: عنوان شده اخیرا برخی پالایشگاهها نسبت به اجرای ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزهاﯼ ﮐﺸﻮر بی توجه بوده و به واردات اقلامی اقدام کرده اند که در داخل تولید می شود، این موضوع صحت دارد؟

امامی: بله متاسفانه، به طور نمونه پالایشگاه شازند 180 تن آلومینا وارد کرده، در حالی که در داخل تولید می شود.

تسنیم: از چه کشوری؟

امامی: از چین.

تسنیم: مورد مصرف این کاتالیست گوگرد زدایی از فرآورده های نفتی است؟

امامی: بله، مصرفش SRU‌ است؛ برای گوگردزدایی.

تسنیم: چرا با وجود تولید داخلی، از تولیدکننده داخلی نمی خرند و اقدام به واردات کالایی می کنند که در داخل مشابه آن تولید می شود؟

امامی: دلایل و عناوین مختلفی برای توجیه این کارشان می آورند. مهمترینش این است که می گویند شما رفرانس مصرف ندارید. از شرکت های خارجی می خریدیم آنها رفرانس دارند. ما نیز می گوییم بله شرکت های اروپایی و معتبر رفرانس مصرف دارند. اما آنها می روند از چین می خرند و هیچ کدام از این رفرانس ها و ضمانت نامه هایی که از ما می خواهند را از چینی ها مطالبه نمی کنند. از چینی ها بدون هیچ تضمینی می خرند. از همان چینی هایی که معروفند به اینکه جنس بنجل می فروشند.

تسنیم: یعنی چه که رفرانس مصرف ندارید؟

امامی: به ما می گویند شما تازه کارید. به ما بگویید 5 شرکتی که تاکنون این جنس را به آنها دادید کدامند و مصرف کنندگان عمده خود را معرفی کنید. خب ما یک زمانی باید وارد بازار مصرف شویم. تا وارد بازار نشویم که نمی توانیم سابقه ای در این بازار داشته باشیم.

نه کارفرمایان و مصرف کنندگان بزرگ کاتالیست و نه نهادهای دولتی به این مسئله توجه ندارند که ما در همین 7 – 8 سال اخیر و در زمان تحریم های ناعادلانه غرب اقدام به تولید کاتالیست کردیم و تولیدکنندگان کاتالیست در ایران که در زمان تحریم ها در این راه سرمایه گذاری علمی و مالی کرده اند و توانستند تحقیقات دانشمندان ایرانی را به تولید برسانند، اکنون نوپا و تازه کار قلمداد می شوند.

تسنیم: مگر طبق قانون موظف نیستند در صورتی که در داخل تولید می شود مجوز واردات نگیرند و از شما بخرند؟

امامی: قانونا موظف هستند ولی این کار را نمی کنند. انجمن کاتالیست ایران را خیلی به رسمیت نمیشناسند. سابقه این انجمن 2 سال و نیم است. پس از اینکه توانستیم برخی کاتالیست های استراتژیک که در تحریم ها به ما نمی دادند را داخلی سازی کنیم، تولیدکنندگان کاتالیست این انجمن را تشکیل دادند. همه این حرکت ها همین 7 – 8 سال گذشته بوده، قبل از آن کسی به فکر تولید کاتالیست نبود، تماما با هر هزینه ای وارد می شد. ما توانستیم در برخی از کاتالیست ها که کاربردهای مهمی در صنعت پالایش گاز، پالایش فرآورده های نفتی، پتروشیمی، فولاد و ... دارند وابستگی ها را کم کنیم و حتی در برخی به خودکفایی برسیم. نمی دانم چرا گاهی این دستاوردهای بزرگ، دیده نمی شوند یا کم ارزش قلمداد می شوند.

تسنیم: در این صورت ظرفیت سازی هایی در داخل کشور در تولید کاتالیست شده که با اقدام به واردات آنها بلا استفاده مانده اند؟

امامی: بله، مثلا کاتالیست Zno در ایران تولید می شود که جاذب گوگرد بر پایه اکسید روی است. ضمن اینکه یک ظرفیت 1500 تن در سال در تولید این کاتالیست داریم، تا به حال از سال 86 که بهره برداری آن آغاز شده تا امروز هیچ سالی نشده که بیش از 200 تا 300 تن در سال بفروشیم.

تسنیم: شرکت هایی که در زمینه تولید کاتالیست سرمایه گذاری کرده اند خصوصی هستند؟

امامی: بله، شرکت های دارند در این بخش کار می کنند که بخش خصوصی هستند. ما سرمایه های محدودی داریم که برای اینکه سرمایه گذاری کنیم باید تشویق شویم. برای اینکه بتوانیم ظرفیت های تولیدمان را در کالای استراتژیکی چون کاتالیست بالا ببریم باید حمایت های دولتی را داشته باشیم. آمدیم با ارز آزاد تکنولوژی خریدیم، تحقیقات کردیم و نتایج تحقیقات انجام شده را به تولید تجاری رساندیم. اکنون که وقت برداشت از این همه تلاش صورت گرفته است انتظار نداریم قانون استفاده از ساخت داخل دور زده شود و پالایشگاههای ما اقدام به واردات کاتالیست ها و کالاهایی کنند که ما در سخت ترین شرایط تحریم برای تولید تجاری آنها وقت و هزینه صرف کردیم.

تسنیم: شما نگران آینده این سرمایه گذاری هستید؟

امامی: بله، این ظرفیت ها فقط برای یک یا چند شرکت خصوصی نیست. اینها ظرفیت های ملی است که برای رفع نیاز کل کشور ایجاد شده است.
ما الان نگران پسا تحریم هستیم که چه خواهد شد. آیا با رفع تحریم ها و باز شدن فضای مراودات بین المللی، می خواهند تمامی آنچه در زمان اعمال تحریم های ظالمانه غرب به دست آوردیم فراموش شود؟

آیا قرار است بنشینیم و ببینیم که به جای استفاده از دستاوردهای کسب شده و استفاده از نقاطی که به خودکفایی در آن رسیدیم به عنوان برگ برنده، دوباره به واردات روی بیاوریم؟

هفته گذشته از سه شرکت عمده کاتالیست ساز دنیا، شرکت اکسنس فرانسوی، شرکت UOP که هلندی و آمریکایی است و شرکت زئوکم آلمانی نمایندگی به ایران آمدند و با تجار ایرانی و مصرف کنندگان عمده کاتالیست در کشور لابی کردند و جلساتی گذاشتند که شنیده های ما حاکی از این است که در این جلسات عنوان شده ما به عنوان بزرگترین و معتبرترین کاتالیست سازهای دنیا در ایران نمایندگی نداریم، بیایید مستقیما با ما کار کنید. عنوان کردند که ما به ایران آمدیم تا نیازهای شما را تأمین کنیم. نگفتند ما آمدیم تمام آنچه شما دستاورد داشتید و خودکفا شدید را رشته کنیم. اما در حقیقت برای رشته کردن پنبه های ما آمدند. ما نگرانیم که هنوز که تحریمی لغو نشده این لابی ها شروع شده، در دوران پسا تحریم چه خواهد شد؟

تسنیم: مگر دولت برای حمایت از تولیدکننده داخلی بحث خرید تضمینی ندارد؟

امامی: در مواردی مطرح می کنند که فلان کاتالیست را نیاز داریم، اما پولی قبلش پرداخت نمی کنند، پرداخت پول را منوط می کنند به حصول نتیجه. در واقع اعتمادی به تولید داخل ندارند. می گویند پولی پرداخت نمی کنیم مگر نتیجه گیری شود. در مواردی هم اگر رقم ها سبک باشد و هزینه های تولید در توان شرکت ها باشد، تولیدکنندگان قبول می کنند، اما اگر هزینه ها در توانشان نباشد، قبول نمی کند.

تسنیم: جز پالایشگاه شازند اراک که اقدام به واردات کاتالیست آلومینا کرد در حالی که این کاتالیست تولید داخلی می شود، نمونه های دیگری نیز وجود دارد؟

امامی: بله، به تعدد. کاتالیست مرکاپتان زدایی که مصرف کننده اش پالایشگاه کرمانشاه است همین وضعیت را دارد. این کاتالیست در پالایش گاز هم استفاده می شود. وضعیت شرکت ملی گاز که در استفاده از توان داخلی تولید کالاها و تجهیزات به مراتب از شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی بدتر است. بدترین ها در این بخش در بین معاونت های وزارت نفت اول معاونت گاز است، بعد پتروشیمی و بعد پالایش و پخش.

تسنیم: کاتالیست مرکاپتان زدایی را وارد می کنند، در حالی که در داخل تولید می شود؟

امامی: پالایشگاه کرمانشاه از یک تاجر داخلی می خرد، که آن تاجر وارد می کند و به این ها می فروشد.

نمونه دیگر، یک کاتالیست برای پالایشگاه ستاره خلیج فارس می خواستند در دولت گذشته از داخل تهیه کنند به میزان 600 تن در سال. بعد از دوسال مذاکره آخر رفتند این کاتالیست را از چین خریدند که سازمان بازرسی نفت متوجه این تخلف شده و پرونده شان در دست بررسی است.

تسنیم: این بررسی ها نتیجه ای هم دربرداشت؟

امامی: سازمان بازرسی نفت گفت که حرف ما به جایی نمی رسد. آنها بهانه هایی می آوردند که کارشان را توجیه کنند. گفتند چینی ها تضمین دادند که 3 تا 5 سال کاتالیستشان کار کند. ما گفتیم ضمانت اجرایش چیست؟ هیچی!

نکته اینجاست من تولید کننده داخلی وقتی حرفی از ضمانت می زنم یا 2 کلمه در جایی می نویسم، اگر کوچکترین نقصی کالایم داشته باشد هزار و یک بلا سرم می آورند، اما اوضاع برای تاجران خارجی اینگونه نیست.

ما سالهاست داریم با چینی ها کار می کنیم، تاکنون نتوانسته ایم یک چینی را متقاعد کنیم که جنستان کیفیت لازم را نداشته است. خراب بوده و باید خسارت دهید. یک ریال هم نتوانستیم خسارت بگیریم ضمن اینکه جنسشان خراب بوده و در استفاده از آن به مشکل برخوردیم. نکته اینجاست که سازنده داخلی حمایت نمی شود، با انواع و اقسام برخوردها، اخذ ضمانت ها و ... روبه رو است. در آخر کار هم تولید داخلی دور زده می شود.

* گفت وگو از محمدرضا کیاشمشکی